Róże pnące

Róże pnące, róże czepne – grupa odmian uprawnych róż. Są to róże pnące się ku górze, osiągające więcej niż 1,5 m wysokości^[1]. Ponieważ nie posiadają typowych organów czepnych (korzeni czepnych lub wąsów czepnych), opierają się za pomocą kolców na podporach, a w uprawie są zwykle do nich w różny sposób przymocowywane^[2]. Z tego powodu zaliczane są do pnączy pozornych (prymitywnych)^[3]. Jako grupa odmian uprawnych wyróżniane zaczęły być na początku XX wieku, gdy z powodu wielkiej liczby powstających odmian, skali ich krzyżowania i utajania ich pochodzenia przez hodowców tradycyjny podział odmian oparty na kryterium pochodzenia przestał być możliwy do utrzymania^[1]. Dzielone są na klimbery o sztywnych, grubych łodygach i dużych kwiatach, często powtarzające kwitnienie, i ramblery kwitnące zwykle raz, o łodygach cienkich, kwiatach mniejszych, ale licznych.

Starsze odmiany pochodziły zwykle od naturalnie pnących gatunków – róży Wichury Rosa wichuraiana i róży wielokwiatowej Rosa multiflora^[4]. Pojawienie się licznych nowoczesnych odmian klimberów poprzedziło uzyskanie w latach 30. XX wieku krzyżówki róży Wichury i róży pomarszczonej Rosa rugosa – odmiany 'New Dawn'. W latach 40. uzyskano płodnego mieszańca ww. gatunków – różę Kordesa (Rosa ×kordesii), która stała się rośliną macierzystą dla wielu kolejnych odmian^[5]. Liczne odmiany klimberów uzyskiwano z takich gatunków lub z ich udziałem jak: róża alpejska Rosa pendulina, róża wieczniezielona Rosa sempervirens, róża polna Rosa agrestis^[3].

Z kolei odmiany ramblerów pochodziły pierwotnie od róży wielokwiatowej, ale uzyskiwano je także z udziałem róży wieczniezielonej i róży Wichury, a także róży szczeciniastej Rosa setigera, róży żółtej Rosa foetida, róży Lamberta Rosa ×lambertiana^[3] i róży Banksa Rosa banksiae^[5].

Jako róże pnące bywają prowadzone także odmiany okrywowe, pnące sporty róż wielkokwiatowych, pnące odmiany róż miniaturowych oraz rozmaite odmiany pochodzące od róż burbońskich lub róż Noisette (ze szkółki Philipe Noisette’a) i in.^[5]

Róże pnące dzielone są tradycyjnie na dwie podstawowe grupy^[1][6]:

• Klimbery – rośliny o sztywnych, wzniesionych pędach, wymagających podwiązywania do podpór i osiągające zwykle do 3, rzadziej do 5 m wysokości^[6]. Odmiany różnią się m.in. siłą krzewienia i zagęszczeniem pędów oraz powtarzaniem kwitnienia^[6]. Wyróżniane są wśród nich odmiany pnące wielkokwiatowe – o klasycznej formie kwiatu różanego^[1].
• Ramblery – rośliny pnące o długich i elastycznych pędach, osiągających do 5, rzadko do 8 m wysokości^[1] (wyjątkowo do 15 m^[2]), kwitnące latem^[1]. Mają zwykle kwiaty mniejsze niż klimbery, ale za to zebrane w obfite kwiatostany^[6], utrzymujące się przez okres do ok. 6 tygodni^[4]. Zwykle kwitną raz, rzadziej powtarzają kwitnienie, ale odmiany takie zwykle słabiej rosną^[6].

W przypadku nowych odmian o cechach mieszanych klasyfikacja do poszczególnych grup bywa trudna. Część odmian o długich, silnie wzniesionych pędach może być też uprawiana jako okazałe krzewy, mogą być uznawane za róże parkowe^[3].

Róże pnące stosowane są do rozpinania na rozmaitych podporach oraz okrywania ścian i pergoli^[1]. W zależności od odmiany różnią się wymaganiami uprawowymi. Wiele z nich jednak dobrze rośnie w półcieniu, nie osłabiając w takich warunkach kwitnienia^[6].

Klimbery rekomendowane są do okrywania ścian, niskich altan i obelisków^[6]. Pokrycie różą pnącą ściany lub ogrodzenia ograniczających ogród pozwala go optycznie powiększyć^[1]. Najlepiej róże rosną przy ścianach o ekspozycjach południowo-zachodniej i południowo-wschodniej, z podporami umożliwiającymi zachowanie przestrzeni między pędami a murem. Nie należy sadzić róż o ciemnoczerwonych kwiatach przy białych ścianach. Problematyczny przy nasadzeniach przyściennych bywa okap ograniczający dostęp róż do wody deszczowej^[4]. Z reguły też nie należy sadzić róż przy silnie nasłonecznionych ścianach eksponowanych od południa^[1].

Ramblery zalecane są do obsadzana pergoli i łuków różanych^[6]. Nadają się także do nasadzeń soliterowych, w tym porastając stare i okazałe drzewa^[1]. Odpowiednie podpory dla róż stanowią drzewa owocowe o luźnych koronach (śliwy, jabłonie i grusze), zupełnie nie nadają się drzewa o płytkich systemach korzeniowych i gęstych koronach (np. brzozy i topole). W każdym wypadku róża pnąca puszczona po drzewie powinna być posadzona nie bliżej niż ok. 0,6 m od pnia^[4].

Podkreśla się rolę róż pnących w kształtowaniu trzeciego wymiaru w ogrodzie, w tym dowolnego aranżowania podpór i tworzenia przesłon. Istotną rolę ogrywają róże pnące w formalnych ogrodach różanych porastając łuki nad alejkami, pergole i rozmaite podpory^[1]. Podpory dla róż pnących powinny mieć co najmniej 2,5 m wysokości i ok. 3 m szerokości. Róże pnące stosowane bywają w nasadzeniach mieszanych z innymi pnączami ozdobnymi, zwłaszcza powojnikami, a w szczególności z odmianami powojnika włoskiego Clematis viticella^[4]. Formowanie róż pnących odbywa się poprzez odpowiedni dobór podpór, ale też mocowanie (prowadzenie) pędów oraz ich cięcie, wykonywane wczesną wiosną^[3].

Zestawienie najbardziej odpornych odmian róż pnących w warunkach Europy Środkowej (posiadających certyfikat ADR)^[7][8][9]:

Rok przyznania certyfikatu ADR	Nazwa odmiany	Hodowca	Grupa	Zdjęcie
1991	Super Excelsa	Hetzel	pnąca
1997	Manita	Kordes	pnąca
1999	Rotfassade	Noack	pnąca
2002	Kir Royal	Meilland/BKN	pnąca
2006	Golden Gate	Kordes	pnąca
2007	Laguna	Kordes	pnąca
2007	Jasmina	Kordes	pnąca
2008	New Look	Noack	krzaczasta/pnąca
2010	Hella	Kordes	pnąca
2010	Bajazzo	Kordes	pnąca
2012	Camelot	Tantau	pnąca
2012	Guirlande d'Amour	Lens/Clausen	pnąca
2013	Perennial Blue	Tantau/Mehring	pnąca/rambler
2013	Libertas	Tantau	pnąca
2013	Sabrina	BKN/Meilland	pnąca
2014	Heidetraum PLUS	Noack	pnąca
2016	Sommergold	Noack	pnąca
2016	Florentina	Kordes	pnąca
2019	Peach Melba	Kordes	pnąca
2019	Moscalbo	Davide Dalla Libera/Dräger	pnąca
2019	Divina	Tantau	pnąca

Róże pnące o mniejszych wymaganiach świetlnych, dobrze rosnące w półcieniu, w tym zalecane do puszczenia po pniu drzew^[4]:

Nazwa odmiany	Hodowca	Data	Zdjęcie
Apple Blossom	Burbank	1932
Bobbie James		1961
Ghislaine de Feligonde	Eugène Turbat	1916
Guirlande d'Amour
Heidekőnegin
Lykkefund
New Dawn		1930
Paul's Himalayan Musk Rambler
Veilchenblau		1909
Rosa pendulina 'Morletii'

• róża pnąca Rosa arvensis – jeden z gatunków róż