Siedem Sióstr (Moskwa)

Siedem (Osiem) Sióstr na znaczkach z 1950
Gmach Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego
Hotel Ukraina
Dom na Wybrzeżu Kotielniczeskim
Gmach Ministerstwa Spraw Zagranicznych ZSRR (od 1991 MSZ FR)
Dom na placu Kudryńskim
Wieżowiec na placu Czerwonej Bramy
Hotel Leningradskaja
Nigdy nie ukończony Administracyjny budynek w Zarjadje (ósma siostra)

Siedem Sióstr, Siedem Sióstr Stalina – grupa siedmiu wieżowców w Moskwie zaprojektowanych w stylu socrealizmu i wybudowanych w latach 1947–1953.

Historia i charakterystyka stylu

Pierwszym budynkiem zaliczanym do tzw. „Wieżowców Stalina”[1] (сталинские высотки) miał być Pałac Rad – imponujący gmach Rady Najwyższej ZSRR o łącznej wysokości 495 metrów, nie został on jednak ukończony.

Pomysłodawcą budowy w stolicy Związku Radzieckiego wieżowców łączących w sobie tradycyjną rosyjską architekturę ze wzorcami zaczerpniętymi od amerykańskich drapaczy chmur (głównie neogotyckich oraz w stylu art déco – np. Empire State Building) był Józef Stalin. 13 stycznia 1947 Rada Ministrów ZSRR przyjęła dekret o budowie w Moskwie ośmiu wieżowców upamiętniających obchodzone w tym roku 800-lecie powstania miasta (ostatecznie ukończono i oddano do użytku tylko siedem[2]). Wieżowce wpisują się w nurt socrealizmu. Ich charakterystyczną cechą jest poziomowana sylwetka, masywna u podstawy i zwężająca się kolejnymi partiami aż do smukłej iglicy, często zwieńczonej symbolem radzieckiej gwiazdy. Budynki zawierają elementy inspirowane rosyjskim barokiem lub angielskim neogotykiem. Po oddaniu do użytku siedmiu z ośmiu planowanych wieżowców dwa przeznaczono do celów administracyjnych (gmach Uniwersytetu Moskiewskiego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych ZSRR[3]), dwa uczyniono hotelami (Leningradskaja i Ukraina), a trzy domami mieszkalnymi (na placu Kudryńskim, na placu Czerwonej Bramy i na Wybrzeżu Kotielniczeskim)[4].

W tym samym stylu zbudowano moskiewski Hotel Pekin oraz wieżowce w innych radzieckich miastach (Ryga i Kijów), wzniesiono je także w kilku miastach państw bloku wschodniego. Najwyższym z zagranicznych bliźniaczych budynków „Siedmiu Sióstr” jest warszawski Pałac Kultury i Nauki, gdzie do standardowego schematu dodano dekoracje zaczerpnięte z polskiego historyzmu (wykorzystano także część projektu nieukończonej „ósmej siostry” z Moskwy). Pałac przypomina także Wieżę Niepodległości – niezrealizowany projekt Juliusza Nagórskiego z 1934, brak jednak danych pozwalających stwierdzić wzorowanie się architektów na przedwojennym pomyśle[5][6]. Również w Berlinie miał powstać podobny budynek na miejscu tamtejszego zamku, jednak pomysłu nie zrealizowano.

Położenie w Moskwie

Rozmieszczenie stalinowskich wieżowców w Moskwie. Liczby objaśniono w spisie obok, przy czym 5 i 6 nie zbudowano (5 – planowany Pałac Rad)

W skład zespołu wchodzą [numery odnoszą się do mapki po prawej]:

Siedem Sióstr

Zdjęcie Nazwa Nazwa oryginalna Wysokość Ilość pięter Stacja metra Data oddania do użytku
Gmach Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego Главное здание Московского государственного университета 240 m 36[7] Uniwiersitiet 1953
Hotel Ukraina Гостиница «Украина» 206 m 29 Kijewskaja 1955
Dom na Wybrzeżu Kotielniczeskim Жилой дом на Котельнической набережной 176 m 26 Taganskaja 1952
Gmach Ministerstwa Spraw Zagranicznych FR Здание Министерства иностранных дел РФ 172 m 27 Smolenskaja 1953
Dom na placu Kudryńskim Жилой дом на Кудринской площади 160 m 22 Krasnopriesnienskaja 1954
Wieżowiec na placu Czerwonej Bramy Высотное здание на площади Красных Ворот 138 m 21 Krasnyje worota 1953
Hotel Leningradskaja Гости́ница «Ленингра́дская» 136 m 17 Komsomolskaja 1953

Projekty niezrealizowane

Pałac Rad

Przedstawiony graficznie projekt Pałacu Rad

Pomysłodawcą budowy Pałacu Rad, miejsca zjazdów delegatów ze wszystkich republik związkowych ZSRR był Siergiej Kirow, I Sekretarz KC Kompartii Azerbejdżanu. W 1931, sześć lat po rzuceniu pomysłu przez Kirowa, władze Związku Radzieckiego zdecydowały, że pałac stanie w Moskwie, w miejscu Soboru Chrystusa Zbawiciela, który specjalnie wyburzono. Ostatecznie przyjęto projekt Borisa Iofana, Władimira Szczuko i Władimira Gelfrejcha zakładający budowę pałacu w stylu socrealistycznym. Budynek miał łącznie liczyć 415 metrów wysokości i 100 pięter, miał wówczas stać się największym budynkiem na świecie. Na jego szczycie stanąć miał osiemdziesięciometrowy pomnik Włodzimierza Lenina[8].

Budowę Pałacu Rad rozpoczęto w 1937. Zdołano jedynie postawić fundamenty, dalsze prace przerwał wybuch wojny radziecko-niemieckiej. Rozebrano stalową konstrukcję budynku wykorzystaną do budowy fortyfikacji pod Moskwą. Po zakończeniu wojny nigdy nie wznowiono budowy pałacu wykorzystując w 1958 jego fundamenty do stworzenia Basenu Moskwa (ukończony w 1960), rok wcześniej przemianowano stację metra Dworiec Sowietow na Kropotkinskaja. Basen został zniszczony w 1994 w związku z podjętą w 1990 decyzją o odbudowie soboru (zakończona w roku 2000)[9].

Administracyjny budynek w Zarjadje

Administracyjny budynek w Zarjadje na radzieckim znaczku z 1950

Administracyjny budynek w Zarjadje miał być „ósmą siostrą” wybudowaną zgodnie z projektem Dmitrija Czeczulina, w której urzędować miało Ministerstwa Ciężkiej Inżynierii Mechanicznej. Zgodnie z projektem „ósma siostra” liczyć miała 275 metrów wysokości i 37 pięter, zakończenie prac przewidziano na rok 1954. Byłby więc to najwyższy z moskiewskich wieżowców Józefa Stalina. Budowa Administracyjnego budynku w Zarjadje ruszyła z opóźnieniem w stosunku do pozostałych drapaczy chmur, przebiegała także dużo wolniej niż planowano, czego powodem były warunki hydrogeologiczne, a także konieczność przygotowania ogromnego placu budowy. Do wiosny 1953 ukończono jedynie fundamenty[10][11].

W 1954 budowa została zawieszona przez rząd ZSRR czego powodem miał być brak poparcia Czeczulina dla działań Nikity Chruszczowa potępiających „ekscesy architektoniczne”. Z tego powodu powstała dotąd część konstrukcji została zdemontowana i przeznaczona do budowy innych obiektów. Na jego miejscu zgodnie z wolą Chruszczowa wybudowano Hotel Rossija zapisany do Księgi rekordów Guinnessa[12][13].

Część projektu wdrożono do wciąż powstającego Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie przez co budowla jest często nazywana „ósmą siostrą”. Określenie to stosuje się także wobec Pałacu Triumfu w Moskwie, budowlę wzorowaną na stylu wieżowców stalinowskich[14].

Budynki bliźniacze

Państwo i miasto Zdjęcie Nazwa Wysokość Ilość pięter Stacja metra Data oddania do użytku
 Polska, Warszawa Pałac Kultury i Nauki 237 m 42 Centrum 1955
 Chiny, Szanghaj Shanghai Exhibition Center 110 m 17 Jing'an Temple 1959
 Łotwa, Ryga Wieżowiec Akademii Nauk Łotwy 108 m 21 brak 1955
 Rumunia, Bukareszt Casa Presei Libere 104 m 15 M6 Piata Presei Libere 1957[15]
 Czechy, Praga Hotel International Prague 88 m 16 Dejvická 1954
 Ukraina, Kijów Central_Kyiv Dom przy ulicy Chreszczatyk 25 85 m 14 Chreszczatyk 1954
 Ukraina, Kijów Hotel Ukraina 66 m 14[16] 1961
 Bułgaria, Sofia Largo 40 m 10 Serdica 1955

Odrodzenie stylu

Państwo i miasto Zdjęcie Nazwa Wysokość Ilość pięter Stacja metra Data oddania do użytku
 Rosja, Moskwa Pałac Triumfu 264 m 57 Sokoł 2005
 Rosja, Moskwa Edelweiss 176 m 43 Sławianskij Bulwar 2003
 Kazachstan, Astana Triumf Nur-Sułtan 142 m 39 2006
 Rumunia, Bukareszt Pałac Parlamentu 86 m 16 M1 et M3 Izvor 1989

Przypisy

  1. Określenie „Siedem Sióstr” je dla mieszkańców Moskwy obce, stosują wobec nich termin „Wieżowce Stalina”
  2. Газета.Ru - Недоделанная высотка [online], gazeta.ru [dostęp 2019-09-05].
  3. Po 1991 MSZ FR
  4. Сталинские высотки: 10 мифов и фактов - Мослента [online], moslenta.ru [dostęp 2019-09-05] (ros.).
  5. Jarosław Zieliński: Pałac Kultury i Nauki, Księży Młyn 2012, s.16.
  6. Pałac Kultury i Nauki w Warszawie [online], www.pkin.pl [dostęp 2019-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-02].
  7. Главное Здание МГУ | Статьи | Из истории московских небоскребов [online], www.mmforce.net [dostęp 2019-09-03].
  8. Niezwykłe konstrukcje [cz. 11]. Pałac Rad – najwyższy budynek świata | Gadżetomania.pl [online], gadzetomania.pl [dostęp 2019-09-03] (pol.).
  9. Кафедральный соборный Храм Христа Спасителя (Москва) / Организации / Патриархия.ru [online], www.patriarchia.ru [dostęp 2019-09-03] (ros.).
  10. Шоссе Энтузиастов. Дорога великих свершений - Алексей Рогачев - Google Книги [online], books.google.hu [dostęp 2019-09-03].
  11. Здание в Зарядье : Сталинские высотки: фото, архитекторы, история, цены [online], visotki.ru [dostęp 2019-09-03] (ros.).
  12. Последний небоскреб Сталина. Неосуществленное здание в Зарядье. - Комсомо тосканцеврядно гомеоморфен аномалии шушар рабочего духа — LiveJournal [online], greedyspeedy.livejournal.com [dostęp 2019-09-03] (ang.).
  13. Высотные здания позднего сталинизма [online], archi.ru [dostęp 2019-09-03].
  14. ЖК Триумф-Палас - цены на сайте от официального застройщика ДОНСТРОЙ, планировки жилого комплекса, ипотека, акции новостройки - Москва, Чапаевский переулок, 3 - ЦИАН [online], www.cian.ru [dostęp 2019-09-03].
  15. Casa Presei Libere - opis budynku [online], www.budowle.pl [dostęp 2019-09-03] (pol.).
  16. Hotel Ukraine Украина Kijów – Dokonaj rezerwacji z HRS [online], www.hrs.com [dostęp 2019-09-03] (pol.).