Szczeciogonek eukaliptusowy
| Stipiturus mallee[1] | |
| A.J. Campbell, 1908 | |
_(8079650268).jpg) Samiec | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szczeciogonek eukaliptusowy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 Kreskowanie oznacza obszar, w którym gatunek prawdopodobnie wymarł. | |
Szczeciogonek eukaliptusowy[3] (Stipiturus mallee) – gatunek małego ptaka z rodziny chwostkowatych (Maluridae). Występuje w południowo-wschodniej Australii. Zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał Archibald James Campbell w 1908 na łamach czasopisma „Emu”. Holotyp pochodził z okolic Hopetoun w stanie Wiktoria[4][5]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Stipiturus mallee[4]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) podtrzymuje tę nazwę[6]. Szczeciogonek eukaliptusowy wraz z dwoma pozostałymi przedstawicielami Stipiturus tworzy nadgatunek. Niektórzy autorzy uznawali go za jeden gatunek ze szczeciogonkiem smugowanym (S. malachurus), jednak badania mtDNA wskazują na odrębność gatunkową tych dwóch taksonów[5]. IOC uznaje gatunek za monotypowy[6].
Morfologia
Długość ciała wynosi 13,5–15[5] cm, masa ciała 4[7]–7[5] g. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca kasztanowa[4] (rdzawa) czapeczka[2]), sterówki żółtobrązowe. Reszta wierzchu ciała oliwkowobrązowa, każde z piór zdobi ciemny pas. Kantarek, gardło i pierś jasna, fioletowoniebieska; pozostałą część spodu ciała porastają pióra szarobrązowe[4]. Samica ma białe okolice oczu, a kolor rdzawy obejmuje wyłącznie czoło[2].
Zasięg występowania
Szczeciogonki eukaliptusowe zamieszkują obszar Australii położony na południe od rzeki Murray w północno-zachodniej części stanu Wiktoria, dawniej także w południowo-wschodniej części stanu Australia Południowa[2][5]. Obecnie ptaki te występują już wyłącznie na obszarach chronionych – w parkach narodowych Murray-Sunset, Hattah-Kulkyne (wraz z przyległym Nowingi State Forest) i Wyperfeld[8].
Ekologia i zachowanie
Środowiskiem życia szczeciogonków eukaliptusowych są przeważnie niskie zadrzewienia eukaliptusów[8], również i malee z trawami z rodzaju Triodia i zarośla traw Triodia z wrzosami. Chwostki te żyją w niewielkich (4–8 osobników) grupach podczas zimy, w sezonie lęgowym łączą się w pary i zajmują terytorium wielkości 3–5 ha. Pożywienie szczeciogonków eukaliptusowych stanowią owady[7], prawdopodobnie również nasiona. Skład diety słabo poznany. Ptaki te odzywają się wysokim szczebiotem. Głos kontaktowy to wysokie trii, głos ostrzegawczy to głośniejsze trrt[5].
Sezon lęgowy trwa od września do listopada. Gniazdo buduje samica[5], jest ono zamknięte. Na budulec składają się włókna roślinne, pajęczyny, pióra i inny miękki materiał. Ulokowane jest w kępie trawy. Zniesienie liczy zwykle 3 jaja[7].
Status zagrożenia
Od 2008 IUCN uznaje szczeciogonka eukaliptusowego za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered). Wcześniej, od 2000, miał on status gatunku narażonego (VU, Vulnerable). W 2019 szacowano liczebność populacji na 2003 – 12 363 osobników (najlepsze oszacowanie: 6629 osobników). Trend liczebności populacji jest silnie spadkowy. Zagrożeniem dla tych ptaków jest fragmentacja środowiska przez przekształcanie go w obszary rolnicze i pastwiska. Pożary buszu z lat 2006 i 2014 całkowicie wyeliminowały gatunek z Australii Południowej[8].
Przypisy
- ↑ Stipiturus mallee, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 3 4 Stipiturus mallee, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Malurinae Swainson, 1831 - chwostki (wersja: 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-15].
- 1 2 3 4 A. J. Campbell. Description of a New Emu-Wren. „Emu”. 8, s. 34–35, 1908.
- 1 2 3 4 5 6 7 Rowley, I. & Russell, E.: Mallee Emu-wren (Stipiturus mallee). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-07)].
- 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Lyrebirds, scrubbirds, bowerbirds, Australasian wrens. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-15]. (ang.).
- 1 2 3 Mallee Emu-wren (Stipiturus mallee). Mallee Catchment Management Authority, luty 2011. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-20)].
- 1 2 3 Species factsheet: Mallee Emu-wren Stipiturus mallee [online], BirdLife International, 2022 [dostęp 2025-05-04] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).