Szczęść Boże

Szczęść Boże! – tradycyjne polskie pozdrowienie, wywodzące się z kultury chrześcijańskiej, o charakterze życzenia błogosławieństwa Bożego. Jest szeroko stosowane zarówno w codziennych kontaktach wierzących, jak i w środowiskach zawodowych (np. górników), a także obecne w różnych sferach kultury, sztuki i życia publicznego^[1][2].

Pozdrowienie „Szczęść Boże” wyraża życzenie Bożego błogosławieństwa i powodzenia. Jest skróconą formą zwrotu „Niech Bóg szczęści”, czyli „Niech Bóg obdarzy cię szczęściem”. W tradycji katolickiej stanowi odpowiednik takich formuł, jak łacińskie „Benedicite” czy niemieckie „Grüß Gott”. Jest to forma modlitwy i wyraz chrześcijańskiej troski o bliźniego. Zgodnie z analizą językoznawczą, pozdrowienie to pełni funkcję magicznego tekstu, mającego na celu stworzenie pozytywnej rzeczywistości poprzez słowa i gesty^[3]. W językoznawstwie traktowane jako tekst performatywny – wypowiedzenie mające wywołać określony stan rzeczy^[4].

Zwrot używany powszechnie w południowej i wschodniej Polsce, szczególnie wśród osób wierzących, duchowieństwa i zawodów tradycyjnie powiązanych z Kościołem (np. górnicy)^[5][6]. Na pozdrowienie „Szczęść Boże” typowe odpowiedzi to powtórzenie pozdrowienia („Szczęść Boże”) lub odpowiedź „Daj Boże”, „Daj Panie Boże” czy „Bóg zapłać”. W kontekście górniczym, „Szczęść Boże” jest nie tylko formą pozdrowienia, ale również wyrazem solidarności zawodowej i duchowej, szczególnie w obliczu niebezpieczeństw związanych z pracą pod ziemią. Pozdrowienie to obecne jest podczas Barbórki, święta górników, a także w codziennym języku branżowym. W środowisku rolniczym pozdrowienie to funkcjonuje jako wyraz szacunku wobec pracy rolnika, często stosowany podczas prac polowych i w czasie dożynek.

• Literatura: obecne w twórczości Stanisława Jachowicza („Szczęść Boże i Bóg zapłać”)^[7]; dramat „Szczęść Boże!” Jantka (1900)^[8].
• Muzyka: hymn ewangelicki „Szczęść Boże! – tak wołamy” ks. Jerzego Heczki^[9].
• Gry: gra planszowa „Szczęść Boże” (polska edycja „Glück Auf”)^[10].
• Miejsca: Osiedle Szczęść Boże w Wałbrzychu, ulica Szczęść Boże w Tarnowskich Górach^[11], Gliwicach (Sośnica), Zabrzu (Biskupice), Bytomiu (Rozbark), Rudzie Śląskiej^[12]; Willa Szczęść Boże w Gdyni^[13], dawne nazwy Kopalnia Węgla Kamiennego Tenczynek, Kopalnia Węgla Kamiennego Bolesław Śmiały.
• Instytucje: Placówka Straży Celnej „Szczęść Boże”^[14].

Napis na Dzwonie Zygmunta: "Głosem swym błagam: Szczęść Boże pracy ludzkiej".

Zawołanie audycji Tadeusz Chciuk-Celt w Radio Wolna Europa: "Tym, co żywią i bronią – chłopom polskim, szczęść Boże”.

Przywitanie anonimowego słuchacza przed wypowiedzeniem "Trzy słowa do ojca prowadzącego".

Ponadto, w 2016 roku w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu została otwarta wystawa zatytułowana „Szczęść, Boże! Pobożność górników śląskich”, prezentująca eksponaty związane z religijnością i tradycjami górniczymi.

W 2015 roku Grzegorz Braun utworzył KWW Grzegorza Brauna „Szczęść Boże!”, który brał udział w wyborach parlamentarnych, wykorzystując pozdrowienie jako element tożsamości politycznej. Wybór nazwy odwołującej się do religijnego pozdrowienia miał na celu podkreślenie chrześcijańskich wartości ugrupowania.

Najbliższym odpowiednikiem jest niemieckie „Grüß Gott”, używane w Bawarii i Austrii (warianty regionalne „Griaß di” oraz Szwajcaria „Grüezi”) ^[15]. Jest to standardowe powitanie, używane zarówno w codziennych rozmowach, jak i w oficjalnych kontekstach. Choć ma religijne korzenie, obecnie jest często używane bez świadomości jego pierwotnego znaczenia. Oba wyrażenia mają wspólną funkcję – religijnego pozdrowienia życzącego Bożej opieki – i wywodzą się z dawnych form grzecznościowych. Współcześnie jednak, w niektórych regionach, takie pozdrowienia są zastępowane bardziej neutralnymi formami, co budzi dyskusje na temat zachowania tradycji religijnych w przestrzeni publicznej. Czeskie „Zdař Bůh” – tradycyjne pozdrowienie wśród czeskich górników, także wyrażające życzenie pomyślności. Inne podobne zwroty: „Dios te bendiga” (hiszp.), „Dieu vous bénisse” (fr.), „Dio ti benedica” (wł.).

• Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus
• Bóg zapłać
• Grüß Gott
• Glück auf
• Darzbór