Tadeusz Parys
 porucznik farmaceuta | |
| Data i miejsce urodzenia |
25 marca 1887 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1920, 1939 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
 _BAR.svg.png){kind=small}  | |
Tadeusz Parys (ur. 25 marca 1887 w Bieżuniu Płockim, zm. 4–7 kwietnia 1940 w Katyniu) – polski samorządowiec, farmaceuta, działacz społeczny i porucznik farmaceuta rezerwy Wojska Polskiego. Burmistrz Słupcy (1924–1927), ofiara zbrodni katyńskiej[1].
Życiorys
Syn Leona[2] i Leonardy z Woszczewiczów[3], urodzony 25 marca 1887 w Bieżuniu Płockim. Absolwent dwuletniego kursu farmacji na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (dyplom prowizora farmacji w 1913)[2][3]. W 1914 przystąpił do Legionów Piłsudskiego i uczestniczył w I wojnie światowej[3]. Od 1920 pełnił służbę w Wojsku Polskim, pracując najpierw w szpitalu wojskowym, a następnie w szpitalu załogi w Jabłonnie[2]. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej[3]. Mianowany porucznikiem ze starszeństwem z 1 czerwca 1919[2]. Należał do organizacji „Strzelec” i Związku Kombatantów[3]. Pełnił funkcję prezesa w Wojewódzkim Towarzystwie Farmaceutów[3]. Ponadto pracował i prowadził wykłady w PCK. Wspierał działalność drużyn sportowych oraz harcerstwa[3].
W latach 1924–1927 został dwukrotnie wybrany burmistrzem Słupcy[2]. W 1925 za zgodą Rady Miejskiej zainicjował tworzenie zbiorów muzealnych dokumentujących przeszłość i historię Słupcy oraz jej mieszkańców[4]. Rozpoczął prace związane z sadzeniem lasku miejskiego[3]. Z jego inicjatywy została wybudowana kolumna z figurą św. Wawrzyńca[5] oraz posadzono dęby wolności na rynku w Słupcy, upamiętniające odzyskanie przez Polskę niepodległości[6]. W dowód wdzięczności za pracę dla rozwoju Słupcy, społeczeństwo ufundowało mu złoty zegarek z dedykacją[3].
W późniejszym czasie był aptekarzem w Łowiczu i właścicielem apteki w Kowlu[7]. Nie przyjmował pieniędzy za lekarstwa od ludzi ubogich[3].
Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939. Po agresji ZSRR na Polskę, 12 października 1939 dostał się do niewoli sowieckiej[3]. Według stanu z kwietnia 1940 był jeńcem obozu w Kozielsku[7]. Między 3 a 5 kwietnia 1940 przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[7] – lista wywózkowa bez numeru z 1 kwietnia 1940[7]. Został zamordowany między 4 a 7 kwietnia 1940 w Katyniu[7][2] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[8][9]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[10][11][12], jednak Tadeusz Parys nie został zidentyfikowany.
Życie prywatne
Był żonaty[7]. Miał czworo rodzeństwa – dwie siostry: Marię i Irenę oraz braci: Ludwika i Norberta[3]. Kolekcjonował motyle i zioła[3].
Ordery i odznaczenia
- Medal Niepodległości[3]
- Srebrny Krzyż Zasługi (15 marca 1927)[13]
- Krzyż Kampanii Wrześniowej – pośmiertnie 1 stycznia 1986[14]
Upamiętnienie
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień kapitana[15][16][17]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[18][19][20].
W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w Słupcy w alei przy ulicy Cmentarnej, zostały posadzone Dęby Pamięci, z których jeden honoruje Tadeusza Parysa[6][21].
5 czerwca 1930 Rada Miejska w Słupcy, w uznaniu zasług Tadeusza Parysa, związanych z działaniami zmierzającymi do podniesienia estetyki wyglądu miasta, nazwała plac jego nazwiskiem[22][23].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Tarczyński i in. 2000 ↓, s. 464.
- 1 2 3 4 5 6 Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 464.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Tadeusz Parys - CSW2020, „CSW2020” [dostęp 2025-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-24] (pol.).
- ↑ Muzeum [online], muzeumslupca.pl [dostęp 2025-01-31].
- ↑ 19. Miejska Trasa Turystyczna Kolumna św. Wawrzyńca [online], 30 października 2020 [dostęp 2025-01-31] (pol.).
- 1 2 PERSABIO.pl, Słupca: Dęby ku pamięci [online], LM.pl - pierwszy portal w regionie, 3 maja 2010 [dostęp 2025-01-31].
- 1 2 3 4 5 6 Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 576.
- ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
- ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Pierwsze ekshumacje w Katyniu. "Wszystko było przesiąknięte zapachem śmierci" - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej - Kraków, Niemcy w Katyniu w 1943 roku, „Instytut Pamięci Narodowej - Kraków” [dostęp 2025-01-18] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06] (pol.).
- ↑ M.P. z 1927 r. nr 63, poz. 42 „za zasługi, położone na polu pracy społecznej i samorządowej”.
- ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wojskowych Nr 1/86 w sprawie nadania odznaki pamiątkowej „Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939”. „Dziennik Ustaw RP”. 2, s. 30, 1986-04-10. Londyn: Minister Sprawiedliwości..
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 106 [dostęp 2025-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2025-01-31] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2025-01-02].
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ a, 1940-2020 – 80. rocznica Zbrodni Katyńskiej – apel do mieszkańców powiatu słupeckiego [online], Powiat Słupecki - Na dobrej drodze!, 19 lutego 2020 [dostęp 2025-01-31] (pol.).
- ↑ Słupca, Plac Parysa. zumi.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-14)]. [dostęp z dnia: 2016-07-27]
- ↑ Grzegorz Zwoliński, Anna Dębska (red.), Atlas rowerowy, powiat-slupca.pl, 2012, s. 28, ISBN 978-83-63603-34-2 [dostęp 2025-01-31] (pol.).
Bibliografia
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.