Szpila (szachy)

Szpila, rentgen^[a], klamra – atak na dwie bierki szachowe ustawione jedna za drugą.

Szpila przypomina związanie, a różnica polega na tym, że w jej przypadku cenniejsza bierka stoi przed bierką o mniejszej lub równej wartości. Przeciwnik musi ruszyć się cenniejszą bierką, aby jej nie stracić, tym samym odsłaniając i następnie tracąc mniej cenną bierkę. Szpilę mogą „wbić” figury długodystansowe, czyli hetman, wieża i goniec (skoczek może stworzyć widełki). Ponieważ szpila jest bezpośrednim atakiem na cenniejszą figurę, powszechnie uważa się ją za znacznie silniejszą i skuteczniejszą groźbę niż związanie. Jej ofiara przeważnie nie uniknie straty materiału (choć jest to możliwe, gdy można dać szacha którąś z zaatakowanych figur lub zasłonić figurę słabszą bierką). Szpila jest rzadsza niż związanie, ale gdy się zdarzy, zwykle jest kluczowa dla wyniku partii.

Istnieją dwa typy szpili: absolutna i względna. Przy szpili absolutnej król jest szachowany, więc gracz musi zażegnać groźbę (według zasad gry w szachy). W przypadku szpili względnej bierką atakowaną nie jest król, zatem nie trzeba jej ruszać ani zasłaniać.

Szpila względna

Na diagramie, przy ruchu czarnych, czarny hetman jest szpilowany przez gońca białych. By nie stracić hetmana, czarne muszą się nim ruszyć; w następnym ruchu białe zdobędą wieżę. Czarne najprawdopodobniej ruszą się hetmanem, który jest cenniejszy od wieży, ale wybór należy do nich.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Czarny hetman jest szpilowany przez białego gońca, bo gdy się ruszy, goniec może zbić wieżę

Szpila absolutna

Na diagramie, przy ruchu białych, biały król jest szpilowany przez czarnego gońca. Reguły zobowiązują białych do odpowiedzi na szacha. Gdy białe wykonają jedno z możliwych posunięć, czarne zbiją ich hetmana.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Biały król jest „szpilowany” przez czarnego gońca bo gdy ruszy się, goniec zbije białego hetmana.

W partii rozegranej w 1989 roku między Nigelem Shortem a Rafajelem Wahanianem białe poświęciły gońca, żeby zbić hetmana poprzez szpilę^[2]. Białe zagrały 51. Ge5+ i w tej pozycji czarne się poddały, ponieważ gdy zagrają 51...K:e5, by uniknąć natychmiastowej straty hetmana, 52.Hc3+ zdobywa go poprzez szpilę^[3].

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Pozycja po 51. Ge5+; po 51...K:e5 szpiluje 52.Hc3+ (Short–Wahanian, 1989)

• Szpila, szachy.szczecin.pl