Salamandra kaukaska

Salamandra kaukaska

Mertensiella caucasica[1]
(Waga, 1876)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy ogoniaste
Rodzina	salamandrowate
Rodzaj	Mertensiella
Gatunek	salamandra kaukaska
Synonimy
Exaeretus caucasicus Waga, 1876[2] Salamandra caucasica — Boulenger, 1882[2] Salamandra caucasia — Knoblauch, 1905[2] Salamandra (Mertensiella) caucasica — Özeti, 1967[2] Mertensiella caucasica caucasica — Tartarashvili & Bakradze, 1989[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
bliski zagrożenia

Salamandra kaukaska (Mertensiella caucasica) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny salamandrowatych (Salamandridae).

Salamandra kaukaska osiąga długość do 20 cm bez ogona. Ogon może być dłuższy niż 20 cm. Na uwagę zasługuje fakt, że u osobników dorosłych ogon może być odrzucony w razie ataku drapieżnika, a później zregenerowany. Na tułowiu, po bokach ciała, znajduje się 11 lub 12 bruzd międzyżebrowych. U nasady ogona, po grzbietowej stronie ciała u samców znajduje się bardzo specyficzny twór – kolcopodobny wyrostek służący do pobudzania samicy w trakcie trwania ampleksus oraz występują modzele na kończynach przednich. Ubarwieniem ciała salamandra kaukaska przypomina występująca w Polsce salamandrę plamistą, to znaczy na czarnym lub brązowym tle znajdują się wydłużone, żółte plamy układające się w dwie serie, brzuch jaśniejszy, brązowawy.

Gatunek ten zamieszkuje górskie (500–2800 m n.p.m.) lasy bukowe, szpilkowe lub mieszane w Pasmie Małego Kaukazu i Gór Pontyjskich w Gruzji i Turcji.

Za podgatunek salamandry kaukaskiej uznawany był Mertensiella djanaschvilii, podniesiony w 2022 roku do rangi odrębnego gatunku^[4].

Pora godowa odbywa się zarówno na lądzie, jak i w wodzie (ampleksus). Samice składają jaja (ok. 90 w jednym złożu) na dnie strumieni. Larwa jest typu reofilnego, a jej rozwój jest długi, trwa od 2 do 4 lat.

Głównym jego siedliskiem są brzegi wartko płynących strumieni, gdzie chowa się w różnego rodzaju kryjówkach (zwalone drzewa, dziury wśród korzeni, szpary pod głazami i kamieniami itp.). Prowadzi zmierzchowy i nocny tryb życia. Na lądzie porusza się sprawnie i szybko (podobnie jak salamandra luzytańska). Hibernacja ma miejsce na lądzie (od IX do V).

Pokarm ich stanowią wszelkie małe bezkręgowce żyjące w strumieniach, osobniki dorosłe zjadają głównie lądowe bezkręgowce: stonogi, pajęczaki i owady.

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN płaz ten od 2023 roku klasyfikowany jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened); wcześniej, od 2000 roku uznawano go za gatunek narażony (VU, ang. Vulnerable)^[3].

Gatunek ten jest zazwyczaj rzadki, ale w dogodnym środowisku może być lokalnie pospolity. Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy. Zasięg występowania jest mocno pofragmentowany^[3].

• Meredith J. Mahoney: Mertensiella caucasica. Amphibia Web. [dostęp 2009-01-30]. (ang.).
• Juszczyk W. 1986. Mały słownik zoologiczny – gady i płazy. WP, Warszawa.