Zapewnianie jakości

Zapewnianie jakości, QA (ang. quality assurance) – planowe i systematyczne działania niezbędne do zapewnienia spełnienia wymagań jakości końcowego produktu w procesie jego tworzenia.

Historia

Początkowe wysiłki na rzecz kontroli jakości produkcji

W średniowieczu gildie przyjęły odpowiedzialność za jakość towarów i usług oferowanych przez ich członków, ustanawiając i utrzymując określone standardy członkostwa w gildii[1].

Rządy królewskie kupujące materiały były zainteresowane kontrolą jakości jako klienci. Z tego powodu król Anglii Jan bez Ziemi wyznaczył Williama de Wrothama do raportowania o budowie i naprawach statków[2]. Kilka wieków później Samuel Pepys, sekretarz brytyjskiej Admiralicji, wyznaczył wielu takich nadzorców do standaryzacji racji morskich i szkolenia marynarki wojennej[3].

Przed powszechnym podziałem pracy i mechanizacją wynikającymi z rewolucji przemysłowej, pracownicy mogli kontrolować jakość swoich własnych produktów. Rewolucja przemysłowa doprowadziła do powstania systemu, w którym duże grupy ludzi wykonujących wyspecjalizowany rodzaj pracy zostały zgrupowane pod nadzorem brygadzisty, który został wyznaczony do kontrolowania jakości wykonywanej pracy.

Jakość w czasie wojny

W okresie I wojny światowej procesy produkcyjne stały się bardziej złożone, a nadzór nad nimi sprawowała większa liczba pracowników. Okres ten był świadkiem powszechnego wprowadzenia produkcji masowej i pracy na akord, co stworzyło problemy, ponieważ robotnicy mogli teraz zarobić więcej pieniędzy na produkcji dodatkowych produktów, co z kolei czasami prowadziło do przekazywania niskiej jakości wykonania na linie montażowe. Pionierzy tacy jak Frederick Winslow Taylor i Henry Ford, dostrzegli ograniczenia metod stosowanych wówczas w produkcji masowej i wynikającą z nich zróżnicowaną jakość produkcji. Taylor, wykorzystując koncepcję naukowego zarządzania, pomógł rozdzielić zadania produkcyjne na wiele prostych etapów (linia montażowa) i ograniczył kontrolę jakości do kilku konkretnych osób, ograniczając złożoność procesów[4]. Ford kładł nacisk na standaryzację standardów projektowania i komponentów, aby zapewnić produkcję standardowego produktu, podczas gdy za jakość odpowiadali inspektorzy maszyn „umieszczeni w każdym dziale, aby objąć wszystkie operacje [...] w częstych odstępach czasu, tak aby żadna wadliwa operacja nie trwała przez dłuższy czas”[5].

Z tego powstała również statystyczna kontrola procesu, której pionierem był Walter A. Shewhart w Bell Laboratories we wczesnych latach dwudziestych XX wieku. Shewhart opracował wykres kontrolny w 1924 roku i koncepcję stanu kontroli statystycznej. Kontrola statystyczna jest odpowiednikiem koncepcji wymienialności[6][7] opracowanej przez logika Williama Ernesta Johnsona, również w 1924 roku, w jego książce Logic, Part III: The Logical Foundations of Science[8]. Wraz z zespołem w AT&T, w skład którego wchodzili Harold Dodge i Harry Romig, pracował również nad wprowadzeniem kontroli próbkowania na racjonalnej podstawie statystycznej. Shewhart konsultował się z pułkownikiem Leslie E. Simonem w sprawie zastosowania wykresów kontrolnych do produkcji amunicji w wojskowym Picatinny Arsenal w 1934 roku[9]. To udane zastosowanie pomogło przekonać Army Ordnance do zaangażowania George'a Edwardsa z AT&T do konsultacji w sprawie wykorzystania statystycznej kontroli jakości wśród jej oddziałów i kontrahentów w momencie wybuchu II wojny światowej[10].

Realia powojenne

Po II wojnie światowej odbudowano zdolności produkcyjne wielu państw, które zostały zniszczone podczas wojny. Generał Douglas MacArthur nadzorował odbudowę Japonii. Zaangażował on dwie kluczowe osoby w rozwój nowoczesnych koncepcji jakości: W. Edwardsa Deminga i Josepha Jurana. Oni i inni promowali wspólne koncepcje jakości wśród japońskich grup biznesowych i technicznych, a grupy te wykorzystywały te koncepcje w odbudowie japońskiej gospodarki[11].

Chociaż wiele osób próbowało poprowadzić amerykański przemysł w kierunku bardziej kompleksowego podejścia do jakości, nadal stosowano tam koncepcję kontroli jakości polegające na inspekcji i pobieraniu próbek w celu usunięcia wadliwych produktów z linii produkcyjnych, zasadniczo nieświadome lub ignorujące postępy w zakresie kontroli jakości[12].

Zapewnienie jakości w szkolnictwie wyższym

Zapewnienie jakości szkół wyższych to ciągły proces wartościowania (oceny, kontroli, gwarantowania, prowadzenia i ulepszania) jakości systemu szkolnictwa wyższego.

Typy i rodzaje

  • Wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia – dotyczy kontroli i podnoszenia jakości wewnątrz szkoły wyższej[13]. Jest to zespół sformalizowanych w katalogu zasad oraz procedur, działań i czynności podejmowanych przez organy uczelni oraz jej interesariuszy wewnętrznych w celu podniesienia jakości kształcenia[14]. Podstawą prawną tworzenia tego systemu w szkole wyższej są przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce[15].
  • Zewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia – dotyczy zagwarantowania polepszania wyników działalności szkół wyższych lub jakości programów kształcenia przez interwencję instytucji nadrzędnej[13]. Istotna jest korelacja tego systemu z autonomią szkół wyższych, która może się przejawiać w: stosowaniu oceny systemowej, zróżnicowaniu stosowania oceny w zależności od kategorii uczelni i stopnia jej niezależności, pozostawieniu uczelniom dużej swobody w wyborze komisji, która dokona oceny, ocenianiu jedynie części kierunków studiów, a w przypadku spełnienia kryteriów udzielaniu akredytacji wszystkim, objęcia obligatoryjnym systemem zapewnienia jakości jedynie określonych typów uczelni albo w udzielaniu akredytacji na stosunkowo długi okres[16].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ History of Quality - Quality Management History | ASQ [online], asq.org [dostęp 2025-03-03].
  2. ↑ F.W. BROOKS, William de Wrotham and the Office of Keeper of the King's Ports and Galleys, „The English Historical Review”, XL (CLX), 1925, s. 570–579, DOI: 10.1093/ehr/xl.clx.570, ISSN 0013-8266 [dostęp 2025-03-03].
  3. ↑ Samuel Pepys and the Navy | Explore Royal Museums Greenwich [online], web.archive.org, 29 listopada 2017 [dostęp 2025-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-29].
  4. ↑ Jeffrey Papp, Quality Management in the Imaging Sciences, wyd. 5th ed, St Louis: Elsevier, 2014, s. 372, ISBN 978-0-323-26199-9 [dostęp 2025-03-03].
  5. ↑ Henry Ford. 1, London: Routledge, 2003, s. 384, ISBN 978-0-415-24825-9 [dostęp 2025-03-03].
  6. ↑ Richard E. Barlow, Telba Z. Irony, Foundations of statistical quality control, Hayward, CA: Institute of Mathematical Statistics, 1992, s. 99–112, DOI: 10.1214/lnms/1215458841., isbn, 978-0-940600-24-9., ISBN 978-0-940600-24-9 [dostęp 2025-03-03] (ang.).
  7. ↑ Bo Bergman, Conceptualistic Pragmatism: A framework for Bayesian analysis?, „IIE Transactions”, 41 (1), 2008, s. 86–93, DOI: 10.1080/07408170802322713, ISSN 0740-817X [dostęp 2025-03-03] (ang.).
  8. ↑ S.L. Zabell, Predicting the unpredictable, „Synthese”, 90 (2), 1992, s. 205–232, DOI: 10.1007/BF00485351, ISSN 0039-7857 [dostęp 2025-03-03] (ang.).
  9. ↑ Memorial [online], web.archive.org, 29 listopada 2017 [dostęp 2025-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-29].
  10. ↑ S.B. Littauer, The Development of Statistical Quality Control in the United States, „The American Statistician”, 4 (5), 1950, s. 14-20, DOI: 10.2307/2681449, JSTOR: 2681449 [dostęp 2025-03-03].
  11. ↑ Michael E. Milakovich, Improving service quality: achieving high performance in the public and private sectors, Delray Beach, Fla: St. Lucie Press, 1995, s. 280, ISBN 978-1-884015-45-8 [dostęp 2025-03-03].
  12. ↑ History of Quality - Total Quality - ASQ [online], web.archive.org, 26 listopada 2017 [dostęp 2025-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-26].
  13. 1 2 L. Vlãsceanu, L.Grűnberg, D. Pãrlea, Quality assurance and accreditation: A glossary of Basic terms and definitions, Bucarest 2004, UNESCO-CEPES.
  14. ↑ Stachowiak-Kudła M., Ewaluacja jako instrument zapewnienia jakości kształcenia w szkolnictwie wyższym, [w:] Refleksyjnie o współczesnym zarządzaniu, pod red. B. Kożuch i Ł. Sułkowskiego, Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016, ISBN 978-83-65688-00-2, s. 216–226.
  15. ↑ Dz.U. z 2024 r. poz. 1571. Rozdział I działu VI ustawy.
  16. ↑ Stachowiak-Kudła M., Autonomia szkół wyższych a instytucjonalne mechanizmy zapewnienia jakości w Polsce i wybranych państwach europejskich, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2012.

Bibliografia

  • Stachowiak-Kudła M., Autonomia szkół wyższych a instytucjonalne mechanizmy zapewnienia jakości w Polsce i wybranych państwach europejskich, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2012.
  • Stachowiak-Kudła M., Ewaluacja jako instrument zapewnienia jakości kształcenia w szkolnictwie wyższym, [w:] Refleksyjnie o współczesnym zarządzaniu, pod red. B. Kożuch i Ł. Sułkowskiego, Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016, ISBN 978-83-65688-00-2, s. 216–226.
  • Vlãsceanu L., Grűnberg L., Pãrlea D., Quality assurance and accreditation: A glossary of Basic terms and definitions, Bucarest 2004, UNESCO-CEPES.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.