Sztuczna planeta

Wizja artysty przedstawiająca sztuczną planetę, z Ziemią w tle

Sztuczna planeta[1] – teoretyczna kosmiczna megastruktura przypominająca planetę, ale utworzona nie w sposób naturalny, ale przy pomocy technologii. Jej główną cechą jest posiadanie masy wystarczającej, aby wytworzyć własne pole grawitacyjne zdolne do zatrzymania atmosfery przed ucieczką w przestrzeń kosmiczną[2][3]. Termin ten bywa też niekiedy używany w odniesieniu do innych megastruktur posiadających samowystarczalne ekosystemy[4][5]. Koncepcja ta pojawia się w wielu dziełach fantastyki naukowej.

W nauce

Planeta-replika

Mark Hempsell zaproponował stworzenie sztucznej planety w Układzie Słonecznym jako przygotowanie do przyszłej kolonizacji kosmosu, prawdopodobnie w strefie zamieszkiwalnej między orbitami Wenus a Marsa. Mogłaby ona ewoluować z mniejszego habitatu kosmicznego[6][3]. Jej funkcja byłaby podobna do innych mieszkalnych megastruktur (np. Cylinder O’Neilla) lub do projektów terraformowania istniejących planet[2][3]. W przeciwieństwie do habitatu kosmicznego sztuczna planeta byłaby wystarczająco duża, aby wytworzyć własne pole grawitacyjne, które utrzymałoby atmosferę, pełniącą również funkcję osłony przed promieniowaniem i meteorytami. Wadą takiego rozwiązania byłby jednak bardzo wysoki stosunek masy do użytecznej powierzchni[3].

Materiały do budowy sztucznej planety mogłyby pochodzić z gwiazd, gazowych olbrzymów[2][3] lub z górnictwa asteroid[4]. Wystarczająco zaawansowana cywilizacja mogłaby wykorzystać te zasoby do masowej produkcji sztucznych planet za pomocą fabryk gwiezdnych o podobnych, planetarnych rozmiarach[2][3].

Budowa sztucznej planety jest z naukowego punktu widzenia możliwa, ale przy obecnym poziomie technologii taki projekt wymagałby tysięcy lat i miałby olbrzymie koszty. Uważa się, że terraformowanie istniejących planet jest łatwiejsze, aczkolwiek obydwa te zagadnienia są dziś mocno teoretyczne[2].

Użycie w innych kontekstach

Artystyczna wizualizacja sztucznej planety wygenerowana przez DALL-E w 2023.

Termin „sztuczna planeta” używany jest również wobec innych mniejszych jednak megastruktur, takich jak duże, sferyczne stacje kosmiczne[6][4]. D.R. Glover zdefiniował sztuczną planetę jako „samowystarczalny, niezależny ekosystem w przestrzeni kosmicznej”, zaznaczając, że rozmiar takiej struktury nie musi odpowiadać klasycznej definicji planety. Według Glovera rozwój takich stacji byłby krokiem w kierunku stworzenia statków zdolnych do podróży międzygwiezdnych[4].

Paul Birch użył tego terminu w odniesieniu do koncepcji planety supramundalnej (supramundane planet, dosł. planeta nadziemska) – struktury przypominającej sferę Dysona, której powierzchnia mieszkalna znajdowałaby się po wewnętrznej stronie, zbudowanej wokół ciała niebieskiego o dużej masie, jak czarna dziura lub gazowy olbrzym[5][7][8]

Termin był też dawniej (w połowie XX wieku) używany jako synonim pojęcia sztuczny satelita[9].

W kulturze

Koncepcja sztucznej planety pojawia się w wielu dziełach science fiction[3]. Jest głównym miejscem akcji serii Philipa José Farmera Riverworld (1971–1983)[10], Jacka L. Chalkera – Well World series (1977–2000)[11] oraz Paula J. McAuleya – Confluence (1997–1999)[12]. W powieści Iaina Banksa Matter (2008) akcja rozgrywa się na shellworldzie – sztucznej planecie z wieloma warstwami mieszkalnymi[4][13][14].

Sztuczne planety występują także m.in. w serii Autostopem przez Galaktykę Douglasa Adamsa (gdzie Slartibartfast projektuje planety)[3] oraz jako Gwiazda Śmierci w serii Gwiezdne wojny[4][15].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Dariusz Rott, Jak oszukać system? O koalangu Janusza Zajdla, „Studia Pigoniana”, 4 (4), 2021, s. 71–84, ISSN 2657-3261 [dostęp 2025-04-22] (pol.).
  2. 1 2 3 4 5 Mark Hempsell. Terraforming in Context of the Evolving Space Infrastructure. „Journal of the British Interplanetary Society”. 58, s. 385–391, 2005-01-01. ISSN 0007-084X. Bibcode: 2005JBIS...58..385H.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 Mark Hempsell. Some Speculations on the Construction of Artificial Planets. „Journal of the British Interplanetary Society”. 58, s. 392–397, 2005-01-01. ISSN 0007-084X. Bibcode: 2005JBIS...58..392H.
  4. 1 2 3 4 5 6 Could We Ever Build an Artificial World?. Popular Mechanics, 2014-07-28. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).
  5. 1 2 Paul Birch. Custom Planets – or Move over Slartibartfast. „Brit. Interplan. Soc/CEMS Symposium”, 2006.
  6. 1 2 D. R. Glover. The Artificial Planet. „Journal of the British Interplanetary Society”. 66, s. 43–46, 2013-01-01. ISSN 0007-084X. Bibcode: 2013JBIS...66...43G.
  7. ↑ Paul Birch. Supramundane Planets. „Journal of the British Interplanetary Society”. 44, s. 169–182, 1991. ISSN 0007-084X. Bibcode: 1991JBIS...44..169B.
  8. ↑ Martin Beech: Rejuvenating the Sun and Avoiding Other Global Catastrophes. 2008, s. 58, seria: Astronomers' Universe. DOI: 10.1007/978-0-387-68129-0. ISBN 978-0-387-68128-3. (ang.).
  9. ↑ PARYSKA KULTURA – 1955 / 090, 1955 [dostęp 2025-04-22] (pol.).
  10. ↑ Dennis McLellan: Philip Jose Farmer dies at 91; acclaimed science fiction writer. Los Angeles Times, 2009-03-04.
  11. ↑ Steven Hrotic: Religion in Science Fiction: The Evolution of an Idea and the Extinction of a Genre. A&C Black, 2014-07-31, s. 133. ISBN 978-1-4725-2745-5.
  12. ↑ George Mann: The Mammoth Encyclopedia of Science Fiction. Little, Brown Book Group, 2012-03-01, s. 482. ISBN 978-1-78033-704-3.
  13. ↑ John Baichtal. GeekDad Review: Matter. „Wired”.
  14. ↑ Reviewed by Lisa Tuttle, Matter by Iain M. Banks [online], www.thetimes.com, 1 lutego 2008 [dostęp 2025-04-22] (ang.).
  15. ↑ Gary Westfahl: The Stuff of Science Fiction: Hardware, Settings, Characters. McFarland, 2022-09-27, s. 48. ISBN 978-1-4766-4695-4.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.