Tadeusz Toczyski

Tadeusz Michał Toczyski

kapitan żandarmerii
Data i miejsce urodzenia	29 września 1894 Podwołoczyska
Data i miejsce śmierci	16–19 kwietnia 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	2 pułk piechoty 3 pułk piechoty 56 pułk piechoty 57 pułk piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka III powstanie śląskie II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Tadeusz Michał Toczyski (ur. 29 września 1894 w Podwołoczyskach, zm. 16–19 kwietnia 1940 w Katyniu) – kapitan żandarmerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Tadeusz Michał Toczyski był synem Tadeusza i Zofii z Zagajewskich^[1]. Urodził się 29 września 1894 roku w Podwołoczyskach^[1][2]. Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie. Ukończył gimnazjum oraz cztery semestry prawa w Akademii Handlowej w Krakowie^[3]. Od 15 sierpnia 1914 roku w Legionach Polskich^[4], żołnierz 2, następnie 3 pułku piechoty. Z 3 pułkiem piechoty walczył w kampanii karpackiej, besarbskiej i wołyńskiej. Został ranny. Od 5 lipca 1916 roku w niewoli rosyjskiej na Syberii^[4]. Po rewolucji służył w II Korpusie Wschodnim^[4]. Działał w POW^[4].

Od 15 listopada 1918 roku w Wojsku Polskim^[4]. Służył w Dowództwie Okręgu Generalnego Białystok. Następnie pełnił obowiązki oficera łącznikowego przy Naczelnym Dowództwie, adiutanta sztabu, zastępcy szefa sztabu Twierdzy Grodno. W 1919 roku awansowany na stopień porucznika. Od 12 sierpnia 1920 roku dowódca 5 kompanii w 56 pułku piechoty wielkopolskiej^[4], przeniesiony do 57 pułku piechoty wielkopolskiej walczył w wojnie 1920^[4].

Po zakończeniu działań wojennych przeniesiony do Dowództwa Okręgu Generalnego „Poznań”. W czerwcu 1921 roku został skierowany do Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych na Górny Śląsk. Walczył w III powstaniu śląskim^[4]. Po zakończeniu powstania powrócił do DOGen. „Poznań”. W 1922 roku został przeniesiony do rezerwy. Mieszkał w Poznaniu, pracował jako dyrektor generalny Centrali Skór^[4]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 688. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty^[5]. Ćwiczenia w rezerwie odbywał w 57 pp, a następnie (od 1930) w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii.

W 1934 roku, jako kapitan ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów rezerwy żandarmerii, pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto. Posiadał przydział do 7 Dywizjonu Żandarmerii w Poznaniu^[6]. W 1937 roku został przeniesiony w rezerwie do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VII^[1].

W czasie kampanii wrześniowej, po agresji ZSRR na Polskę, w nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej. Od kwietnia 1940 przebywał w obozie jenieckim w Kozielsku^[3]. Między 15 a 17 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego^[3] – lista wywózkowa 032/1 z 14 kwietnia 1940^[1][3], pozycja 4^[7]. Między 16 a 19 kwietnia 1940 został zamordowany w Katyniu^[3][1] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu^[8][9]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne^[10][11]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w mundurze w toku ekshumacji nadzorowanych przez Niemców^[12] pod numerem 2796^{[13][14][3][1][15]} – dosł. opisany jako Toczynski Tadeusz (raport dzienny z 22 maja 1943)^[3]. Przy jego szczątkach znaleziono pocztówkę z nadawcą: Zofia Toczyńska^[15][16]. Na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 02796 wskazany nierozpoznany wojskowy^[3][16].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari^[1] nr 5947^[7]
• Krzyż Niepodległości (9 listopada 1932)^[20]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)^[21]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[22]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[22]

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień majora^[23][24]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007^[25] w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[26][27].

13 kwietnia 2016, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w ogrodzie Pałacu Prezydenckiego został zasadzony Dąb Pamięci poświęconego wszystkim Ofiarom Zbrodni Katyńskiej, certyfikat z numerem 1^[28][29][30].

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
• Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów Kozielskiego Obozu NKWD rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Toczyski Tadeusz Michał. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.66-5889 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-05].
• Jędrzej Tucholski: Mord w Katyniu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-1408-3.

• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-09-04].