Szerokodziób purpurowy

Szerokodziób purpurowy
	Eurylaimus javanicus
	Horsfield, 1821
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	szerokodzioby
Rodzaj	Eurylaimus
Gatunek	szerokodziób purpurowy
Synonimy
	Eurylaimus harterti van Oort, 1909;
	Eurylaimus harterti van Oort, 1909;
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania

Szerokodziób purpurowy^[3] (Eurylaimus javanicus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny szerokodziobów (Eurylaimidae). Zasiedla południowo-wschodnią Azję, w tym część Indonezji. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek opisał po raz pierwszy Thomas Horsfield w roku 1821 pod obowiązującą do dziś nazwą Eurylaimus javanicus. Holotyp pochodził z Jawy^[4]. IOC wyróżnia 4 podgatunki, nie uznaje podgatunku friedmanni, który wyróżnili autorzy HBW^[4]^[5]^[6]. Proponowany podgatunek billitoni nie został przyjęty^[7]. IUCN za E. javanicus uznaje tylko podgatunek nominatywny z Jawy, a pozostałe wydziela do osobnego gatunku o nazwie Eurylaimus harterti (szerokodziób ciemnolicy)^[2]^[8].

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia następujące podgatunki^[5]:

E. j. pallidus Chasen, 1935 – południowo-wschodnia Mjanma do południowego Wietnamu i Półwyspu Malajskiego
E. j. harterti van Oort, 1909 – szerokodziób ciemnolicy^[3] – Sumatra, Archipelag Riau, Bangka i Belitung
E. j. javanicus Horsfield, 1821 – szerokodziób purpurowy^[3] – Jawa
E. j. brookei Robinson & Kloss, 1919 – Borneo i północne Wyspy Natuna.

Środowisko

Środowisko życia stanowią różnego rodzaju lasy, także wiecznie zielone i mieszane w okolicach rzek i strumieni, lasy na torfowiskach, bagnach oraz wilgotne lasy tropikalne na piaszczystej glebie. Spotykany także na skrajach lasów, np. w zaroślach przedstawicieli Albizia, w ogrodach, parkach i okolicach wsi. Występuje do wysokości 1500 m n.p.m. na Jawie, na Borneo do 1200 m n.p.m.^[7]

Morfologia

Długość ciała wynosi 21,5–23 cm. Masa ciała dla podgatunku pallidus waha się w granicach 74–84 g, zaś u brookei 73–87 g. Pozostałe wymiary dla okazów z Muzeum Brytyjskiego: skrzydło 10,1 cm, ogon 6,8 cm^[9]. U samca głowa fioletowoczerwona, okolice oczu i kantarek czarne. Grzbiet ciemnobrązowy, dalsza jego część ciemniejsza, pokryta żółtymi pasami. Pokrywy skrzydłowe czarniawe, lotki ciemnobrązowe. Lotki I rzędu posiadają żółte plamki, zaś II rzędu posiadają żółte brzegi. Sterówki z wierzchu czarne, od spodu widoczne białe plamy. Spód ciała jasny, fioletoworóżowy; w górnej części piersi znajduje się cienka czarna przepaska. Tęczówka niebieska, dziób niebieski o zielonkawym zakończeniu. U samicy grzbiet posiada mniej czarnych pasków, zaś w górnej części piersi widnieje szara plama; barwy upierzenia mniej intensywne^[7].

Pożywienie

Pożywienie stanowią owady, głównie prostoskrzydłe (Orthoptera), w tym cykadowate (Cicadidae) i pasikonikowate (Tettigoniidae), różne żuki, gąsienice i inne larwy. W badaniach na Borneo zbierane cykadowate mierzyły do 55 mm. Na Jawie i Sumatrze odnotowano również zjadanie małych owoców, zaś pewnemu osobnikowi z Mjanmy zwisał z dzioba 10-centymetrowy ogon jaszczurki. Większość zdobyczy zbiera z roślinności. Żeruje niezależnie od pory dnia w grupach lub parach^[7].

Lęgi

Okres lęgowy zależy od miejsca występowania. W południowej Mjanmie przypada na marzec, w Tajlandii w lipcu i grudniu, w Laosie w czerwcu, od lutego do września w Malezji (jeszcze na terenie Azji), od marca do listopada na Sumatrze, w kwietniu na Belitung, od listopada do czerwca na Jawie oraz od marca do września na Borneo^[7].

Gniazdo prawdopodobnie budują oba ptaki z pary. Ma kształt gruszkowaty, posiada „ogon” z roślinności, wraz z nim osiąga długość 75–90 cm. Budulec stanowią patyki, korzenie, liście, trawy i mchy. Wyściółkę stanowią liście. Umiejscowione jest 2,5–21 m nad ziemią. Zniesienie liczy 2–3 jaja. Okres inkubacji nieznany. W trakcie badań na Borneo pisklęta 13 tygodni po opierzeniu otrzymywały 70–80% pożywienia od rodziców, 7 tygodni później już 20–30%^[7].

Status

IUCN, jak wyżej wspomniano, dzieli ten takson na dwa gatunki i klasyfikuje je następująco:

Eurylaimus javanicus – gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern); liczebność nie została oszacowana, ale opisywany jako dość rzadki; trend liczebności populacji stabilny^[2].
Eurylaimus harterti – gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern); liczebność nie została oszacowana, ale opisywany jako rzadki, lokalnie pospolity; trend liczebności populacji spadkowy^[8].

Przypisy

↑ Eurylaimus javanicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
1 2 3 Eurylaimus javanicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2024, wersja 2024-2 [dostęp 2025-02-05] (ang.).
1 2 3 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Eurylaimidae Lesson, 1831 - szerokodzioby - Typical Broadbills (wersja: 2024-06-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-05].
1 2 Banded Broadbill (Eurylaimus javanicus). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2021-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-11)]. (ang.).
1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-02-05]. (ang.).
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2025-02-05] .
1 2 3 4 5 6 del Hoyo, J.; Elliot, A. & Christie, D.A.: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 90. ISBN 84-87334-50-4.
1 2 Eurylaimus harterti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2024, wersja 2024-2 [dostęp 2025-02-05] (ang.).
↑ Philip Lutley Sclater: Catalogue of Birds in the British Museum. T. 14. Oligomyodae. 1888, s. 463–464.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Eurylaimus javanicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] 1 2 3 Eurylaimus javanicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2024, wersja 2024-2 [dostęp 2025-02-05] (ang.).

[mk-3] 1 2 3 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Eurylaimidae Lesson, 1831 - szerokodzioby - Typical Broadbills (wersja: 2024-06-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-05].

[ibc-4] 1 2 Banded Broadbill (Eurylaimus javanicus). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2021-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-11)]. (ang.).

[ioc-5] 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-02-05]. (ang.).

[hbwcheck-6] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2025-02-05] .

[hbw8-7] 1 2 3 4 5 6 del Hoyo, J.; Elliot, A. & Christie, D.A.: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 90. ISBN 84-87334-50-4.

[iucn2-8] 1 2 Eurylaimus harterti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2024, wersja 2024-2 [dostęp 2025-02-05] (ang.).

[cbbm-9] Philip Lutley Sclater: Catalogue of Birds in the British Museum. T. 14. Oligomyodae. 1888, s. 463–464.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]