Rezerwat Biosfery Północnej Liwonii

Rezerwat Biosfery Północnej Liwonii
Ziemeļvidzemes biosfēras rezervāts
Logotyp Rezerwat Biosfery Północnej Liwonii
Ilustracja
Widok na bagna Niedrāju-Pilkas (2012)
rezerwat biosfery
Państwo

 Łotwa

Siedziba

Rīgas iela 16, Salacgrīva, LV-4033[1]

Data utworzenia

11, 15 grudnia 1997[2]

Powierzchnia

475 514 ha[3]

Położenie na mapie Łotwy
Mapa konturowa Łotwy, u góry znajduje się punkt z opisem „Rezerwat Biosfery Północnej Liwonii”
Ziemia57°46′43,3″N 25°01′53,9″E/57,778694 25,031639
Strona internetowa

Rezerwat Biosfery Północnej Liwonii[4] (łot. Ziemeļvidzemes biosfēras rezervāts) – rezerwat biosfery UNESCO MAB o powierzchni ok. 475 tys. ha, utworzony w 1997 roku, znajdujący się w novadi Limbaži, Valmiera i Valka, w północnej części Łotwy, w krainie historycznej Liwonia (łot. Vidzeme), przy granicy z Estonią.

Charakterystyka

Veczemju klintis na wybrzeżu Zatoki Ryskiej (2022)

Rezerwat Biosfery Północnej Liwonii jest jedynym rezerwatem biosfery na Łotwie (stan na 2025 rok)[2]. Został utworzony ustawą łotewskiego Sejmu z dnia 11 grudnia 1997 roku, a już 15 grudnia tego samego roku uznano go za chroniony obszar przyrodniczy o znaczeniu międzynarodowym w ramach programu „Człowiek i biosfera” (MAB) UNESCO[2][5].

Rezerwat zajmuje obszar o powierzchni 475 514 ha (w tym 457 708 ha obszaru lądowego i 17 806 ha obszaru wód morskich)[3][2]. Obejmuje 53 km wybrzeża Morza Bałtyckiego (Zatoki Ryskiej), a jego tereny lądowe odpowiadają zlewniom rzek Salaca, Svētupe i Vitrupe[6]. Przybrzeżna część rezerwatu składa się zarówno z piaszczystych plaż i wydm porośniętych przez nadmorskie łąki, jak również obszarów nagich skał[6] oraz klifów o wysokości sięgającej 6 m (Veczemju klintis)[5].

Krajobraz na lądzie jest młodoglacjalny i charakteryzuje się występowaniem licznych stawów i jezior polodowcowych (ponad 60 o powierzchni powyżej 3 ha) oraz równin z łagodnymi wzgórzami[6][7]. Przeważają mokradła – trzęsawiska i torfowiska (wysokie, przejściowe i niskie), borealne bory i lasy bagienne tworzące tajgę, wilgotne łąki trzęślicowe oraz rozległe obszary rolnicze[6], występują również bory sosnowe oraz lasy mieszane[8]. Rolnictwo pozostaje główną działalnością gospodarczą na tym obszarze, jednak tradycyjne metody wypasu stopniowo zanikają[6].

Wejście do jaskini Lībiešu upurala (2017)

Na prawym brzegu rzeki Svētupe, ok. 10 km na wschód od miasta Salacgrīva, znajduje się Lībiešu upurala – jedna z najdłuższych jaskiń w piaskowcach dewonu środkowego na terenie Łotwy[5]. Długość jej głównego korytarza, wraz z rozgałęzieniami, sięga 47 m. Jaskinia była najważniejszym miejscem kultu Liwów w regionie Metsepole; podczas przeprowadzonych w 1973 roku prac archeologicznych odkryto w niej liczne monety i przedmioty sakralne[9].

W skład Rezerwatu Biosfery Północnej Liwonii wchodzi 25 rezerwatów przyrody (łot. dabas liegums), 1 park przyrody (łot. dabas parks) oraz 2 morskie obszary chronione (łot. aizsargājamā jūras teritorija)[2]. Wszystkie (poza rezerwatem Karateri) należą do sieci obszarów Natura 2000[2]. Dodatkowo w granicach rezerwatu biosfery znajduje się 10 ostoi ptaków IBA organizacji BirdLife International[10][11][12][13][14][15][16][17][18][19] oraz 1 obszar wodno-błotny o znaczeniu międzynarodowym konwencji ramsarskiej (od 2007 roku stanowiący część obszaru transgranicznego obejmującego 3 obszary Ramsar w Estonii i na Łotwie)[7].

Siedziba administracji rezerwatu znajduje się w Salacgrīvie; funkcjonuje tam również centrum dla odwiedzających z dwiema wystawami stałymi, które prowadzi działalność w zakresie edukacji przyrodniczej[20].

Fauna

Łabędź niemy w rezerwacie Randu pļavas (2020)

Na terenie Rezerwatu Biosfery Północnej Liwonii oraz obszarów chronionych wchodzących w jego skład żyje wiele gatunków ptaków. Na Bagnach Północnych (łot. Ziemeļu purvi[21]) licznie występuje m.in. gęś zbożowa (Anser fabalis), gęś białoczelna (A. albifrons) i łęczak (Tringa glareola), a także żuraw (Grus grus), łabędź krzykliwy (Cygnus cygnus), orzeł przedni (Aquila chrysaetos), cietrzew (Lyrurus tetrix), batalion (Calidris pugnax), siewka złota (Pluvialis apricaria), biocian czarny (Ciconia nigra) i kulik mniejszy (Numenius phaeopus)[8][15].

Bagno Seda zamieszkuje m.in. derkacz (Crex crex), bąk (Botaurus stellaris), zielonka (Zapornia parva) i kropiatka (Porzana porzana)[11], natomiast w nadmorskim rezerwacie Randu pļavas występuje świergotek polny (Anthus campestris), rybitwa popielata (Sterna paradisaea) i rybitwa białoczelna (Sternula albifrons)[17]. Szeroko rozpowszechniony jest bekas dubelt (Gallinago media) – odnotowano go w rezerwatach Rūjas paliene, Burgas pļavas i Vidusburtnieks[10][12][14]. W rezerwacie biosfery występuje również m.in. gągoł (Bucephala clangula)[16], rybołów (Pandion haliaetus)[22], błotniak stawowy (Circus aeruginosus)[23], jarząbek (Bonasa bonasia)[24], zimorodek (Alcedo atthis)[18] oraz dzięcioł czarny (Dryocopus martius), dzięcioł białogrzbiety (Dendrocopos leucotos), gąsiorek (Lanius collurio), trzmielojad (Pernis apivorus), puszczyk uralski (Strix uralensis)[25] i lerka (Lullula arborea)[26].

Czerwończyk nieparek na terenie rezerwatu (2020)

Do owadów występujących na terenie rezerwatu biosfery należą m.in.: czerwończyk nieparek (Lycaena dispar), pływak szerokobrzeżek (Dytiscus latissimus), kreślinek nizinny (Graphoderus bilineatus), pachnica dębowa (Osmoderma eremita), zalotka większa (Leucorrhinia pectoralis), przeplatka aurinia (Euphydryas aurinia)[27] i przeplatka maturna (E. maturna)[28] oraz trzepla zielona (Ophiogomphus cecilia), zaś do mięczaków – poczwarówka zwężona (Vertigo angustior), poczwarówka Geyera (V. geyeri)[29] i poczwarówka zmienna (V. genesii)[30] oraz skójka gruboskorupowa (Unio crassus)[31].

W rzekach i zbiornikach wodnych na terenie rezerwatu występuje m.in. łosoś atlantycki (Salmo salar)[6][8], koza (Cobitis taenia)[27], różanka europejska (Rhodeus sericeus amarus)[32], głowacz białopłetwy (Cottus gobio), minóg strumieniowy (Lampetra planeri)[33] i minóg rzeczny (L. fluviatilis)[26]. W Salacy notowano również ciosę (Pelecus cultratus) i piskorza (Misgurnus fossilis)[34]. Ssaki reprezentowane są przez rysie (Lynx lynx), wydry (Lutra lutra), bobry (Castor fiber), niedźwiedzie brunatne (Ursus arctos) i wilki (Canis lupus)[8], a także nocka łydkowłosego (Myotis dasycneme)[29].

Flora

Rosiczka długolistna w rezerwacie Augstroze (2017)

Roślinność terenów podmokłych na obszarze rezerwatu tworzą torfowiec magellański (Sphagnum magellanicum), torfowiec czerwonawy (S. rubellum), torfowiec brunatny (S. fuscum) i torfowiec Wulfa (S. wulfianum), a w zagłębieniach terenu również przygiełka biała (Rhynchospora alba) i turzyca bagienna (Carex limosa)[8]. Towarzyszą im m.in. wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris), bażyna czarna (Empetrum nigrum), żurawina błotna (Vaccinium oxycoccos), modrzewnica pospolita (Andromeda polifolia) i malina moroszka (Rubus chamaemorus)[8], widłoząb zielony (Dicranum viride)[27], haczykowiec błyszczący (Hamatocaulis vernicosus)[35], a także porosty – chrobotek reniferowy (Cladonia rangiferina), chrobotek alpejski (C. stellaris) i granicznik płucnik (Lobaria pulmonaria)[8].

Na różnych stanowiskach na terenie rezerwatu występują też m.in. brzoza karłowata (Betula nana) i wełnianeczka darniowa (Trichophorum cespitosum)[8], a także lipiennik Loesela (Liparis loeselii)[27], rzepik szczeciniasty (Agrimonia pilosa)[32], starodub łąkowy (Angelica palustris)[26] i obuwik pospolity (Cypripedium calceolus)[36]. Na obszarze Rezerwatu Biosfery Północnej Liwonii notowano również: turzycę patagońską (Carex magellanica irrigua), kukułkę plamistą (Dactylorhiza maculata), bałtycką (D. baltica), krwistą (D. incarnata) i Fuchsa (D. fuchsii), rosiczkę pośrednią (Drosera intermedia), wątlika błotnego (Hammarbya paludosa), gnieźnika sercowatego (Neottia cordata) i podkolana białego (Platanthera bifolia), wierzbę borówkolistną (Salix myrtilloides), a także akże przedstawicieli widłaków – wrońca widlastego (Huperzia selago), widłaka goździstego (Lycopodium clavatum) i kolcowidłaka jałowcowatego (Spinulum annotinum)[8].

Galeria

Przypisy

  1. ↑ Ziemeļvidzemes biosfēras rezervāta dabas centrs | Dabas aizsardzības pārvalde [online], www.daba.gov.lv [dostęp 2025-04-12] (łot.).
  2. 1 2 3 4 5 6 North Vidzeme Biosphere Reserve | Dabas aizsardzības pārvalde [online], www.daba.gov.lv [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  3. 1 2 Par Ziemeļvidzemes biosfēras rezervātu [online], LIKUMI.LV [dostęp 2025-04-13] (łot.).
  4. ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Wyd. 2. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019, s. 398. ISBN 978-83-254-2578-4.
  5. 1 2 3 North Vidzeme Biosphere Reserve | latvia.travel [online], www.latvia.travel [dostęp 2025-04-13].
  6. 1 2 3 4 5 6 North Vidzeme [online], Man and the Biosphere Programme (MAB), 9 maja 2024 [dostęp 2025-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-09] (ang.).
  7. 1 2 Northern Bogs – Ramsar Sites Information Service [online], rsis.ramsar.org, 31 stycznia 2025 [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Northern Bogs – Information Sheet on Ramsar Wetlands (RIS). 2025-01-31. [dostęp 2024-04-13]. (ang.).
  9. ↑ Lībiešu upurala pie Svētupes [online], Salacgrīvas tūrisma informācija, 11 maja 2017 [dostęp 2025-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-11] (łot.).
  10. 1 2 Ruja flood-plain – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  11. 1 2 Seda marsh – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  12. 1 2 Burga meadows – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  13. ↑ Burtnieks’ meadows – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  14. 1 2 Vidusburtnieks – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  15. 1 2 Ziemelu bogs – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  16. 1 2 Salacgriva-Vitrupe – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  17. 1 2 Randu meadows – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  18. 1 2 Salaca valley – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  19. ↑ Augstroze – Latvia [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2025-04-13] (ang.).
  20. ↑ Ziemeļvidzemes biosfēras rezervāta dabas centrs [online], www.tiekamiesdaba.lv [dostęp 2025-04-13] (łot.).
  21. ↑ Rafał Zubkowicz, Purvs znaczy bagno [online], www.bagna.pl – Centrum Ochrony Mokradeł, 27 stycznia 2006 [dostęp 2025-04-13].
  22. ↑ EUNIS – Site factsheet for Kalna purvs [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  23. ↑ EUNIS – Site factsheet for Maizezers [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  24. ↑ EUNIS – Site factsheet for Mernieku dumbraji [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  25. ↑ EUNIS – Site factsheet for Niedraju-Pilkas purvs [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  26. 1 2 3 EUNIS – Site factsheet for Randu plavas [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  27. 1 2 3 4 EUNIS – Site factsheet for Augstroze [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  28. ↑ EUNIS – Site factsheet for Lielpurvs [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  29. 1 2 EUNIS – Site factsheet for Dunezers [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  30. ↑ EUNIS – Site factsheet for Vitrupes ieleja [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  31. ↑ EUNIS – Site factsheet for Rujas paliene [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  32. 1 2 EUNIS – Site factsheet for Dzilezers un Riebezers [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  33. ↑ EUNIS – Site factsheet for Dzerves purvs [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  34. ↑ EUNIS – Site factsheet for Salacas ieleja [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  35. ↑ EUNIS – Site factsheet for Sedas purvs [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
  36. ↑ EUNIS – Site factsheet for Vidzemes akmenaina jurmala [online], eunis.eea.europa.eu [dostęp 2025-04-14].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.