Ratusz Starej Warszawy

Ratusz Starego Miasta (1701 r.)
Jan Piotr Norblin, Wieszanie targowiczan na Rynku Starego Miasta 9 maja 1794 r., po lewej stronie budynek ratusza

Ratusz Starej Warszawy[1], także ratusz miasta Starej Warszawy[2][3] – budynek ratusza Starej Warszawy, znajdujący się od XV wieku do 1817 na Rynku Starego Miasta.

Historia

Władzę nad miastem sprawował przez długi czas po lokacji zasadźca miasta, którym był pełnomocnik księcia – wójt z kilkoma ławnikami. Wyłonienie się samorządu miejskiego wymusiło budowę ratusza. Pierwsze wzmianki o ratuszu pochodzą z 1429 roku i w formie gotyckiej przetrwał do roku 1580. Pierwotnie jego wymiary wynosiły 15 na 13 metrów. W piwnicy pod ratuszem sprzedawano piwa wareckie i piątkowskie, co było znaczącym źródłem dochodów miasta[4].

W roku 1580 Antonim de Ralia przebudował ratusz na modłę niderlandzką z 4 cylindrycznymi skarpami w narożach i wieżą ratuszową. W 1701 roku powstał wokół ratusza murowany, parterowy budynek projektu Tylmana z Gameren o rozmiarach 55 na 34 m, mieszczący kramy, których od strony ratusza było 36, a od zewnątrz 39, ozdobiony 4 portalami i attyką tralkową osłaniającą dach. Budynek ten nie przylegał bezpośrednio do ratusza i powstały w ten sposób wąskie uliczki, natomiast zacieśnieniu uległ sam Rynek Staromiejski – pomiędzy kramami a kamienicami zwęził się on do ulic o szerokości 18–19 metrów. Pożar w 1749 zniszczył piętro i wieżę ratusza, co spowodowało odbudowę w stylu barokowym.

W 1781 miała miejsce kolejna przebudowa najprawdopodobniej według projektu Dominika Merliniego w stylu klasycystycznym, dzięki czemu dłuższe elewacje otrzymały ryzality o jedno piętro wyższe od reszty budynku, zwieńczone tympanonami. Projekt Merliniego z 1776 roku przewidywał umieszczenie w ratuszu teatru, ostatecznie wzniesionego na placu Krasińskich. W ratuszu przebywali tacy działacze Oświecenia jak Hugo Kołłątaj czy Jan Dekert, prezydent Starej Warszawy. Stąd 2 grudnia 1789 wyruszyła czarna procesja, a w nocy z 17 na 18 kwietnia 1794 Stanisław Mokronowski wybrany został tutaj komendantem miasta.

9 maja 1794 przed ratuszem zostali powieszeni przywódcy konfederacji targowickiej, skazani na karę śmierci przez Sąd Kryminalny Księstwa Mazowieckiego: hetman wielki koronny Piotr Ożarowski, marszałek Rady Nieustającej Józef Ankwicz i hetman polny litewski Józef Zabiełło[5][6].

28 czerwca 1794 przy ratuszu na szubienicach zawiśli targowiczanie w czasie publicznej egzekucji.

Gdy stał się zbyt mały na potrzeby miasta, które w wyniku likwidacji warszawskich jurydyk znacznie zwiększyło liczbę swoich mieszkańców, jego funkcję przejął pałac Jabłonowskich. Budynek ratusza został rozebrany w 1817[1]. W jego miejscu powstał ogrodzony plac z rzędem topoli włoskich[7].

Po wyburzeniu ratusza, Rynek Starego Miasta powoli tracił na znaczeniu i z czasem stał się placem targowym uboższej dzielnicy. W 1855, kiedy w Warszawie zainstalowano wodociągi miejskie, pośrodku rynku ulokowano wodotrysk z pomnikiem Syrenki dłuta Konstantego Hegla.

Budynek ratusza nie został zrekonstruowany po II wojnie światowej.

Przypisy

  1. 1 2 Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 724. ISBN 83-01-08836-2.
  2. ↑ Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 28. ISBN 83-213-2958-6.
  3. ↑ Włodzimierz Pela (red.): Archeologia dawnej Warszawy. Tom 2. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2013, s. Plansza I (między stronami 24 i 25). ISBN 978-83-62189-26-7.
  4. ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 25.
  5. ↑ Andrzej Zahorski: Warszawa w powstaniu kościuszkowskim. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967, s. 122.
  6. ↑ Krystyna Zienkowska: Stanisław August Poniatowski. Wrocław: Ossolineum, 2004, s. 410. ISBN 83-04-04725-X.
  7. ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 179.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.