Stara świątynia Ateny
 Bloki stylobatu ze starej świątyni Ateny przy Partenonie (1991) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny |
okres archaiczny |
| Rozpoczęcie budowy |
525 |
| Ukończenie budowy |
500 p.n.e. |
| Zniszczono |
480 p.n.e. |
Położenie na mapie Aten  | |
Położenie na mapie Grecji  | |
 37°58′18,9″N 23°43′34,8″E/37,971917 23,726333 | |
Stara świątynia Ateny[1] (gr. Ιερό της Πολιάδος Αθηνάς[2]) – świątynia poświęcona Atenie na Akropolu w Atenach w Grecji, wzniesiona w VI w. p.n.e., zniszczona w 480 roku p.n.e.
Historia
Budowla powstała w latach 525–500 p.n.e., zapewne na miejscu mykeńskiego pałacu[2]. Ufundował ją tyran Pizystrat[3]. Poprzedzał ją wzniesiony 40 lat wcześniej poświęcony Atenie Hekatompedon[4]. Świątynia była poświęcona Atenie Polias – Opiekunce Miasta[2], wspominał o niej Homer[5].
Została zniszczona podczas wojen perskich w 480 roku p.n.e.[1] Pozostałości świątyni wykorzystano do wzmocnienia północnego muru Akropolu ateńskiego[2] a resztę zakopano na tzw. rumowisku perskim, które odkryto w XIX wieku[3].
Fragmenty rzeźb z frontonu są prezentowane w Muzeum Akropolu w Atenach[2] – zachowała się rzeźba Ateny oraz gigantów[6]. Zachowały się także fundamenty budowli i są nadal widoczne w terenie[6].
Architektura
Budowla przedklasyczna, z okresu archaicznego[3], wykonana w większości z wapienia, z elementami marmurowymi[6]. Świątynia znajdowała się w pobliżu Erechtejonu[2], w północnej części akropolu[7]. Wzniesiono ją na planie prostokąta o bokach długości 43,44 i 21,43 m[2]. Z każdej strony znajdowały się perystazy z kolumn jońskich – 12-kolumnowe przy dłuższych bokach i 6-kolumnowe przy krótszych[1] oraz perystaza z trzech półkolumn z tyłu[7].
Na fasadzie znajdował się fronton ze sceną rzeźbiarską przedstawiającą gigantomachię[2], wolno stojące posągi umieszczone przed tympanonem były nadnaturalnej wielkości[6].
Wewnątrz znajdował się ksoanon z drewna oliwnego[7] przedstawiający Atenę – wierzono, że tenże posąg spadł z nieba[5]. Był przyozdobiony kunsztownym welonem, wykonanym przez dwie dziewczynki arraforyjskie[7]. We wnętrzu się światło w wykonanej z wapienia lampie poświęconej Atenie[7] a wykonanej przez Kallimacha[8] (Pauzaniasz wspominał o złotej lampie w tejże świątyni[8]). Wewnątrz zgromadzono: łupy wojenne, srebrny tron Kserksesa, miecz Mardoniusza, napierśnik Masistiusa oraz palmę wykonaną z brązu sięgającą do dachu[7]. Zbudowano w niej grobowce legendarnych postaci: Kekropsa i Erechteusza[7].
Galeria
.jpg)
Fundamenty świątyni (1909)
Fronton, rekonstrukcja
Statua Ateny Polias z zachodniego frontonu (2014)
Fragment fryzu przedstawiający wyścigi panatenajskie
Doryckie kapitele kolumn (1991)
Przypisy
- 1 2 3 Christian Arnidis, Krótka Historia Ateńskiego Akropolu część I [online], Polonorama, 14 marca 2021 [dostęp 2024-03-30] (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Akropol ateński: zwiedzanie w 2024, bilety, zabytki [online], www.podrozepoeuropie.pl [dostęp 2024-03-31].
- 1 2 3 Barbara Kot-Avitzi, Historia Ateńskiego Akropolu [online], Moja Grecja, 23 lipca 2021 [dostęp 2024-03-31] (pol.).
- ↑ AKROPOL [online], lk-projekt.pl [dostęp 2024-03-31] (pol.).
- 1 2 Στρογγυλοβούνι Ξηρομέρου: Γεώργιος Μάσσος: Από τους τελευταίους μάστορες της γκλίτσας (κηρύκου) [online], 16 października 2020 [dostęp 2024-03-31] (gr.).
- 1 2 3 4 Mary Emerson, Greek Sanctuaries and Temple Architecture: An Introduction, Bloomsbury Publishing, 25 stycznia 2018, s. 149, ISBN 978-1-4725-7529-6 (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 Ιερό της Πολιάδος Αθηνάς [online], Αθηνά Υγεία [dostęp 2024-03-31] (gr.).
- 1 2 Τα, στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο αναφορές για τις «άσβεστες λυχνίες [online] [dostęp 2024-03-31].