Staś i Nel: Zaginiony klejnot Indii

Staś i Nel: Zaginiony klejnot Indii – powieść dla młodzieży napisana przez Leszka Talko, wydana przez wydawnictwo Znak w 2014. Książka nawiązuje do przygód Stasia Tarkowskiego i Nel Rawlison znanych z powieści W pustyni i w puszczy. Akcja toczy się w Indiach, dwa lata później po wydarzeniach znanych z powieści Henryka Sienkiewicza z 1911 roku.

Książka zawiera 360 stron, została wydana w Wydawnictwie Znak.

Talko w wywiadzie dla Programu III Polskiego Radia powiedział, że w młodości był dużym fanem powieści Sienkiewicza, i jej kontynuację napisał z przyjemnością, mając na celu sprawienie młodym czytelnikom takiej samej radości, jakiej on sam doświadczył, czytając oryginał w młodości^[1].

Akcja toczy się w Indiach, dwa lata^[a] po wydarzeniach znanych z powieści Henryka Sienkiewicza z 1911 roku (czyli porwaniu dzieci w Afryce)^[2]. Chłopiec czeka na Nel, lecz ona w nieznanych okolicznościach znika. Wraz z nim, jego znajomi Mungo Jones i Malka poszukują dziewczynki. Wplątują się w niebezpieczną aferę szpiegowską, z tajemniczym klejnotem i hinduską magią w tle^[3].

Katarzyna Korwin-Mikke udanie oceniła „osadzenie fabuły w realiach kraju podległego imperialnej dominacji bez jednoczesnego powielania narracji kolonizatorów” i krytykę kolonializmu, poprzesz poruszenie wątków takich jak „okrucieństwo kolonizatorów”. Badaczka zwróciła też uwagę, że powieść dalej wpisuje się w wątek pozytywnego przedstawiania „bohatera walczącego o niepodległość”, popularnego w polskiej literaturze szkolnej (tutaj, w kontekście „porównanie dziejów Indii do losów Rzeczpospolitej”). Podobnie pozytywnie oceniła postacie drugoplanowe, zwłaszcza Hindusów, którzy nie są już tylko „komicznymi, rasistowskimi stereotypami” „szlachetnego dzikusa” (jak), ale pełnoprawnymi uczestnikami przygód^[2].

Olga Wróbel uznała książkę za „poprawną politycznie i zgrabnie skonstruowaną”. Doceniła w niej krytykę brytyjskiego kolonializmu, którą wyraża Stach, co jest mocno odmienne od jego postawy z Sienkiewiczowskiego oryginału; aczkolwiek skrytykowała powieść za nadużywanie egzotycznej estetyki, sugerując, że lepiej byłoby umieścić akcję w Europie. Nowe postacie głównych bohaterów, Stacha i Nel, także uznała za znacznie lepsze od Sienkiewiczowskich oryginałów (zwłaszcza Nel, która ewoluuje poza postać płakliwej, pasywnej dziewczynki w opałach); dobrze oceniła też postacie poboczne (np. Malke). Zwróciła tez uwagę na „nie do pomyślenia u Sienkiewicza” postacie złego Polaka (książę Lubomirski) i mniej złej Rosjanki (hrabina Bławatska). W podsumowaniu uznała, że „Talko dość skutecznie miksuje odtrutkę na rasistowsko-eurocentryczne rojenia Sienkiewicza”, i że jest to pozycja bardziej zasługująca na umieszczenie w kanonie lektur szkolnych niż przestarzały już utwór Sienkiewicza, zwłaszcza dla klas młodszych^[b][2][4].

Ewelina Rąbkowska zauważyła, że powieść, w porównaniu do oryginału, uwzględnia „nowoczesne prądy, takie jak feminizm, postkolonializm czy animal studies”^[5]. Podobnie Maciej Skowera dostrzegł w niej krytykę i rewizję kolonialnych stereotypów^[6].

• Oficjalna strona wydawnictwa z zakupem książki
• Blog na, którym jego autorka opisuje książkę