Zespół mieszkalno-usługowy przy pl. Grunwaldzkim we Wrocławiu

Manhattan

Zespół mieszkalno-usługowy przy pl. Grunwaldzkim

Widok na zespół mieszkalny składający się z 6 bloków od północnego zachodu, z powietrza
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Adres	plac Grunwaldzki 4-20, Curie-Skłodowskiej 15
Typ budynku	mieszkalny
Styl architektoniczny	brutalizm
Architekt	Jadwiga Grabowska-Hawrylak
Wysokość całkowita	54 m
Kondygnacje	15
Rozpoczęcie budowy	1970
Ukończenie budowy	1973
Położenie na mapie Wrocławia Manhattan
Położenie na mapie Polski Manhattan
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Manhattan
51°06′36,929″N 17°03′14,292″E/51,110258 17,053970

Zespół budynków mieszkalno-usługowych przy pl. Grunwaldzkim 4-20 i ul. Marii Curie-Skłodowskiej 15 – zbiór sześciu budynków mieszkalnych i trzech pawilonów handlowo-usługowych na placu Grunwaldzkim we Wrocławiu^[1], zaprojektowanych w latach 1967–1970 przez Jadwigę Grabowską-Hawrylak. Budowany był w latach 1970–1973 przez Wrocławskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Ogólnego, a budynki mieszkalne oddawano do użytku w latach 1976–1978. Przez wrocławian nazywany Wrocławskim Manhattanem^[1], Bunkrowcami^[2] lub Sedesowcami^[3].

Na kompleks składa się sześć wieżowców o wysokości 55 metrów (16 pięter) oraz pawilony handlowe^[4] unoszące się nad ziemią na słupach z żelazobetonu (fr. pilotis)^[5]. Projekt zakładał wybudowanie wieżowców z białego betonu, wykończonych egzotycznym drewnem przy balkonach, z roślinnością pnącą w zaokrąglonych wnękach elewacji i trawiastymi dachami pawilonów handlowych. Według architektki całość miała nadawać inwestycji klimat śródziemnomorski. Zespół budynków został zaprojektowany na betonowej platformie^[6], a teren pod budowę wzmocniono 240 palami. Podczas realizacji projekt okrojono w celu obniżenia kosztów przez zastosowanie niskiej jakości materiałów budowlanych^[4], a sprzyjało temu przejęcie go od miasta przez spółdzielnię mieszkaniową. Pierwotny projekt zakładał wyposażenie klatek schodowych w okna, ale tego nie zrealizowano przez co są ciemne z powodu nacisku inwestora na zbudowanie większej ilości małych pokoi w budynkach^[7]. W ramach oszczędności elewacje pozostały niewykończone. Przed remontem widoczny był beton z wystającymi żelaznymi prętami oraz plamy farby pozostałe po budowie^[6]. Architektce Jadwidze Grabowskiej-Hawrylak udało się zrealizować tarasy widokowe ze świetlicami wyposażonymi w łazienki na dachach płaskich wszystkich bloków mieszkalnych na placu Grunwaldzkim^[8]. Zdaniem architektki „przeznaczone do zazielenienia tarasy z pomieszczeniami sanitarnymi i natryskami” na dachach, powstały „w celu zrekompensowania braku terenów rekreacyjnych” na osiedlu^[9]. Balkony pokryła cegłą klinkierową, natomiast do budowy bloków użyła prefabrykatów betonowych o nietypowej, bo „opływowej formie architektonicznej”^[10]. Decyzją architektki do wykończenia stolarki okiennej celowo nie użyto typowej wówczas białej farby olejnej, ale zupełnie inny, bo ciemny odcień kolorystyczny lepiej pasujący do rzeźby elewacji^[11].

Wszystkie budynki zaprojektowano do wykonania z oryginalnego białego betonu, ale nie zrealizowano tego zamierzenia poprzez ostateczne zastosowanie najtańszego wówczas betonu w kolorze szarym^[8]. Po prawie pół wieku czasu powrócono do pomysłu autorki osiedla i otynkowano wszystkie bloki mieszkalne na biało przy okazji ich remontu w 2015^[12]. Tylko jeden blok mieszkalny z sześciu został wyposażony po remoncie w oryginalne okrągłe okna z okrągłymi szybami bez szprosów zamiast krytykowanych od lat przez mieszkańców okrągłych, pustych betonowych otworów, w których zbierała się wilgoć i brud^[13][14].

W 1973 Janusz Kondratiuk nakręcił tu telewizyjny film Pies pokazujący osiedle w budowie^[15]. W 1974 wyprodukowano film Karuzela.

Kompleks na pl. Grunwaldzkim jest wpisany do rejestru zabytków województwa dolnośląskiego^[16].

• wieżowce we Wrocławiu

• Atlas architektury Wrocławia, tom II, Jan Harasimowicz, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998

• Galeria archiwalnych i współczesnych zdjęć