Sandwich Południowy
 Zdjęcie satelitarne Montagu Island, największej w archipelagu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Terytorium zamorskie | |
| Akwen | |
| Wyspy |
Montagu Island, Bristol Island, Saunders Island, Visokoi Island, Wyspa Zawadowskiego |
| Liczba wysp |
11 |
| Powierzchnia |
310 km² |
| Populacja • liczba ludności |
|
Mapa | |
Położenie na mapie Oceanu Atlantyckiego  | |
 56°36′S 27°43′W/-56,600000 -27,716667 | |
.svg.png){kind=small}
Sandwich Południowy[1] (ang. South Sandwich Islands) – archipelag jedenastu wysp wulkanicznych na południowym Atlantyku. Stanowi część zamorskiego terytorium Georgia Południowa i Sandwich Południowy, poprzednio wchodził w skład brytyjskiej dependencji Falklandów.
Te bezludne wyspy mają powierzchnię 310 km². Tworzą łuk wyspowy pochodzenia wulkanicznego, ograniczają od wschodu Morze Scotia. Znajdują się na małej płycie tektonicznej, Płycie Sandwich. Na wschód od łuku wysp znajduje się Rów Sandwichu Południowego o głębokości 8428 m.
Odkrycie i eksploracja
Wyspy zostały odkryte w 1775 przez Jamesa Cooka, a dokładnie zbadane w 1819 przez wyprawę Fabiana Bellingshausena. Wyspy zostały nazwane przez Cooka imieniem Johna Montagu, hrabiego Sandwich[2] (wynalazcy kanapki typu sandwich). Otrzymały nazwę wysp „południowych”, aby odróżnić je od „Sandwich Islands”, ówczesnej nazwy Hawajów.
Cook dotarł tylko do południowej części archipelagu, a fatalna pogoda uniemożliwiła mu jakiekolwiek dokładniejsze badania wysp. Opłynął więc od strony zachodniej środkową i południową część grupy. Zanotował w swoim pamiętniku na temat wyspy Candlemas: "Widok nowego brzegu był okropny. Bardzo wysokie, prostopadłe turnie strzelały z czarnych jam. U stóp ich kotłowały się szalejące fale, szczyty okrywały się chmurami, ponad nimi zaś unosił się jedyny wierzchołek. [...] Foki, gnieżdżące się w zagłębieniach, były jedynymi mieszkańcami wyspy". Bellinghausen odkrył trzy wyspy północne (Leskowa, Zawadowskiego i Visokoi), nazywając je Archipelagiem de Traversay, na cześć carskiego ministra admiralicji. Wchodząc na wysokość 500 m n.p.m. na Wyspie Zawadzkiego (krater) Rosjanie napotkali ogromne stada pingwinów, które wcześniej nie widziały człowieka. Zwierzęta na tyle cisnęły się w kierunku ludzi, że marynarze torowali sobie drogę kijami. W 1908 założyciel Grytviken, Carl Larsen również udał się tą drogą jednak niebezpiecznie zatruł się wyziewami wulkanicznymi[3].
Pierwsza polska jednostka dopłynęła tu w 1976 (wyprawa w składzie: statek naukowo badawczy "Profesor Siedlecki" i trawler-przetwórnia "Tazar"), przepływając pomiędzy Candelmas, a Visokoi[3].
Wyspy
Archipelag tworzą, od północy:
- Traversay Islands (nazwane na cześć rosyjskiego ministra marynarki Jeana Baptisty de Traversay):
- Wyspa Zawadowskiego[1]
- Wyspa Leskowa[1]
- Visokoi Island (pierwotnie nazywała się Wyspą Torsona, jednak po stwierdzeniu jego udziału w powstaniu dekabrystów nazwę tę unieważniono)[3]
- Candlemas Islands
- Vindication Island
- Candlemas Island
- Saunders Island
- Montagu Island z najwyższym szczytem Mount Belinda (1371 m n.p.m.)[3]
- Bristol Island
- Southern Thule
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych Świata. Maciej Zych (redaktor). Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2013, s. 677, 678. ISBN 978-83-254-1988-2.
- ↑ GNIS Detail - South Sandwich Islands
- 1 2 3 4 Ryszard Badowski, Biało-czerwona u brzegów Antarktydy, WRiT, Warszawa, 1977, s. 167-169