Sonata skrzypcowa nr 9 (Beethoven)

Sonata skrzypcowa nr 9 A-dur
Violinsonate Nr. 9
Ilustracja
Strona tytułowa pierwszego wydania (1805)

Część trzecia – Presto
Kompozytor

Ludwig van Beethoven

Opus/Oznaczenie

op. 47

Forma muzyczna

sonata

Czas powstania

1803

Miejsce premiery

Augarten

Wykonawcy premiery

George Bridgetower i Ludwig van Beethoven

Czas trwania

około 35–40 minut

Dedykacja

Rodolphe Kreutzer

Sonata skrzypcowa nr 9 A-dur[1] (Sonata „Kreutzerowska”[2]) – sonata na skrzypce i fortepian (pianoforte) w tonacji A-dur autorstwa Ludwiga van Beethovena z 1803 roku.

Historia

Dzieło rozpoczyna okres środkowy w twórczości Beethovena[3]. Kompozycja została napisana dla skrzypka George’a Bridgetowera[4]. 24 maja 1803 roku o ósmej rano w Augarten pod Wiedniem premierowe wykonanie zagrali na skrzypcach George Bridgetower i autor dzieła na fortepianie[4]. Pomimo krótkiego przygotowania występu (skrzypek grał z rękopisu[2] poza częścią trzecią[5], a Beethoven miał tylko szkic partii fortepianowej[2]) sonata została dobrze przyjęta przez publiczność[6], najbardziej podobało się Andante – publiczność domagała się bisu[7]. Beethoven później pokłócił się z Bridgetowerem o kobietę[3][8] (nie rozmawiał już nigdy więcej z nim[6]) i dedykował dzieło skrzypkowi Rodolphe’owi Kreutzerowi[4] w 1805 roku[6], który zresztą uważał utwór za niezrozumiały[4] i nigdy go nie wykonał[2][3].

Żywiołowe Presto z pierwszej części zainspirowało Lwa Tołstoja do napisania noweli Sonata Kreutzerowska[3] w 1889 roku pomimo formalnej ignorancji w dziedzinie muzyki[7]. Tołstoj powiązał utwór Beethovena z miłością zazdrością i morderstwem[1]. Leoš Janáček zainspirowany nowelą Tołstoja napisał obecnie zaginione trio fortepianowe w 1909 roku, które przetworzył w kwartet smyczkowy w 1923 roku[6].

Autograf sonaty zaginął[9]. W 1965 roku wystawiono na aukcji fragmenty rękopisu z tytułem Sonata mulattica Composta per il Mulatto Brischdauer, manuskrypt znalazł się ostatecznie w Beethoven-Haus w Bonn[10].

Budowa

Beethoven zanotował w rękopisie, że jest to sonata na pianoforte i skrzypce w stylu concertanto, bliska koncertowi[3][5]. Przyrównuje się go zresztą do podwójnego koncertu[5]. Sonata została ona napisaną w tonacji A-dur[6]:

I. Adagio sostenuto – Presto[11]

II. Antante con Variazioni

III. Finale. Presto[2]

Pierwsza część to Adagio sostenuto w tonacji A-dur[4] z eksponowanymi fragmentami w d-moll[3]. W przeciwieństwie do wcześniejszych ośmiu sonat, które rozpoczynają się ekspozycją melodii, tempa i tonacji przez fortepian, sonata nr 9 rozpoczyna się solowym wystąpieniem skrzypiec[7] w postaci patetycznego akordowego recytatywu[5]. Nad pierwszym taktem kompozytor zanotował Legato[4]. Po wejściu fortepianu tonacja przechodzi w a-moll[7] i rozpoczyna się żywiołowe dialogiczne Presto[4][3] (alla breve) – właściwe allegro sonatowe[5] (zob. forma sonatowa).

Druga część to Andante con variazioni w tonacji F-dur z czterema wariacjami i codą[3], z czego dwie korespondują z muzyką części pierwszej[4].

Część ostatnia to Presto w tonacji A-dur, określane m.in. przez Józsefa Szigetiego i Charlesa Rosena jako tarantela, chociaż główne podobieństwo to metrum 6/8[4]. Finał jest konwencjonalnym rondem ze współgraniem tonacji dur i moll[7]. Partytura trzeciej części była pierwotnie przewidziana dla Sonaty skrzypcowej A-dur op. 30[5].

Zauważalny jest brak równowagi i symetrii pomiędzy poszczególnymi częściami sonaty[4]. Zdaniem Charlesa Rosena finał wydaje się nieadekwatny do budowy wcześniejszych części[4].

Wykonanie zajmuje około 35 minut[3][5], bywają wykonania 40-42-minutowe[7].

Recepcja

Dzieło ma charakter wirtuozowski zarówno dla partii skrzypiec, jak i fortepianu i stwarza duże trudności techniczne[5]. Utwór stał się najbardziej popularną sonatą skrzypcową Beethovena i doczekał się licznych nagrań[7]. Wybrane nagrania:

Przypisy

  1. 1 2 The Violin Channel, Beethoven's 'Kreutzer' Sonata Premiered in 1803 [online], World's Leading Classical Music Platform, 24 maja 2023 [dostęp 2024-10-21] (ang.).
  2. 1 2 3 4 5 Jerzy Kusiak, Przewodnik po muzyce skrzypcowej, Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, 2003, s. 51, ISBN 978-83-224-0932-9.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 John Henken, Violin Sonata No. 9 in A major, Op. 47 (“Kreutzer”), Ludwig van Beethoven [online], LA Phil [dostęp 2024-10-21] (ang.).
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Rok Klopčič, A history and anatomy of Beethoven's 'Kreutzer' Sonata [online], The Strad, 7 czerwca 2016 [dostęp 2024-10-21] (ang.).
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 Jerzy Kusiak, Przewodnik po muzyce skrzypcowej, Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, 2003, s. 52, ISBN 978-83-224-0932-9.
  6. 1 2 3 4 5 Laura Keller, The Kreutzer Sonata: Love, Murder, and the Violin - Chamber Music Society of Lincoln Center [online], www.chambermusicsociety.org [dostęp 2024-10-21].
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Peter Gutmann, Beethoven: Kreutzer Sonata [online], www.classicalnotes.net [dostęp 2024-10-21] (ang.).
  8. ↑ Douglas Shadle, Finding George Bridgetower: The Violinist Behind Beethoven’s Kreutzer Sonata [online], www.aspenmusicfestival.com, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-10-21] (ang.).
  9. ↑ MS 5444 - The Schoyen Collection [online], www.schoyencollection.com [dostęp 2024-05-14] (ang.).
  10. ↑ Ateş Orga, Aleksandra Hawro, Beethoven, Ilustrowane Monografie Wielkich Kompozytorów, Kraków: Polskie Wydaw. Muzyczne, 2001, s. 97, ISBN 978-83-224-0806-3.
  11. ↑ Violin Sonata No.9, Op.47 (Beethoven, Ludwig van) – IMSLP [online], imslp.org [dostęp 2024-10-23].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.