Stanisław Gąsiorowski (poeta)

Stanisław Gąsiorowski

Stach znad Sanu

Data i miejsce urodzenia	14 września 1892 Wólka Turebska
Data i miejsce śmierci	26 maja 1966 Warszawa
Zawód, zajęcie	pisarz, publicysta, działacz społeczny
Odznaczenia

Stanisław Gąsiorowski, ps. „Stach znad Sanu” (ur. 14 września 1892 w Wólce Turebskiej, zm. 26 maja 1966 w Warszawie^[1]) – polski poeta ludowy, publicysta, dziennikarz, wydawca i działacz emigracyjny. Autor Pieśni Oraczy. Współorganizator Republiki Tarnobrzeskiej.

Urodził się w 1892 roku w Wólce Turebskiej, gdzie jego rodzina mieszkała od kilku pokoleń. Twórczość poetycką rozpoczął mając kilkanaście lat. Ukończył gimnazjum w Tarnobrzegu, po czym rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, których nie ukończył jednak z powodu swojej sytuacji materialnej. W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich, został ranny w bitwie pod Laskami, po kryzysie przysięgowym należał do Polskiego Korpusu Posiłkowego^[2]. Po powrocie z frontu związał się z ruchem Republiki Tarnobrzeskiej. Wszedł w skład Powiatowego Komitetu Chłopskiego. Według wspomnień Jana Gruszczyńskiego wchodził w skład komitetu rewolucyjnego Republiki, jednak zdaniem Józefa Rawskiego komitet taki nigdy nie istniał^[3].

Następnie wstąpił do Wojska Polskiego, po wojnie polsko-bolszewickiej osiągnął stopień oficera rezerwy. W 1924 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych Ameryki, gdzie imał się różnych zawodów. Rozpoczął działalność dziennikarską – publikował w polonijnych gazetach, m.in. w Dzienniku dla Wszystkich w Buffalo, gdzie był korespondentem. Był członkiem-założycielem Związku Pionierów Kolonialnych, członkiem zarządu Towarzystwa Przyjaciół Związku Narodowego Polskiego w Ameryce i członkiem Narodowego Instytutu Emigracji^[2].

Od 1925 roku zajmował się wydawaniem dwutygodnika Wychodźca, którego najpierw był sekretarzem, a potem redaktorem. Po powrocie do kraju zaangażował się w działalność polityczną w Niezależnej Partii Chłopskiej. W 1939 roku w Wojsku Polskim, walczył w kampanii wrześniowej (m.in. w czasie obrony Warszawy). Po kapitulacji Warszawy dostał się do niewoli i przebywał w oflagu Murnau i obozie w Kassel. Uwolniony został w 1945 roku, wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Do Polski wrócił w 1958 roku. Pracował w Towarzystwie Łączności z Polonią Zagraniczną. Zmarł w 1966 roku^[2]. Pochowany jest na Powązkach^[4].

Zajmował się poezją. W swoich wierszach opisywał realia chłopskiego życia. W swojej twórczości inspirował się m.in. rewolucyjną poezją romantyczną, pieśniami rewolucyjnymi, dziełami Gustawa Ehrenberga, Edmunda Wasilewskiego i Ryszarda Berwińskiego. Jego wiersze utrzymane są w tonacji rewolucyjnej i podejmują tematy wiejskiego życia – dominuje w nich motyw buntu i ironii wobec klas panujących. Naśladują m.in. poezje romantyczną, lamenty, pieśni kościelne czy kolędy^[5]. W swoich wierszach powracał często do rodzinnych stron Posania^[4].

Stworzył m.in.: tomiki wierszy pt. Z tej biednej ziemi, Szkice znad Hudsonu, Pieśni Oraczy, poemat Turzy Bór (gawęda poświęcona rodzinnym okolicom), sonet Chłopskie jezioro czy utwór Republika Tarnobrzeska (uznawany jest za naczelnego poetę tego ruchu)^[5][4].

Autor Pieśni Oraczy, która stała się hymnem Niezależnej Partii Chłopskiej (na nutę pieśni Gdy naród do boju)^[6].

Swoje teksty publikował w Telegramie Codziennym w Nowym Jorku, Dzienniku dla Wszystkich w Buffalo czy w Wychodźcy. Swoje wiersze publikował m.in. na łamach Roli czy Woli Ludu^[5].

Odznaczony Krzyżem Niepodległości i Orderem Odrodzenia Polski V klasy^[2].