Skrzeczek mniejszy
| Ramphocinclus brachyurus[1] | |||
| (Vieillot, 1818) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
skrzeczek mniejszy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Mapa Martyniki obecny zasięg występowania prawdopodobnie wymarł | |||
Skrzeczek mniejszy[3], skrzeczek[4] (Ramphocinclus brachyurus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny przedrzeźniaczy (Mimidae). Występuje endemicznie na Martynice w archipelagu Małych Antyli. Zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Gatunek opisał po raz pierwszy Louis Jean Pierre Vieillot w roku 1818 pod nazwą Turdus brachyurus. Dawniej niektórzy autorzy przypisywali gatunek do Cinclocerthia, jednak rodzaj ten może nawet nie być blisko spokrewniony z Ramphocinclus[5].
Jest to gatunek monotypowy[6]. Przez wiele lat za podgatunek Ramphocinclus brachyurus uznawano skrzeczka większego (Ramphocinclus sanctaeluciae) z pobliskiej wyspy Saint Lucia. Badania DaCosta et al. (2019) wykazały jednak odmienność genetyczną tych taksonów, co świadczy o długotrwałej izolacji między nimi i braku przepływu genów. Autorzy zaproponowali uznanie tych populacji za osobne gatunki[7], za czym przemawiają także różnice w morfologii (R. sanctaeluciae jest większy i ciemniejszy) i wokalizacji[8]. Podział gatunku został w 2024 roku zaakceptowany przez North American Classification Committee (NACC)[8] i inne ornitologiczne autorytety[3][6][9].
Etymologia
Nazwa rodzajowa: greckie ῥαμφος rhamphos – dziób; nowołacińskie cinclus – drozd < greckie κιγκλος kinklos – niezidentyfikowany machający ogonem przybrzeżny ptak[10].
Epitet gatunkowy: greckie βραχυς brakhus – krótki; -ουρος -ouros – -ogonowy[11].
Zasięg występowania
Skrzeczek mniejszy występuje na Martynice; tylko na półwyspie Caravelle na powierzchni około 5 km², w pozostałej części wyspy wymarł[12].
Biotop
Zasiedla suche i półsuche zadrzewienia i zakrzewienia, gdzie ziemię przykrywają opadłe liście, czasem w gęstych zaroślach. Występuje na suchych zboczach pagórków z dala od strumieni. Znosi pewne zmiany w środowisku, może zasiedlać lasy i zakrzewienia wtórne. Mimo że widuje się go w miejscach po wyciętych drzewach lub na polach uprawnych, nigdy tam nie gniazduje. Odnotowywany do wysokości 200 m n.p.m.[12]
Morfologia
Skrzeczek mierzy 20–23[a] cm długości. Osobniki ważą średnio 42,8 g[5]. Samice wyglądem nie różnią się od samców, choć są nieznacznie mniejsze. U dorosłego ptaka wierzch i boki ciała oraz pokrywy podogonowe ciemnobrązowe do czarnych. Pióra barkówek i pokryw skrzydłowych drugiego rzędu mają jaśniejsze krawędzie. Kantarek, pokrywy uszne i okolice oczu ciemnobrązowe. Gardło, pierś i brzuch całkowicie białe, na bokach ciała i pokrywach podogonowych przechodzące w brązowe i szare. Nogi czarne, tęczówka szkarłatna u ptaków starszych niż 2 lata, u młodszych – brązowa[9].
Zachowanie
Skrzeczek żywi się naziemnymi stawonogami, także małymi owocami, jagodami, małymi bezkręgowcami, jak jaszczurki Gymnopthalmus pleei i Anolis luciae[5], oraz płazami. Pożywienia szuka na ziemi, w ściółce. Odgarnia liście zarówno dziobem, jak i nogami. Zrywając owoce, wykonuje niezdarny, trzepoczący lot. Może również wspinać się na roślinność[13].
Kiedy ptak jest rozdrażniony lub zaaferowany, opuszcza skrzydła, tak jak czyni to wiele przedrzeźniaczy, w przeciwieństwie do nich skrzydłami nie potrząsa. Prócz tego rozciąga szyję i z otwartym dziobem ptak wydaje ostrzegawczy trajkot. Wykazuje terytorializm przez cały rok[13].
Lęgi
Okres lęgowy trwa od kwietnia do sierpnia. Na obu wyspach stwierdzono u skrzeczków gniazdowanie kooperatywne. Gniazdo stanowi niestarannie wykonany otwarty kubeczek z patyków i liści. Umieszczone jest na krzewie lub w rozwidleniu gałęzi młodego drzewa. Gniazda stwierdzano 2–8 metrów nad ziemią[13].
W zniesieniu 2–3 jaja o jednolicie niebieskozielonej barwie. Inkubacja trwa 14 dni, a młode pozostają w gnieździe 12 dni od wyklucia. Pozostają w okolicy gniazda karmione przez rodziców. W ciągu roku R. brachyurus wyprowadza do dwóch lęgów. Jaja lub pisklęta bywają zjadane przez mangusty, oposy, szczury, węże i innego przedrzeźniacza – łuskopióra żółtodziobego (Margarops fuscatus)[13].
Status i zagrożenia
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN gatunek klasyfikowany jest jako zagrożony (EN, Endangered) i posiada taki status od jego wprowadzenia (1994), jednak IUCN nie uwzględniła jeszcze podziału taksonu na dwa odrębne gatunki. Obecnie (2014) skrzeczek mniejszy występuje na powierzchni około 5 km². Głównym zagrożeniem jest niszczenie środowiska, co w większości miało miejsce w okresie kolonialnym. Nadal prowadzona jest wycinka drzew celem produkcji węgla drzewnego, uzyskania miejsca na pola uprawne oraz miejsca i materiałów na budowę domostw[12].
W opublikowanym w 1864 w czasopiśmie „Ibis” artykule znajduje się wzmianka o gatunku, jakoby w gęstych lasach Martyniki miał być dość pospolity[14]. W pierwszej dekadzie XXI wieku populacja na Martynice szacowana była na 200–400 osobników (wliczając młode)[2]. Część populacji na przylądku Caravelle jest dobrze chroniona ze względu na Rezerwat przyrody Caravelle[2].
Uwagi
- ↑ Dane o długości ciała pochodzą z czasów, gdy skrzeczka mniejszego i większego traktowano jako jeden gatunek.
Przypisy
- ↑ Ramphocinclus brachyurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 3 Ramphocinclus brachyurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- 1 2 P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Mimidae Bonaparte, 1853 – przedrzeźniacze – Mockingbirds, thrashers (wersja: 2024-09-19). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-29].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 271, 1999.
- 1 2 3 Cody, M.: White-breasted Thrasher (Ramphocinclus brachyurus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, 2005. [zarchiwizowane z tego adresu (24 maja 2014)].
- 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, spotted creepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-11-29]. (ang.).
- ↑ Jeffrey M. DaCosta i inni, Phylogenomics clarifies biogeographic and evolutionary history, and conservation status of West Indian tremblers and thrashers (Aves: Mimidae), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 136, 2019, s. 196–205, DOI: 10.1016/j.ympev.2019.04.016 (ang.).
- 1 2 Treat Ramphocinclus sanctaeluciae as a separate species from White-breasted Thrasher R. brachyurus, [w:] AOS Classification Committee – North and Middle America Proposal Set 2024-C 20. March 2024, revised 28 April 2024, 2024, s. 62–68 (ang.).
- 1 2 Mortensen, J.L., K.F. Freeman & M.N. Morton: Martinique Thrasher (Ramphocinclus brachyurus), version 1.0. [w:] Birds of the World (T.S. Schulenberg, S.M. Billerman & N.D. Sly, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2024. [dostęp 2024-11-29]. (ang.).
- ↑ Ramphocinclus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
- ↑ Brachyurus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
- 1 2 3 Species factsheet: White-breasted Thrasher Ramphocinclus brachyurus. BirdLife International. [dostęp 2024-11-29].
- 1 2 3 4 Nicole Bouglouan: White-breasted Thrasher Ramphocinclus brachyurus. Oiseaux-Birds, 13 grudnia 2013.
- ↑ E. Cavendish Taylor. Five Months on West Indies. Part II: Martinique, Dominica and Porto Rico. „Ibis”. 6, s. 166, 1864.
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).