Rudaczek panamski
| Selasphorus ardens[1] | |
| Salvin, 1870 | |
 Samiec; fragment ryciny z 1902, autor: John Gerrard Keulemans | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
rudaczek panamski |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 | |
Rudaczek panamski[3] (Selasphorus ardens) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae), podrodziny kolibrów (Trochilinae). Występuje endemicznie w zachodnio-centralnej Panamie. Zagrożony wyginięciem. Monotypowy[4][5].
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał Osbert Salvin w 1870. Przydzielił mu nazwę Selasphorus ardens[4]. Jest ona obecnie (2020) akceptowana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny, który uznaje rudaczka panamskiego za gatunek monotypowy[5]. Najbliżej spokrewniony jest prawdopodobnie rudaczek malutki (S. scintilla)[4].
Morfologia
Długość ciała rudaczka panamskiego to około 7 cm[4]. Daniel Giraud Elliot podał następujące wymiary (oryginalnie w calach): długość skrzydła 38 mm (1,5 cala), ogona 32 mm (1,25 cala), dzioba 9,5 mm (0,375 cala)[6]. Krótki dziób rudaczka panamskiego jest prosty, ma barwę czarną[4]. Według Elliota samiec posiada ciemny, brązowozielony wierzch ciała, a kantarek i pokrywy uszne ma rdzawe, z czego te drugie przemieszane z czarnym. Gardło połyskujące, o barwie pomiędzy czerwoną a ametystową (oryg. amethystine-red). Pierś, środek brzucha i pokrywy podogonowe przybierają barwę białą. Boki ciemnozielone. Sterówki fioletowoczarne. W środkowej parze obie chorągiewki, a w pozostałych parach jedynie zewnętrzne chorągiewki, posiadają rude obrzeżenia. Skrzydła fioletowobrązowe. U samicy wierzch ciała brązowozielony, pióra po bokach niższej części grzbietu i na kuprze mają rdzawe krawędzie. Na białym gardle są widoczne brązowe kropki. Pierś biała, reszta spodu ciała płowa. Środkowe sterówki brązowozielone, zewnętrzne płowe z czarnym paskiem przebiegającym przez środek każdej z nich. Dziób czarny, podobnie jak u samca[6].
Zasięg występowania
Rudaczek panamski występuje na obszarze 1,5 tys. km² w zachodnio-centralnej Panamie, gdzie zasiedla pasmo Serranía de Tabasará (wschodnia prowincja Chiriquí i Veraguas). Być może występuje także na wyżynach półwyspu Azuero. Słabo poznany i prawdopodobnie nieliczny ptak[7].
Ekologia
O głosie, pożywieniu i rozrodzie brak informacji (2015). Gatunek stwierdzany był pomiędzy 750 a 1800 m n.p.m. na polanach i skrajach lasów[4]. Na wymienionych obszarach przebywa w zakrzewieniach[7].
Status zagrożenia
IUCN uznaje gatunek za zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) od 2013. Wcześniej, w latach 1994–2012 ptak otrzymywał rangę narażonego (VU, Vulnerable). Liczebność populacji szacuje się na 2000 – 12 000 dorosłych osobników, a jej trend oceniany jest jako spadkowy. Zagrożeniem dla gatunku jest wycinka lasów[2]. Mimo że może żyć w lesie wtórnym lub już niszczonym przez człowieka, nie jest w stanie przetrwać na obszarze całkowicie wylesionym na rzecz pastwiska. Cały obszar Serranía de Tabasará zagrożony jest wyrębem pod plantacje kawy, pastwiska dla bydła, nadużywaniem pestycydów i pożarami. Gatunek zasiedla dwa obszary uznane za ostoje ptaków IBA – Cerro Santiago i Park Narodowy Santa Fé, utworzony w 2001[7].
Przypisy
- ↑ Selasphorus ardens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 Selasphorus ardens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mellisugini Gray,GR, 1848 (wersja: 2024-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-13].
- 1 2 3 4 5 6 Stiles, F.G. & Boesman, P.: Glow-throated Hummingbird (Selasphorus ardens). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 1999. [zarchiwizowane z tego adresu (28 czerwca 2015)].
- 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
- 1 2 John Gould: A monograph of the Trochilidae, or family of humming-birds. 1887, s. Plate 31 [tekst].
- 1 2 3 Glow-throated Hummingbird Selasphorus ardens. BirdLife International. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-02)].
Linki zewnętrzne
- Zdjęcie dwóch samic w serwisie ARKive. arkive.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)].
- Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).