Tatra T-101

Tatra T-101

Replika samolotu Tatra T.101 z 2008 roku.
Dane podstawowe
Państwo	Czechosłowacja
Producent	Ringhoffer-Tatra. Moravskoslezská vozovka a.s. Studénka
Typ	samolot wielozadaniowy
Konstrukcja	dolnopłat o konstrukcji mieszanej
Załoga	2
Historia
Data oblotu	17 stycznia 1938
Lata produkcji	1937
Liczba egz.	1
Dane techniczne
Napęd	1 silnik rzędowy, 4-cylindrowy „Tatra-100”
Moc	95 KM (71 kW)
Wymiary
Rozpiętość	13,00 m
Długość	6,62 m
Wysokość	2,15 m
Powierzchnia nośna	16,40 m2
Masa
Własna	500 kg
Startowa	1100 kg
Zapas paliwa	500 l + 35 l (w zapasowym zbiorniku)[1]
Osiągi
Prędkość maks.	215 km/h
Prędkość przelotowa	190 km/h
Pułap	7500 m
Zasięg	4500 km (maksymalny) 1200 km (praktyczny)
Dane operacyjne
Użytkownicy
Czechosłowacja

Tatra T-100 – czechosłowacki samolot wielozadaniowyy z okresu okresu międzywojennego.

W 1934 roku czechosłowacka firma Ringhoffer-Tatra. Moravskoslezská vozovka a.s. Studénka, dotychczas zajmująca się produkcją samochodów, rozpoczęła produkcję licencyjną samolotów brytyjskich Avro 626 (oznaczenie T-126)^[2] i niemieckich Bücker Bü 131 Jungmann (oznaczenie T-131)^[2]. Po doświadczeniach z produkcją samolotów na licencji w wytwórni rozpoczęto prace nad własna konstrukcją, która otrzymała oznaczenie T-001. W czasie jej budowy zrezygnowano jednak z niej, a zbudowane już elementy wykorzystano do budowany samolotu, który został oznaczony jako T-101. Był to samolot o konstrukcji dolnopłatu, jednosilnikowy, dwumiejscowy. Gotowy prototyp został oblatany 17 stycznia 1938 roku^[3]. Samolot ten dopuszczony został do lotów i otrzymał oznaczenie OK-TAO i był poddawany szeregom prób, w czasie który pobił on cztery rekordy świata^[3].

Pomimo dobrych wyników prób w locie, nie było zainteresowania tym samolotem. W związku z tym nie wyprodukowano dalszych samolotów tego typu. Na jego podstawie zbudowano natomiast serię 5 samolotów Tatra T-201 i prototyp samolotu Tatra T-301. Jednak już w 1939 roku po zajęciu Czech przez Niemcy, wytwórnia przestała budować samoloty.

Samolot Tatra T-101 był używany tylko do lotów badawczych oraz pokazowych, odbywały się one od stycznia do maja 1938 roku. W dniu 15 marca 1938 roku samolot osiągnął pułap 6820 m, co było nieoficjalnym rekordem świata w kategorii III (samolot z silnikiem o pojemności 2-4 litra)^[3]. Już następnego dnia 16 marca załoga Karela Brázdy i Jaroslav Valda podbiła ten rekord osiągając wysokość 7113 m, co było rekordem dla samolotów dwumiejscowych oraz jednomiejscowych^[3]. Jednak już następnego dnia 17 marca Karel Brázda, lecąc samodzielnie ustanowił nowy rekord dla samolotów jednomiejscowych osiągając wysokość 7470 m^[3].

W dniu 6 maja 1938 roku załoga Ján Ambruš i Vojtech Mătena w ramach przygotowania się do lotu długodystansowego wykonała lot o długości 2000 km, na trasie okrężnej Praga-Nové Venátky-Řip. W dniu 17 maja 1938 ta sama załoga wykonała 27 godziny lot bez lądowania z Pragi do Chartumu o długości 4340 km. Jest to do chwili obecnej rekord świata w kategorii samolotów z silnikiem o pojemności 2-4 l^[3]. W sierpniu 1938 roku załoga w składzie Vladislav Krejčí – František Šenka zajęła II miejsce w kategorii IIA w zawodach lotniczych Malé dohody^[3].

Samolot Tatra T-101 był dolnopłat o konstrukcji mieszanej z klasycznym stałym podwoziem. Miał kabinę z siedzeniami umieszczonymi jeden za drugim. Skrzydła bez klap było o konstrukcji drewnianej, pokryty częściowo płótnem, częściowo sklejką. Konstrukcja kadłuba i ogona zespawane z rur stalowych i pokryte płótnem.

Kadłub wykonano ze spawanej konstrukcji rurowej. Dwumiejscowy kokpit był wyposażony w tablicę przyrządów tylko przed przednim siedzeniem, ale oba siedzenia były wyposażone w pełny układ kierowniczy. W przedniej części kadłuba za ścianą przeciwpożarową znajdował się główny zbiornik kadłuba o pojemności 1501, za tylnym siedzeniem znajdował się bagażnik i wyjmowany dodatkowy zbiornik na 35 litrów paliwa.

Skrzydło o konstrukcji całkowicie drewnianej. Dźwigar był dzielony, a jego środkowa część była zespawana z ramą kadłuba. Pokrycie ze sklejki kończyło się na belce pomocniczej, za którą skrzydło pokryto płótnem. Zbiorniki paliwa znajdowały się u nasady skrzydeł. Po dwa zbiorniki znajdowały się w każdej połowie skrzydła, we wnęce pomiędzy głównym dźwigarem a dźwigarem. Górne panele okładzinowe nad zbiornikami można było zdjąć, aby umożliwić dostęp do zbiorników. Konstrukcja ogonowa wykonana była z konstrukcji spawanej pokrytej płótnem.

Podwozie stałe w układzie klasycznego, posiadało amortyzatory na goleniach głównych, składające się ze stalowych resorów z amortyzatorami olejowymi. Golenie podwozia głównego były osłonięte. Koło czołowe miało blokadę, którą można było wyłączyć z kokpitu.

Napęd stanowił czterocylindrowy, chłodzony powietrzem silnik Tatra T-100. Silnik wyposażony był w dwa magnesy zapłonowe, rozrusznik mechaniczny do rozruchu ręcznego. korba z boku silnika, alternator, podwójną pompę paliwa i pompę oleju. Układ olejowy miał zbiornik oleju wewnątrz bloku silnika i silnik nie potrzebował dodatkowego zbiornika oleju.

Układ paliwowy składał się z jednego głównego zbiornika w kadłubie, ośmiu zbiorników w skrzydłach, pomocniczego wyjmowanego zbiornika. Łącznie zawierał 500 l paliwa i 35 l w dodatkowym zbiorniku.

W 2008 roku dwaj bracia Ivo i Jiří Sklenář na podstawie dokumentacji technicznej samolotu Tatra T-101 zbudowali replikę tego samolotu^[4]. W 2009 roku uzyskał on certyfikat lotniczy i otrzymał nr OK-TAO.

• Ivo Sklenář, Jiří Sklenář. Rekordní Tatra T-101. „Letectví + kosmonautíka”. 15/93, s. 23/975-25/977, 22 lipca 1993. Praga: Vydavatelství Magnet-Press, s.p.. ISSN 0024-1156. (cz.). 
• Václav Němeček: Československá letadla (I) (1918-1945). Praga: Naše vojsko, 1983, s. 182, 262-263. (cz.).
• Bill Gunston: World encyclopaedia of aircraft manufacturers. Annapolis: Naval Institute Press, 1993, s. 253. ISBN 1-55750-939-5. (ang.).