Synagoga w Dzierżoniowie

Synagoga w Dzierżoniowie
Zabytek: nr rej. A/4106/1399/WŁ z 7.03.1994
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Dzierżoniów

Budulec

murowana

Architekt

Ewald Böttger

Data budowy

1875

Data likwidacji

1980

Tradycja

reformowana

Obecnie

wyremontowana

Położenie na mapie Dzierżoniowa
Mapa konturowa Dzierżoniowa, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Dzierżoniowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Dzierżoniowie”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Dzierżoniowie”
Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego
Mapa konturowa powiatu dzierżoniowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Dzierżoniowie”
Ziemia50°43′34″N 16°38′56″E/50,726000 16,649000
Stara tablica informacyjna
Nowa tablica informacyjna

Synagoga w Dzierżoniowie – synagoga znajdująca się w Dzierżoniowie przy ulicy Ignacego Krasickiego 28.

Historia

Budynek dzierżoniowskiej synagogi został zaprojektowany i wzniesiony przez Ewalda Böttgera w 1875 roku. Oddanie do użytku i pierwsze nabożeństwo nastąpiło 8 czerwca 1875 roku[1]. Teren pod budowę synagogi (według informacji w lokalnej prasie)[2] społeczność miejska sprzedała gminie żydowskiej za „umiarkowaną” cenę. Koszt budowy, szacowany na około 10 – 11 tysięcy talarów, poniosła gmina żydowska. Na parterze mieściło się mieszkanie rabina, sala zebrań gminy i szkółka religijna, a także korytarz prowadzący od usytuowanego po wschodniej stronie wejścia do zlokalizowanej w zachodniej elewacji klatki schodowej. Dzięki temu, nietypowo umieszczona piętro wyżej, sala modlitwy mogła być zgodnie z wymogami skierowana ku wschodowi. Najwyższą kondygnację stanowił babiniec, obiegający salę modlitwy w formie galerii z trzech stron[1]. Wnętrze, wg lokalnej prasy "w całości wykonane w stylu mauretańskim" było dziełem fabrykanta mebli Herdena[2]. Oświetlenie zapewniał trzydziestodwuramienny żyrandol podarowany przez właściciela majątków rycerskich w Bielanach Wrocławskich i Wiśniczach, a także dwa trójramienne świeczniki umieszczone po obu stronach szafy ołtarzowej, podarowane przez kobiety żydowskie[3].

W 1937 roku władze hitlerowskie zabroniły użytkowania synagogi przez gminę żydowską. W drodze licytacji została nabyta przez miejscowego ogrodnika. Po zakończeniu II wojny światowej, w czerwcu 1945 roku synagogę nieodpłatnie przekazano Wojewódzkiemu Komitetowi Żydów w Rychbachu. Wkrótce została wyremontowana i ponownie dostosowana do potrzeb kultu religijnego.

9 maja 1946 roku w synagodze odbyło się uroczyste nabożeństwo żałobne w intencji Żydów, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Po wydarzeniach z marca 1968 roku nabożeństwa odbywały się nieregularnie, a od 1980 roku zostały zupełnie zaprzestane. W następstwie synagoga stała opuszczona i niszczejąca. W 1989 roku przeprowadzono małe prace remontowe elewacji zewnętrznych.

W nocy z 19 na 20 października 2001 roku podczas Dni Kultury Żydowskiej nieznani sprawcy wymalowali rasistowskie napisy oraz wizerunki swastyk na murach synagogi[4]. 23 lutego 2004[5] roku pożar strawił dach wraz z drewnianymi konstrukcjami na strychu[6]. Przyczyną pożaru było prawdopodobnie podpalenie. Wcześniej powybijano szyby w oknach budynku[5].

W 2004 roku synagogą zainteresowała się Fundacja Beiteinu Chaj – 2004, założona przez Rafaela Blau, rodowitego dzierżoniowskiego Żyda, mieszkającego wówczas za granicą. Fundacja, mimo że nie była właścicielką budynku, na własny koszt wykonała w nim prace zabezpieczające, przede wszystkim remont zniszczonego podczas pożaru dachu. W kwietniu 2006 roku przeprowadzono kolejne prace zabezpieczające. Wewnątrz usunięto gruz, śmieci, pousuwano szyby w oknach, zagrażające bezpieczeństwu, po których wnęki zostały zabite deskami, założono rynny i rury spustowe[7]. Do tej pory wejście do synagogi było możliwe jedynie poprzez okna na pierwszym piętrze, ponieważ drzwi główne i gospodarcze zamurowano kilka lat wcześniej. Fundacja założyła ponownie drzwi gospodarcze.

W styczniu 2007 roku synagoga została zakupiona przez Fundację Beiteinu Chaj, która starała się o jej zakup od ponad trzech lat. 5 grudnia 2007, z inicjatywy fundacji, zorganizowano w synagodze pierwsze od kilkunastu lat spotkanie inaugurujące święto Chanuki, w którym udział wzięło kilkudziesięciu mieszkańców miasta oraz członków lokalnej społeczności żydowskiej[8].

Postępujące prace renowacyjne umożliwiły uroczystości 19 kwietnia 2013 z udziałem konsula generalnego USA i attaché kulturalnego USA z Kijowa upamiętniające powstanie w getcie warszawskim[9], a letnie renowacje w 2013 dotyczyły odnowienia elewacji i uporządkowania otoczenia[10].

Architektura

Murowany z cegły, trójkondygnacyjny, częściowo podpiwniczony budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta. Architektura obiektu utrzymana była w stylu włoskiego neorenesansu[11]. W elewacji wschodniej zaznaczono miejsce lokalizacji Aron ha-kodesz za pomocą stosunkowo bogato opracowanej blendy okiennej[12].

Niemal cały zewnętrzny i wewnętrzny wystrój obiektu uległ zniszczeniu w okresie drugiej wojny światowej i podczas próby remontu i renowacji podjętej w latach osiemdziesiątych XX stulecia[1]. W efekcie do początku XXI stulecia przetrwała bryła budynku, pozbawiona całkowicie wystroju i wyposażenia wnętrza, a w znacznym stopniu także wystroju elewacji.

  • Synagoga jest obiektem, który stanowi wartość zabytkową. Została ona wpisana do krajowego rejestru zabytków nieruchomych pod numerem 1399/WŁ w dniu 7 marca 1994 roku.

Galeria (przed remontem)

Galeria (po remoncie)

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. 1 2 3 Piotr Kmiecik, Fasada dzierżoniowskiej synagogi - próba rekonstrukcji, „Rocznik dzierżoniowski 2015”, 2016, s. 5-9, ISSN 1733-2044.
  2. 1 2 „Der Wanderer aus dem Eulengebirge”, 1875 (47), 11 czerwca 1875, s. 4 (niem.).
  3. ↑ Alphons Paul, Geschichte der Stadt Reiechenbach, 1889, s. 378.
  4. ↑ PAŹDZIERNIK, [w:] Marcin Kornak, KATALOG WYPADKÓW ROK 2001, NIGDY WIĘCEJ - STOWARZYSZENIE ANTYFASZYSTOWSKIE, 18 stycznia 2008 [dostęp 2024-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2008-01-18].
  5. 1 2 LUTY, [w:] MARCIN KORNAK (red.), KATALOG WYPADKÓW ROK 2004, JACEK PURSKI, NIGDY WIĘCEJ - STOWARZYSZENIE ANTYFASZYSTOWSKIE, 26 stycznia 2008 [dostęp 2024-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2008-01-26].
  6. ↑ Karolina Osińska, Modlitwa i handel [online], Wrocław Nasze Miasto, 24 sierpnia 2004 [dostęp 2024-11-16].
  7. ↑ Dzierżoniów. Dzierżoniowska Synagoga. tygodnik.dzierzoniowski.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-07-20)]. – Tygodnik Dzierżoniowski
  8. ↑ Dzierżoniów. Trwa Chanuka. tygodnik.dzierzoniowski.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. – Tygodnik Dzierżoniowski
  9. ↑ Uroczystości upamiętniające powstanie w Getcie Warszawskim. [dostęp 2015-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-21)].
  10. ↑ Letnie renowacje. [dostęp 2015-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-21)].
  11. ↑ Romuald Kaczmarek, Dzieje architektury i sztuki, [w:] Franciszek Biały i inni red., Dzierżoniów: zarys monografii miasta, Monografie Regionalne Dolnego Śląska, Wrocław : Dzierżoniów: "Silesia" ; TMD, 1998, s. 239 - 240, ISBN 978-83-85689-77-5 [dostęp 2024-11-04] (pol.).
  12. ↑ Piotr Kmiecik, Architektura Dzierżoniowa XIX wieku, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2009, s. 76 - 79, ISBN 978-83-928933-4-9 [dostęp 2024-11-04].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.