Seweryn Ajzner

Seweryn Ajzner
Data urodzenia

15 kwietnia 1914

Data śmierci

25 maja 1989

Zawód, zajęcie

nauczyciel akademicki, historyk

Odznaczenia
Medal 10-lecia Polski Ludowej
Grób Seweryna Ajznera na cmentarzu wojskowym na Powązkach

Seweryn Ajzner ps. „Wiktor”[1] (ur. 15 kwietnia 1914 w Warszawie, zm. 25 maja 1989) – historyk i działacz komunistyczny, uczestnik wojny domowej w Hiszpanii[1], pierwszy redaktor „Dąbrowszczaka”[2].

Życiorys

Syn Abrama (zm. 1934[3][4]) i Liby (zm. 1931[5][4])[6]. Pochodził z rodziny kupieckiej, zamieszkałej w Warszawie przy ul. Granicznej 13[7]. Jego rodzice Abram Ajzyk (później Ajzner[8]) i Liba Rajnfeld (Reinfeld) już w 1907 zajmowali się handlem[9]. Abram w 1917 założył firmę „Marquisette”[7] zajmującą się sprzedażą detaliczną bielizny i konfekcji damskiej, mieszczącą się przy ul. Świętokrzyskiej 9 w Warszawie[8]. W 1923 otwarto filię przy ul. Elektoralnej 19[10]. Od 1930 Liba Ajznerowa współzarządzała firmą[11]. Po śmierci żony, podczas wielkiego kryzysu, Abram Ajzner ogłosił upadłość[12].

W latach 1930–1934 Seweryn był aktywnym członkiem Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. W 1932 został aresztowany w mieszkaniu przy ul. Pokornej nr 5 w Warszawie, gdzie odbywało się zebranie komunistów dotyczące przygotowań do wystąpień pierwszomajowych[13]. Groziła mu kara 10 lat więzienia lub dożywotniego więzienia[14]. W 1934 wyemigrował do Francji, gdzie działał w strukturach Francuskiej Partii Komunistycznej[15]. W 1937 brał udział w wojnie domowej w Hiszpanii jako ochotnik Brygady im. Jarosława Dąbrowskiego[1], gdzie był raniony w oko[16]. Po wybuchu II wojny światowej walczył w szeregach w armii francuskiej. Od czerwca 1940 do 1945 przebywał niewoli niemieckiej[15]. W latach 1945–1948 jako członek francuskiego oddziału PPR działał w ruchu komunistycznym emigracji polskiej we Francji, pracując jako redaktor, potem redaktor naczelny dziennika „Gazeta Polska”. W 1949 roku został aresztowany przez francuską policję i deportowany do Polski. Do 1953 roku pracował w Wydziale Organizacyjnym KC PZPR oraz jako redaktor „Nowych Dróg” i „Życia Partii”. W 1954 zawarł związek małżeński z Franciszką Zakrzewską, lekarką i działaczką lewicową[15]. Studia aspiranckie odbył w Instytucie Nauk Społecznych. Od 1956 roku zatrudniony w Wydziale Historii Partii, następnie Zakładzie Historii Partii. W 1961 roku ukończył studia magisterskie w Wyższej Szkole Nauk Społecznych przy KC PZPR, zaś 21 stycznia 1965 uzyskał stopień doktora[17] na podstawie pracy Polska wobec wojny hiszpańskiej 1936–1939 (promotor: Józef Kowalski)[18]. W maju 1968 roku został wykluczony z szeregu członków PZPR. Pochowany na wojskowych Powązkach (kwatera 41A-2-7)[19]. Autor haseł w Polskim Słowniku Biograficznym[20] i Słowniku biograficznym działaczy polskiego ruchu robotniczego[21].

W 1955 otrzymał Medal 10-lecia Polski Ludowej[22].

Ze związku z Franciszką Ajzner miał jednego syna – Jana Ajznera (ur. 1954), działacza opozycji w PRL, współpracownika KOR, internowanego w stanie wojennym, od 1982 emigranta[15].

Wybrane publikacje

  • (przekład) Waldeck Rochet, Sytuacja chłopów we Francji, przeł. Seweryn Ajzner, Książka i Wiedza, Warszawa 1954.
  • Madryt – Saragossa, przedmowa: L. Gronowski, Warszawa: „Książka i Wiedza” 1961.
  • Ruch robotniczy w Polsce w latach 1933–1939, Warszawa: Wydział Propagandy i Agitacji Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 1966.
  • Polska a wojna domowa w Hiszpanii 1936–1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.
  • (redakcja) Dokumenty Komunistycznej Partii Polski: 1935–1938, oprac. Seweryn Ajzner, Zbigniew Szczygielski, Warszawa: Książka i Wiedza 1968.
  • (przedmowa) Herbert Rutledge Southworth, Mit o krucjacie Franco, przeł. Bogdan Moszkiewicz, przedmowa do wydania polskiego Seweryn Ajzner, Warszawa: Książka i Wiedza 1968.
  • Związek Związków Zawodowych 1931–1939, Warszawa: „Książka i Wiedza” 1979.

Przypisy

  1. 1 2 3 AJZNER, Seweryn | SIDBRINT [online], sidbrint.ub.edu [dostęp 2025-03-25].
  2. ↑ Antoni Czubiński, Komunistyczna Partia Polski (1918-1938). Zarys historii, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1985, s. 257, ISBN 83-02-02200-4.
  3. ↑ Nekrolog, „Nasz Przegląd: organ niezależny” (114), Warszawa, 23 kwietnia 1934, s. 9 [dostęp 2025-05-13].
  4. 1 2 Wirtualny Cmentarz [online], cemetery.jewish.org.pl [dostęp 2025-05-13].
  5. ↑ Nekrolog, „Nasz Przegląd: organ niezależny” (36), Warszawa, 5 lutego 1931, s. 9 [dostęp 2025-05-13].
  6. ↑ Wykaz poszukiwanych poborowych rocznika 1914, „Warszawski Dziennik Wojewódzki dla Obszaru m. st. Warszawy” (15), Warszawa, 12 listopada 1936, s. 175 [dostęp 2025-05-12].
  7. 1 2 Wpisy do rejestru handlowego, „Obwieszczenia Publiczne: dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości” (92a), Warszawa, 17 listopada 1928, s. 7 [dostęp 2025-05-13].
  8. 1 2 Wpisy do rejestru handlowego, „Obwieszczenia Publiczne: dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości” (28a), Warszawa, 13 kwietnia 1921, s. 4 [dostęp 2025-05-13].
  9. ↑ Intercyzy przedślubne osób handlujących, ogłoszone w Sądzie Handlowym, „Nowa Gazeta: poświęcona wszelkim zjawiskom życia społecznego” (182), Warszawa, 21 sierpnia 1907, s. 5 [dostęp 2025-05-13].
  10. ↑ Wpisy do rejestru handlowego, „Obwieszczenia Publiczne: dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości” (70), Warszawa, 1 września 1923, s. 20 [dostęp 2025-05-13].
  11. ↑ Wpisy do rejestru handlowego, „Obwieszczenia Publiczne: dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości” (32a), Warszawa, 19 kwietnia 1930, s. 12 [dostęp 2025-05-13].
  12. ↑ W sprawach upadłościowych, „Obwieszczenia Publiczne: dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości” (88), Warszawa, 4 listopada 1931, s. 50 [dostęp 2025-05-13].
  13. ↑ Przed 1 maja rewizje i aresztowania u komunistów, „ABC: pismo codzienne informuje wszystkich o wszystkim” (104), Warszawa, 10 kwietnia 1932, s. 2 [dostęp 2025-05-12].
  14. ↑ Udaremnione przygotowania komunistów. 14 wywrotowcami zaopiekował się prokurator, „Dzień Dobry” (110), Warszawa, 22 kwietnia 1933, s. 7 [dostęp 2025-05-12].
  15. 1 2 3 4 Marta Janiszewska-Stefanek, Spuścizna rodziny Ajzner sygn. S/335 [online], Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma.
  16. ↑ Jan Rutkowski, Czas walki, klęski i zwycięstwa: wspomnienia Dąbrowszczaka 1936-1945, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 166, ISBN 978-83-04-00580-8 [dostęp 2024-12-17].
  17. ↑ Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 572, ISBN 978-83-235-0318-7
  18. ↑ J. T., Rozprawy doktorskie pracowników Zakładu Historii Polski przy KC PZPR bronione w latach 1964–1966, „Z Pola Walki” 9 (1966), nr 4 (36), s. 255.
  19. ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-12-17].
  20. ↑ Dane autorów PSB – Dariah-Lab [online], prunus-208.man.poznan.pl [dostęp 2024-12-17].
  21. ↑ Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1: A–D, red. nacz. Feliks Tych, Warszawa: „Książka i Wiedza” 1978, s. 5
  22. ↑ M.P. z 1955 r. nr 125, poz. 1624

Bibliografia

  • Tomasz Siewierski, Komuniści i historycy. Polski ruch robotniczy w badaniach uczonych w PRL – wybrane aspekty [w:] Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja, pod red. Dariusza Magiera, Lublin – Radzyń Podlaski 2012, s. 463-479.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.