Sakiewnik (rodzaj ssaków)

Sakiewnik
	Saccolaimus
	Temminck, 1838
	; Sakiewnik żółtobrzuchy (S. flaviventris)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	mroczkokształtne
Nadrodzina	Emballonuroidea
Rodzina	upiorowate
Podrodzina	grobowniki
Rodzaj	sakiewnik
	Typ nomenklatoryczny
	Taphozous saccolaimus Temminck, 1838
Synonimy
	Taphonycteris Dobson, 1876;
	Taphonycteris Dobson, 1876;
Gatunki
	7 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	7 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Sakiewnik^[3] (Saccolaimus) – rodzaj ssaków z podrodziny grobowników (Taphozoinae) w obrębie rodziny upiorowatych (Emballonuridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce, Azji i Australii^[4]^[5]^[6].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 72–135 mm, długość ogona 22–36 mm, długość ucha 16–27 mm, długość tylnej stopy 13–27 mm, długość przedramienia 61–95 mm; masa ciała 21–114 g^[5]^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1838 roku holenderski zoolog Coenraad Jacob Temminck w artykule zatytułowanym O rodzajach Taphozous, Emballonura, Urocryptus i Diclidurus, opublikowanym w czasopiśmie „Tijdschrift voor natuurlijke geschiedenis en physiologie”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) sakiewnik nagozady (S. saccolaimus).

Etymologia

Saccolaimus: gr. σακκος sākkos ‘worek, torba’; λαιμος laimos ‘gardło’^[8].
Taphonycteris: gr. ταφος taphos ‘grób’; νυκτερις nukteris, νυκτεριδος nukteridos ‘nietoperz’^[9]. Gatunek typowy: Dobson wymienił trzy gtatunki – Taphozous peli Temminck, 1853, Taphozous saccolaimus Temminck, 1838 i Taphozous affinis^[a] Dobson, 1875 – z których typem nomenklatorycznym jest Taphozous saccolaimus Temminck, 1838.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą cztery występujące współcześnie gatunki^[10]^[7]^[4]^[3]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[3]	Podgatunki^[5]^[4]^[7]	Rozmieszczenie geograficzne^[5]^[4]^[7]	Podstawowe wymiary^[5]^[7]^[b]	Status IUCN^[11]
Saccolaimus peli	(Temminck, 1853)	sakiewnik afrykański	gatunek monotypowy	pas leśny w Afryce Zachodniej i Środkowej, od południowej Gwinei i Liberii na wschód do Demokratycznej Republiki Konga i zachodniej Ugandy, zapisy w zachodniej Kenii i wschodniej Angoli	DC: 11–13,5 cm DO: 2,7–3,6 cm DP: 8,4–9,5 cm MC: 77–114 g	LC
Saccolaimus saccolaimus	(Temminck, 1838)	sakiewnik nagozady	5 podgatunków	Azja Południowa i Południowo-Wschodnia od Indii (wraz z Wielkim Nikobarem) i Sri Lanki do Filipin, Nowej Gwinei, Wysp Salomona i północnej Australii; zakres wysokości: 0–1200 m n.p.m.	DC: 8,8–10 cm DO: 2,2–3,5 cm DP: 6,8–7,8 cm MC: 40–50 g	LC
Saccolaimus mixtus	Troughton, 1925	sakiewnik papuaski	gatunek monotypowy	Papua-Nowa Gwinea (południowe wybrzeże Prowincji Zachodniej i Dystrykt Stołeczny) i Australia (północny półwysep Jork); być może wyspy Cieśniny Torresa	DC: 7,2–7,9 cm DO: 2,2–2,9 cm DP: 6,1–6,8 cm MC: 21–27 g	NT
Saccolaimus flaviventris	(W. Peters, 1867)	sakiewnik żółtobrzuchy	gatunek monotypowy	większość kontynentalnej Australii, wraz z wyspami Tiwi, Groote Eylandt, Wielka Wyspa Piaszczysta i Moreton oraz Papua-Nowa Gwinea (2 stare zapisy); zakres wysokości: do 6000 m n.p.m.	DC: 7,5–9 cm DO: 2,5–3,5 cm DP: 7,2–8,7 cm MC: 30–60 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia.

Opisano również kilka wymarłych gatunków^[12]:

Saccolaimus abitus (Wesselman, 1984)^[13] (Etiopia; wczesny pliocen)
Saccolaimus incognita Butler & Hopwood, 1957^[14] (Kenia; miocen)
Saccolaimus kenyensis Gunnell & Manthi, 2018^[15] (Kenia; wczesny pliocen).

Uwagi

↑ Podgatunek S. saccolaimus.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; DP – długość przedramienia; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 C.J. Temminck. Over de geslachten Taphozous, Emballonura, Urocryptus en Diclidurus. „Tijdschrift voor natuurlijke geschiedenis en physiologie”. 5, s. 14, 1838. (niderl.).
↑ G.E. Dobson. A monograph of the genus Taphozous Geoff. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1875, s. 548, 555, 1875. (ang.).
1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 97. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 148. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
1 2 3 4 5 F. Bonaccorso: Family Emballonuridae (Sheath-tailed Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 356–357. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Saccolaimus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-23]. (ang.).
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 485. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 615.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 661.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-07]. (ang.).
↑ Taxonomy: Saccolaimus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-05]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Saccolaimus Temminck, 1838, Hesperomys project (Version 24.9.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-03-07] (ang.).
↑ H.B. Wesselman: The Omo micromammals: Systematics and paleoecology of early man sites from Ethiopia. Basel: Karger, 1984, s. 1–222, seria: Contributions to vertebrate evolution nr 7. ISBN 978-3-8055-3935-7. (ang.).
↑ P.M. Butler & A.T. Hopwood. Insectivora and Chiroptera from the Miocene rocks of Kenya Colony. „Fossil Mammals of Africa”. 13, s. 29, 1957.
↑ G.F. Gunnell & F.K. Manthi. Pliocene bats (Chiroptera) from Kanapoi, Turkana Basin, Kenya. „Journal of Human Evolution”. 140, s. 4, 2020. DOI: 10.1016/j.jhevol.2018.01.001. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[10] Podgatunek S. saccolaimus.

[12] DC – długość ciała; DO – długość ogona; DP – długość przedramienia; MC – masa ciała

[Temminck-1] 1 2 C.J. Temminck. Over de geslachten Taphozous, Emballonura, Urocryptus en Diclidurus. „Tijdschrift voor natuurlijke geschiedenis en physiologie”. 5, s. 14, 1838. (niderl.).

[Dobson-2] G.E. Dobson. A monograph of the genus Taphozous Geoff. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1875, s. 548, 555, 1875. (ang.).

[Cichocki&inni-3] 1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 97. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-4] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 148. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Bonaccorso-5] 1 2 3 4 5 F. Bonaccorso: Family Emballonuridae (Sheath-tailed Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 356–357. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Saccolaimus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-23]. (ang.).

[amw-7] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 485. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792362_615]-8] Palmer 1904 ↓, s. 615.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792408_661]-9] Palmer 1904 ↓, s. 661.

[mdd-11] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-07]. (ang.).

[13] Taxonomy: Saccolaimus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-05]. (ang.).

[zij-14] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Saccolaimus Temminck, 1838, Hesperomys project (Version 24.9.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-03-07] (ang.).

[Wesselman-15] H.B. Wesselman: The Omo micromammals: Systematics and paleoecology of early man sites from Ethiopia. Basel: Karger, 1984, s. 1–222, seria: Contributions to vertebrate evolution nr 7. ISBN 978-3-8055-3935-7. (ang.).

[Butler&Hopwood-16] P.M. Butler & A.T. Hopwood. Insectivora and Chiroptera from the Miocene rocks of Kenya Colony. „Fossil Mammals of Africa”. 13, s. 29, 1957.

[Gunnell&Manthi-17] G.F. Gunnell & F.K. Manthi. Pliocene bats (Chiroptera) from Kanapoi, Turkana Basin, Kenya. „Journal of Human Evolution”. 140, s. 4, 2020. DOI: 10.1016/j.jhevol.2018.01.001. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[b]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]