Stanisław Maskowicz

Podczas I wojny światowej służył w armii Austro-Węgier. W dniu 10 marca 1917 r. został wcielony (razem z Józefem Rodzeniem) do 34 pułku strzelców i przydzielony do kadry batalionu zapasowego, stacjonującego w Prądniku Czerwonym pod Krakowem (pełnił służbę w kompanii karabinów maszynowych i 1. kompanii strzeleckiej). W tym okresie współpracował ze Związkiem Strzeleckim, dostarczając tej organizacji broń, amunicję i koce. Jesienią 1917 r. przydzielony do Centrali Rejonowej w Samborze, wiosną następnego roku powrócił do kadry batalionu zapasowego macierzystego pułku, która w międzyczasie została przeniesiona do Jarosławia. 28 października 1918 r. wstąpił w Jarosławiu ochotniczo do tworzącego się Wojska Polskiego - w stopniu kaprala służył w późniejszym 1 pułku piechoty Ziemi Jarosławskiej (początkowo w jego 1. kompanii). Już w szeregach 14 pułku piechoty (powstałego z połączenia 1 pułku piechoty Ziemi Jarosławskiej z innymi oddziałami) uczestniczył w wojnach: polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej, biorąc między innymi udział w walkach o Przemyśl, obronie Lwowa oraz w bitwach pod Rawą Ruską i Horyńcem^[3][2] (był między innymi żołnierzem pododdziałów szturmowych). We wrześniu 1919 r. zachorował na tyfus, a po wyleczeniu został skierowany do Batalionu Zapasowego 14 pp (stacjonującego we Włocławku)^[2].

Jako żołnierz 14 pułku piechoty odbył kurs w warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty - w klasie 32. im. Obrony Lwowa. Kurs trwał od dnia 2 sierpnia 1920 r. do dnia 20 listopada 1920 r., a Stanisław Maskowicz ukończył go z 67. lokatą na 103 absolwentów^[4].

Po zakończeniu wojny z bolszewikami Stanisław Maskowicz pozostał we Włocławku - w Batalionie Zapasowym 14 pp. W maju 1921 roku do tego miasta został dyslokowany również macierzysty 14 pułk piechoty. Dekretem Wodza Naczelnego L. 3089 z 25 czerwca 1921 r. został mianowany podporucznikiem w piechocie z dniem 1 kwietnia 1921 roku^[5]. W roku 1921 ukończył w Centralnej Szkole Podoficerów Zawodowych Piechoty w Chełmnie kurs broni towarzyszących^[2]. Do roku 1922 służył w Batalionie Zapasowym 14 pułku piechoty dowodząc plutonem strzeleckim i plutonem broni specjalnych. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w stopniu podporucznika, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r. i 455. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[6]. Dekretem Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego został z dniem 1 stycznia 1923 r. awansowany do rangi porucznika, w korpusie oficerów piechoty, ze starszeństwem z dniem 1 maja 1921 roku i 1. lokatą^[7].

Przez kolejne lata pełnił służbę w 14 pułku piechoty^[8][9][10], zajmując stanowiska dowódcy plutonu w 1. kompanii ckm i 2. kompanii ckm oraz dowódcy 7. kompanii strzeleckiej. W roku 1924 przeszedł kurs w toruńskiej Centralnej Szkole Strzelniczej^[2].

W dniu 31 marca 1930 roku ogłoszono jego przeniesienie, w korpusie oficerów piechoty, z 14 pułku piechoty do Korpusu Ochrony Pogranicza^[11]. Przeniesiony został na mocy rozkazu Ministra Spraw Wojskowych (L. dz. 8005/Piech.400/30) do 9 batalionu KOP „Kleck”. Od dnia 1 kwietnia 1930 r. pełnił służbę na stanowisku dowódcy plutonu w kompanii granicznej. W tym samym roku zajmował 875. lokatę łączną pośród poruczników piechoty (1. lokatę w swoim starszeństwie)^[12]. Służąc w batalionie Korpusu Ochrony Pogranicza^[13] „Kleck” posiadał w późniejszym okresie przydział do kompanii karabinów maszynowych. Znajdował się w zarządzie kasyna oficerskiego (na stanowisku skarbnika) oraz pełnił funkcję referenta sportowego batalionu. Z dniem 22 września 1932 r. otrzymał osobistego ordynansa. W roku 1932 odznaczony został Odznaką Pamiątkową Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną”. Pismem z dnia 1 kwietnia 1933 r. skierowanym do Szefa Biura Inspekcji G.I.S.Z. płk. dypl. Witolda Warthy, dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza - gen. bryg. Jan Kruszewski - wskazał por. Stanisława Maskowicza jako kandydata do awansu na kapitana^[14]. Awansowany do stopnia kapitana piechoty został zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego z dnia 29 kwietnia 1933 r. - z 61. lokatą i starszeństwem od dnia 1 stycznia 1933 roku^[15]. Rozkazem dowódcy KOP z dnia 19 maja 1933 r. został przeniesiony do batalionu KOP „Orany”, a od dnia 7 czerwca 1933 r. objął stanowisko dowódcy 4 kompanii granicznej „Wójtowo” w tymże batalionie. Na dzień 1 lipca 1933 r. Stanisław Miro Maskowicz zajmował 61. lokatę wśród kapitanów piechoty ze swojego starszeństwa (była to jednocześnie 2059. lokata łączna)^[16]. W dniu 14 marca 1934 r. został przeniesiony, w korpusie oficerów piechoty, z KOP-u do 5 pułku strzelców podhalańskich w Przemyślu, co ogłoszono w czerwcu 1934 roku^[17].

W przemyskim pułku służył do września 1939 r. pełniąc początkowo funkcję dowódcy 7. kompanii strzeleckiej, a następnie dowódcy kompanii c.k.m. W dniu 18 października 1935 r. objął stanowisko oficera administracyjno-materiałowego pułku^[18]. Na dzień 5 czerwca 1935 r. zajmował 62. lokatę wśród kapitanów piechoty ze swojego starszeństwa, a zarazem 1784. lokatę łączną pośród wszystkich kapitanów piechoty^[19]. Z kolei na dzień 23 marca 1939 r. zajmował już 41. lokatę wśród kapitanów piechoty ze swojego starszeństwa^[20] i nadal piastował funkcję oficera administracyjno-materiałowego 5 pułku strzelców podhalańskich. Odznaczony był już w tym czasie Srebrnym Krzyżem Zasługi (nadanym w 1938 r. za zasługi w służbie wojskowej)^[21][c].

Na dzień 1 września 1939 r., zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym, zajmował stanowisko kwatermistrza w I rzucie 5 pułku strzelców podhalańskich, wchodzącego w skład 22 Dywizji Piechoty Górskiej^[22][23]. Walczył na wrześniowym szlaku swego pułku, ranny pod Jaślanami, po kapitulacji dostał się do niemieckiej niewoli, z której zbiegł po kilkunastu godzinach. Ponownie wzięty do niewoli w dniu 9 października 1939 r. w Przemyślu, wywieziony do Krakowa i leczony w tamtejszym szpitalu jenieckim Polskiego Czerwonego Krzyża (na ul. Skarbowej 2). W dniu 28 grudnia 1939 r. przewieziony do koszar na Dąbiu, a stamtąd w dniu 2 stycznia 1940 r. wywieziony do oflagu. Przetrzymywany był w oflagach: VII C Laufen (do 28.05.1940 r.), XI B Braunschweig (od 28.05.1940 r.), II C Woldenberg (do 14.09.1940 roku), w centralnym szpitalu II Okręgu Wojskowego w Stargardzie (od 14.09.1940 r. do 27.09.1940 r.) i ponownie w oflagu II C Woldenberg (od 27.09.1940 r.). Jego numer jeniecki to 38^[24][d]. Podczas pobytu w Woldenbergu uczęszczał na kursy pszczelarstwa i motorowe oraz zajmował się hodowlą pszczół.

Po oswobodzeniu z niewoli przez wojska radzieckie (29 stycznia 1945 r.) przyjechał do Łańcuta, gdzie przebywała rodzina. W dniu 19 kwietnia 1945 r. zarejestrował się w Rejonowej Komendzie Uzupełnień w Krakowie. Zagrożony aresztowaniem^[e] wyjechał do Anglii, gdzie mieszkał przez kolejne lata^[f]. W dniu 29 marca 1952 r. wypłynął z Liverpoolu na statku „Franconia” do Nowego Jorku, do którego przybył w dniu 9 kwietnia 1952 r. Obywatelstwo Stanów Zjednoczonych otrzymał w 1958 r. Mieszkał w Cheektowaga koło Buffalo (hrabstwo Erie w stanie Nowy Jork), gdzie zmarł w 1961 roku. Spoczywa na cmentarzu rzymskokatolickim św. Stanisława w Cheektowaga.