Skrzydłowarg żarłoczny

Skrzydłowarg żarłoczny^[1] (Pterinochilus vorax) – gatunek pająka z rodziny ptasznikowatych. Zamieszkuje krainę etiopską.

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1897 roku przez Reginalda I. Pococka na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”^[2][3]. Jako lokalizację typową wskazano tanzańskie Fwambo nad Tanganiką^[2][4]. Epitet gatunkowy oznacza po łacinie „żarłoczny” lub „chciwy”^[1].

Samce osiągają od 24,7 do 39,2 mm długości ciała przy prosomie długości od 10,7 do 16,9 mm i szerokości od 8,5 do 14,4 mm. Samice natomiast osiągają od 29,4 do 53,7 mm długości ciała przy prosomie długości od 12 do 20,5 mm i szerokości od 8,7 do 17 mm^[4].

Karapaks jest u samca niski, ubarwiony czarno lub brązowo z metalicznie złotymi krawędziami i pasami rozchodzącymi się promieniście. U samicy jest wysklepiony w części głowowej, ubarwiony brązowo z ciemną maską wokół wzgórka ocznego oraz z rozchodzącymi się promieniście złocistymi paskami, często zaznaczonymi delikatnie lub całkiem zanikłymi. Jamka karapaksu ma postać poprzecznej szczeliny. Szczękoczułki są brązowe, na przedniej krawędzi bruzdy uzbrojone w od 9 do 13 zębów. Na tylno-bocznej powierzchni szczękoczułka leży duża skopula z dobrze wykształconych szczecinek pierzastych o funkcji strydulacyjnej, współpracująca z niepodzieloną skopulą podobnych szczecinek na przednio-bocznej powierzchni krętarza nogogłaszczka; u dużych okazów pierzaste szczecinki występować mogą jeszcze w nasadowej części przednio-bocznej powierzchni uda nogogłaszczka. Kuspuli na wardze dolnej jest 70–80, podczas gdy na szczękach około setki. W przeciwieństwie do podobnego skrzydłowarga myszowatego w odsiebnej części przednio-bocznej krawędzi szczęki brak jest szeregu grubych szczecin. Kolor sternum jest czarny, u samicy bardziej, u samca mniej zachodzący na spody bioder. Nogogłaszczki i odnóża są brązowe z bladożółtymi stawami, u samca ponadto z metalicznie złocistym wierzchem krętarzy. Wszystkie pary stóp oraz nadstopia pary od pierwszej do trzeciej mają pełne skopule, natomiast na nadstopiach pary ostatniej skopule podzielone są wzdłużnym pasmem usztywnionych szczecinek. U samca goleń odnóża pierwszej pary ma hak w postaci przysadzistej apofizy prowentralnej dystalnej, zaopatrzonej w mocny, zakrzywiony, brzuszno-bocznie sterczący megakolec. Nadstopie pierwszej pary samca jest u małych okazów praktycznie proste, u dużych zakrzywione, natomiast uda pary trzeciej zawsze są powiększone^[4].

Opistosoma (odwłok) ma u obu płci z wierzchu ciemne kropki i paski na brązowym tle, a u samicy ponadto ciemne siateczkowanie. Spód jej jest natomiast brązowy z jaśniejszymi pokrywami płuc książkowych i skutum epigastrycznym. Tylna krawędź owego skutum ma pośrodkowy szereg krótkich, prostych szczecin o jednakowych wymiarach. Tylna para kądziołków przędnych ma palcowate człony wierzchołkowe^[4].

Nogogłaszczki samca dysponują gruszkowatym bulbusem z wydłużonym, zakrzywionym, zaostrzonym na szczycie, pozbawionym kilów embolusem. Genitalia samicy zawierają jedną parę spermatek, zazwyczaj każda z wyodrębnionym pojedynczym, zaokrąglonym płatem końcowym, rzadko z płatem zlanym z korpusem spermateki^[4].

Ptasznik rozmieszczony od poziomu morza do rzędnych 1810 m n.p.m.^[4] Dojrzałe płciowo samce obserwowano od lutego do kwietnia oraz w październiku^[4].

Gatunek afrotropikalny, podawany z DR Konga, Rwandy, Burundi, Tanzanii i Angoli^[3][4].

Zaleca się terrarium o wymiarach minimalnych 30×30×30 cm, wilgotność między 70 a 80% oraz temperaturę 25–28°C w dzień i nie niższą niż 18°C nocą. W hodowlach gatunek rozmnaża się stosunkowo łatwo. Kokon zawiera od 80 do 200 jaj. Pająk jest szybki, agresywny i silnie jak na ptasznika jadowity^[5].