System milczenia

System milczenia, system auburnski (ang. Auburn system, New York system lub Congregate system) – typ systemu penitencjarnego ukształtowany w Stanach Zjednoczonych w latach 20. XIX w. Więzienia w tym systemie charakteryzowały się nocną izolacją osadzonych odbywających karę w jednoosobowych celach, oraz spędzaniu dni w pomieszczeniach wspólnych (np. na pracy), jednak przy zachowaniu całkowitego milczenia.

System auburnski i konkurencyjny wobec niego system pensylwański są przez niektórych badaczy traktowane łącznie jako dwie odmiany systemu celkowego.

Pod koniec XVIII w., pod wpływem idei humanitaryzmu w prawie, zaczęto zastanawiać się nad sposobem reorganizacji systemu więziennictwa. Reformatorzy jak John Howard i Jeremy Bentham zwracali uwagę na złe warunki przetrzymywania więźniów i nieracjonalność systemu ich karania^[1]. Idee reformatorskie rozwijane były także przez amerykańskich kwakrów. To oni, po długim okresie prób, założyli w 1829 wzorcowe więzienie Cherry Hill Penitentiary w Filadelfii, w stanie Pensylwania^[2]. System zaprowadzony w więzieniu nazwano systemem celkowym lub pensylwańskim i polegał on na całkowitej izolacji więźniów. Więźniowie osadzeni byli w pojedynczych celach, bez możliwości kontaktów ze sobą nawzajem oraz ze światem zewnętrznym. Również spożywanie posiłków, praca i spacery wykonywane były w izolacji^[3]. System celkowy spotkał się z dużym zainteresowaniem i w tym systemie zorganizowano wiele więzień na całym świecie^[4]. Pojawiły się również głosy krytyczne wobec takiej organizacji kary pozbawienia wolności.

System auburnski i konkurencyjny wobec niego system pensylwański są przez niektórych badaczy traktowane łącznie jako dwie odmiany systemu celkowego^[5].

W latach 1821-1823 w więzieniu w Auburn przeprowadzono eksperyment na bazie systemu pensylwańskiego. Podzielono więźniów na trzy grupy. Pierwsza była całkowicie izolowana (jak w Filadelfii), druga była izolowana 3 dni w tygodniu, a trzecia była izolowana jedynie w nocy, pracując wspólnie w dzień. W pierwszej grupie, liczącej 80 więźniów, wszyscy oprócz dwóch zmarli w wyniku chorób, popełnili samobójstwo lub rozwinęły się u nich choroby psychiczne. W najlepszej kondycji była grupa trzecia. Wyniki eksperymentu stały się podstawą stworzenia „systemu milczenia” (auburnskiego), który był modyfikacją systemu celkowego^[6].

Ostateczną formę system milczenia uzyskał w 1831. Jego głównymi twórcami byli naczelnik więzienia w Auburn Elam Lynds i jego zastępca John Cray^[7]. Podobnie jak system celkowy, system milczenia oparty był na klasycznej szkole kryminologii, w której podstawowym celem pozbawienia wolności było karanie za popełnione przestępstwo, ciężka praca i pokuta^[8]. System auburnski oparty był na izolacji więźniów w indywidualnych celach jedynie w nocy. W dzień przebywali oni we wspólnych pomieszczeniach: jadalni, spacerniaku, świetlicy, warsztacie. Tam wykonywali wspólnie pracę i spożywali posiłki. W niedzielę nie pracowali, lecz uczęszczali na nabożeństwo w kaplicy, po czym wracali do cel, gdzie mieli się oddawać czytaniu Biblii^[7]. Więźniowie ubrani byli w specjalne uniformy – pasiaki^[9].

Więźniowie mogli przebywać we wspólnych pomieszczeniach, możliwy był ich kontakt fizyczny (np. podczas przemarszu czy pracy), ale zabroniona była komunikacja. W celu przeciwdziałania demoralizacji obowiązywał ich jednak całkowity zakaz porozumiewania się (stąd system ten nazywany jest też systemem milczenia)^[10]. Było to wyrazem przekonania, że skłonności przestępcze przenoszą się poprzez wzajemne kontakty („zarażanie” przestępczością i demoralizacją)^[11].

Podobnie jak w systemie pensylwańskim, więźniowie mieli rozmyślać nad własną winą, dokonywać przemiany wewnętrznej i powrócić ku Bogu. Naruszenia dyscypliny więzienia były karane chłostą^[7]. Strażnicy musieli być bardzo czujni, by wychwycić wszelkie próby komunikacji. W nocy poruszali się bez butów, nasłuchując pod celami więźniów^[7]. Wynaleziono również specjalny system przemarszu więźniów w kolumnie (lockstep): więźniowie ustawieni byli gęsiego, trzymając ręce na swoich ramionach. Poruszali się szurając nogami, z podniesioną twarzą zwróconą ku strażnikom, by ci mogli obserwować czy nie rozmawiają ze sobą^[7]. W konsekwencji jednak rozwinął się wewnątrz tych więzień odrębny system porozumiewania się bezsłownego, opartego na gestach i grypsach (przekazywanych przez przewody wentylacyjne)^[12].

System milczenia zorganizowany był z myślą o uwięzionych mężczyznach. Uznawano, że kobiety są bardziej towarzyskie i nie będą mogły się powstrzymać od rozmawiania, a wymuszone milczenie może uszkodzić ich systemy nerwowe^[7]. Uwięzione w Aubern kobiety poddane zostały lżejszemu reżimowi więziennemu, w którym podczas pracy (przędzenie, roboty na drutach) nie wymagano całkowitego milczenia^[7]. Ich warunki więzienne były jednak znaczenie gorsze pod względem sanitarnym i przestrzennym. Początkowo było to niewentylowane poddasze nad kuchnią, a dopiero później (1832) nowa przybudówka i odrębne skrzydło (1838)^[7].

System auburnski był do połowy XIX w. głównym konkurentem oraz następcą systemu celkowego^[5][13]. O jego sukcesie zadecydowało to, że był tańszy od systemu celkowego i wymagał mniejszych zmian w architekturze więzień. Można było pozostawić wspólne pomieszczenia, a indywidualne cele mogły być skromniej wyposażone, jako że więźniowie przebywali w nich podczas snu. Wymagał jednak większej liczby strażników^[14]. Również prace wykonywane przez więźniów mogły być bardziej skomplikowane i dokonywane pod nadzorem. W więzieniu produkowano m.in. buty, uprzęże, narzędzia, zegarki, wozy, dywany i broń palną^[9]. Więzienie w Auburn współpracowało z licznymi przedsiębiorcami, którzy zamawiali te towary, a zyski inkasował zakład karny (więźniowie najczęściej nie byli za pracę wynagradzani)^[9].

Według systemu milczenia zorganizowano m.in. więzienia w Sing Sing (1825) czy Kingston Penitentiary (1835)^[4][9]. Później, w tym systemie zreorganizowano dawne więzienie celkowe Eastern State Peniterntiary^[9]

W Anglii system ten znalazł zwolennika w osobie George’a Lavala Chestertona, który wprowadził go w Coldbath Field Prison^[4]. System auburnski był też stosowany w więzieniach Europy kontynentalnej (np. we Francji i Niemczech), gdzie nakaz ciszy (a nie tylko milczenia) był absolutny i obejmował też minimalizację jakichkolwiek dźwięków^[8].

System milczenia przetrwał dłużej od systemu celkowego. W 1894 stan Nowy Jork zakończył umowę o pracę więźniów w większości więzień w tym systemie. Na początku XX w. zrezygnowano z nakazu całkowitego milczenia, a także z innych jego atrybutów (więzienne pasiaki, marsz w systemie lockstep)^[9]

• KimK. Davies KimK., Auburn System, [w:] MaryM. Bosworth (red.), Encyclopedia of Prisons & Correctional Facilities, Sage Publications, 2005a, s. 53–55 .
• KimK. Davies KimK., Pennsylvania System, [w:] MaryM. Bosworth (red.), Encyclopedia of Prisons & Correctional Facilities, Sage Publications, 2005b, s. 694–697 .
• HelenH. Johnston HelenH., Separate and Silent Systems, [w:] YvonneY. Jewkes, JamieJ. Bennett (red.), Dictionary of Prisons and Punishment, London – New York: Routledge, 2008, s. 472–474 .
• WitoldW. Kędzierski WitoldW., Penitencjarystyka z resocjalizacją instytucjonalną. Historia – stan obecny, Warszawa: Engram – Difin, 2021 .