Tadeusz Stryjeński
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia |
29 sierpnia 1849 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 czerwca 1943 |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Odznaczenia | |
   | |
Tadeusz Stryjeński (ur. 29 sierpnia 1849 w Carouge k. Genewy w Szwajcarii, zm. 3 czerwca 1943 w Krakowie) – polski architekt tworzący m.in. w stylu secesji, konserwator zabytków, przedsiębiorca budowlany.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Aleksandra, inżyniera, i Pauliny de Lestocq (1820–1902). Był bratem: Leokadii (1840–1902), Władysława (1844–1865), Caroline (1846–1913), Edmee (1848–1928) i Kazimierza (1853–1912). W latach 1868–1872 studiował architekturę na politechnice w Zurychu u Gottfrieda Sempera, w 1877 studia uzupełnił w École des Beaux-Arts w Paryżu. W latach 1874–1877 pracował jako architekt rządowy w Limie w Peru.
W 1879 otworzył w Krakowie własną firmę projektowo-budowlaną. Był członkiem Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności. W latach 1906–1910 był dyrektorem Muzeum Techniczno-Przemysłowego, w 1913 wraz z Franciszkiem Mączyńskim zaprojektował dla niego nową siedzibę przy ulicy Smoleńsk 9.
Jako pierwszy w Polsce architekt stosował konstrukcje żelbetowe. Jego dziełami są: Pałacyk Straszewskich przy ulicy Straszewskiego 1 z 1885, willa „Pod Stańczykiem” przy ulicy Batorego 12 z lat 1882–1883, pałac Wołodkowiczów przy ulicy Lubicz 4, wspólnie z Władysławem Ekielskim wzniósł Schronisko Fundacji im. Aleksandra Lubomirskiego przy ulicy Rakowickiej 27 (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny). Wzniósł także gmach Powiatowej Kasy Oszczędności przy ulicy Pijarskiej 1 w latach 1897–1899 oraz kamienicy położonej w Krakowie przy ul. Dietla 109.
Wraz z Franciszkiem Mączyńskim wzniósł budynek Izby Przemysłowo-Handlowej znany jako Dom „Pod Globusem” ul. Długa 1, przebudował fasadę budynku Teatru Starego (1904–1906)[1], zaprojektował Bazar Polski znany obecnie jako Pałac Prasy przy ul. Wielopole 1 oraz (w latach 1903–1905) kościół i klasztor karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej 40.
Prowadził prace konserwatorskie w kościele św. Krzyża i w kościele Mariackim (1889–1891), gdzie w dowód wdzięczności za poniesiony trud przy prawym wyjściu z prezbiterium kościoła na plac Mariacki wykonano rzeźbioną głowę Stryjeńskiego na podstawie rysunku Jana Matejki, odrestaurował willę Decjusza w 1882 oraz zaprojektował stolarkę i meble do gmachu Collegium Novum UJ.
Był jednym z projektantów i współtwórcą planów Wielkiego Krakowa w 1910, członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.
Uchwałą Rady Wydziału Architektonicznego Politechniki Lwowskiej z dnia 5 czerwca 1939 zatwierdzoną przez Senat Politechniki Lwowskiej za zasługi na polu nauki otrzymał stopień akademicki doktora nauk technicznych honoris causa[2].
Zmarł w Krakowie. Pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera FD-wsch-po lewej Popielów)[3].
Małżeństwo i dzieci
25 stycznia 1880 poślubił Mariannę z Bobrownickich (1854–1914). Miał z nią sześcioro dzieci: Joannę (1881–1967), Pawła (1883–1919), Karola (1887–1932), Władysława Jana (1889–1956), Andrzeja (1891–1892) i Leokadię (1895–1967)[4].
Galeria
Materiały archiwalne Tadeusza Stryjeńskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-135[5].
Projekt konsoli w kształcie głowy Tadeusza Stryjeńskiego do polichromii w kościele Mariackim, Jan Matejko.
Konsola w kształcie głowy Tadeusza Stryjeńskiego przy prawych drzwiach prezbiterium kościoła Mariackiego.
Realizacje (wybór)
Willa Pod Stańczykiem, 1882
Kraków, ul. Batorego 12
Pałac Tyszkiewiczów „Pod Bałwanami”, 1882
Kraków, ul. Asnyka 2–4
Willa, 1884
Kraków, ul. Batorego 14
Pałac Wołodkowiczów (wspólnie z W. Ekielskim), 1884
Kraków, ul. Lubicz 2
Pałacyk Straszewskiego, 1886
Kraków, ul. Straszewskiego 1
Willa Mały Wawel (1886)
Kraków ul. Podzamcze 10
Schronisko Fundacji im. A. Lubomirskiego, obecnie Uniwersytet Ekonomiczny (wspólnie z W. Ekielskim), 1887
Kraków, ul. Rakowicka 27
Budynek KKOPK (wspólnie z F. Mączyńskim),1897
Kraków, ul. Pijarska 1
Kościół Opieki św. Józefa (wspólnie z F. Mączyńskim), 1903
Kraków, ul. Łobzowska 40
Willa Stryjeńskich, 1904
Kraków, ul. Starowiślna 89
Dom pod Globusem (wspólnie z F. Mączyńskim), 1904
Kraków, ul. Długa 1_Theater%252C_5_Jagiellonska_street%252C_Old_Town%252C_Krakow%252C_Poland.jpg)
Stary Teatr (wspólnie z F. Mączyńskim), 1906
Kraków, ul. Jagiellońska 5
Muzeum Techniczno-Przemysłowe (wspólnie z F. Mączyńskim i J. Czajkowskim), 1908
Kraków, ul. Smoleńsk 9
Dawna Lecznica Związkowa, obecnie w zespole Instytut Onkologii (wspólnie z F. Mączyńskim), 1910
Kraków, ul. Garncarska 11–13
Pałac Prasy (wspólnie z F. Mączyńskim), 1920
Kraków, ul. Wielopole 1
Willa Wojciecha Weissa (wspólnie z F. Mączyńskim), 1923
Kraków, ul. Krupnicza 31
Od lewej:dawny Dom Studencki im. Stanisława Bilskiego, kamienice (wspólnie z F. Mączyńskim), 1924
Kraków, pl. Sikorskiego 1, 2 i 3 * odbudowa i rozbudowa kościoła św. Jana Chrzciciela w Radłowie.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)[6][7]
- Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja)
- Order Palm Akademickich (Francja)
Upamiętnienie
Jedna z ulic w XII dzielnicy Krakowa Bieżanów-Prokocim została nazwana imieniem Tadeusza Stryjeńskiego.
Przypisy
- ↑ Stary teatr w nowej szacie. „Nowości Illustrowane”. Nr 6, s. 2–3, 10 lutego 1906.
- ↑ Program Politechniki Lwowskiej na rok akademicki 1939/40. Lwów: Politechnika Lwowska, 1939, s. 254. [dostęp 2025-05-05].
- ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2023-02-14].
- ↑ Stryjeński Tadeusz [online], encyklopediakrakowa.pl [dostęp 2023-02-14].
- ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-28].
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi w dziedzinie rozwoju przemysłu budowlanego oraz na polu sztuki”.
- ↑ Polonia Restituta. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 101 z 6 maja 1926.
Bibliografia
- M. Wallis, 1974: Secesja. Wydanie II. Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
Linki zewnętrzne
- Tadeusz Stryjeński – publikacje w bibliotece Polona
- Tadeusz Stryjeński, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-02-19].