Tell Arpaczija

Tell Arpaczija
Państwo

 Irak

Położenie na mapie Iraku
Mapa konturowa Iraku, u góry znajduje się punkt z opisem „Tell Arpaczija”
Ziemia36°29′45″N 42°57′10″E/36,495833 42,952778

Tell Arpaczija – tell, stanowisko archeologiczne w północnym Iraku na obrzeżach miasta Mosul. Położone na lewym brzegu rzeki Tygrys, w odległości sześciu kilometrów od starożytnego miasta Niniwa. Odkryte na wzgórzu jedenaście poziomów archeologicznych podzielonych na cztery okresy stanowi najlepiej udokumentowaną sekwencję rozwoju kultury Halaf, której centrum stanowiło Tell Arpaczija[1]. Początki osady datowane są na koniec VI tysiąclecia p.n.e.

Wykopaliska

Pierwsze prace wykopaliskowe w Tell Arpaczii przeprowadziła angielska ekspedycja Maxa Mallowana w 1933 roku, choć już w 1928 roku Reginald Campbell Thompson odkrył ceramikę kultury Halaf na powierzchni wzniesienia[2]. Efekty prac brytyjskiej ekspedycji zostały opublikowane w 1935 roku. W 1976 roku kolejne prace wykopaliskowe prowadzone przez Ismaila Hijare przyczyniły się do odkrycia kolejnych poziomów archeologicznych odnoszących się do kultury Halaf[3].

Stadia w architekturze i Spalony Dom

Spalony Dom i pomieszczenie zwane Długim Pokojem w warstwie TT6, gdzie odnaleziono wiele zabytków kultury Halaf (rekonstrukcja 3D).

Z najstarszej fazy 1 w Tell Arpachija pochodzą prostokątne domostwa budowane z glinianych cegieł na gruncie bez fundamentów. W młodszej fazie 2 obok budynków prostokątnych pojawiają się owalne (w tym jeden z pomalowanymi na czerwono ścianami oraz kamiennym ogrodzeniem). Dla fazy 3 charakterystyczne są owalne budynki z prostokątnymi przedsionkami na kamiennym fundamencie. Z najmłodszej fazy 4 pochodzi tak zwany Spalony Dom (ang. Burnt House) – zniszczony częściowo przez ogień budynek w którym odnaleziono najwięcej (ponad 150) zabytków, w tym zdobioną ceramikę, kamienne naczynia oraz figurki[4]. Zgodnie z hipotezą Maxa Mallowana Spalony Dom miał być warsztatem ceramicznym i kamieniarskim. Według innych uczonych budynek mógł być składem cennych przedmiotów społeczności Tell Arpaczii lub skarbcem, w którym lokalny przywódca przechowywał swoje rzeczy. Według Charlesa Maiselsa budynek mógł stanowić dla osady emporium, w którym przechowywano rzeczy na potrzeby handlu wymiennego z innymi osadami[5]. Nie jest znana przyczyna spalenia domu, a interpretacje są bardzo rozbieżne: od pożaru podczas najazdu ludzi kultury Ubajd po spalenie podczas rytualnej kremacji.

Pochówki

Na kilku poziomach archeologicznych odnaleziono ślady pochówków. Blisko owalnych budynków fazy 2 odkryto pochówki czaszek z glinianymi maskami charakterystyczne dla praktyk religijnych Syrii oraz Jerycha. Wczesny cmentarz z ponad 50 pochówkami przez większość czasu usytuowany był poza osadą[6]. Niektóre z pochówków sugerują praktyki celowej deformacji czaszek. Groby zawierają dary w postaci malowanej, polichromowanej ceramiki, a jeden z grobów zawiera gliniane naczynie z unikalnym przedstawieniem długowłosej kobiety oraz myśliwego z łukiem. Niektóre z dziwnych praktyk religijnych stosowanych w Tell Arpaczii skłoniły Ismaila Hijarę do wysunięcia tezy, że osada stanowiła rytualne centrum dla elit, choć ślady zwykłego codziennego życia temu przeczą[7].

Przykład ceramiki z Arpaczii zdobionej czerwoną, białą i czarną farbą

Dieta mieszkańców

Z najwcześniejszych okresów Tell Arpaczii pochodzą ślady udomowienia i hodowli kóz oraz owiec, których liczebność malała z czasem na rzecz hodowli bydła oraz świń. Odnaleziono nieliczne ślady polowań na onagery i gazele. Wykorzystywano pszenicę, jęczmień, soczewicę oraz len[4]. Jednak ze względu na wysoki poziom wykonywanej w Tell Arpaczii ceramiki można sądzić, że osada mogła w pewnym stopniu porzucić rolnictwo i stanowić centrum wytwórcze luksusowych przedmiotów na potrzeby handlu wymiennego[8].

Rzemiosło

Tell Arpaczija jest modelowym stanowiskiem dla kultury Halaf. Najliczniej zachowanymi w Arpaczii przedmiotami są amulety wykonywane z takich materiałów jak czarny steatyt, bawiony wapień, kalcyt, terakota, a nawet fryta i kwarcyt[9]. Do wykonywania ozdobnej biżuterii używano tutaj również obsydianu, kwarcu czy lapis lazuli. Na wysokim poziomie stało garncarstwo, nawet to z początkowego okresu rozwoju osady, kiedy nie używano jeszcze koła garncarskiego. Wykonywane w Tell Arpaczii gliniane naczynia były ozdabiane kolorową polichromią oraz zwierzęcymi motywami. Wytwarzaną w swoich warsztatach ceramikę mieszkańcy Tell Arpaczii eksportowali do innych osad, m.in. Tell Gawra, gdzie archeolodzy odnaleźli jej pozostałości[10].

Przypisy

  1. ↑ Peter Peregrine, Melvin Ember (red.), Encyclopedia of Prehistory: Volume 8: South and Southwest Asia, 2002, s. 246.
  2. ↑ Ian Shaw, Robert Jameson (red.), A dictionary of Archaeology, Oxford 1999, s. 75.
  3. ↑ S. Dunham, Notes on the Relative Chronology of Early Northern Mesopotamia, w: Journal of the Ancient Near Eastern Society of Columbia University, Tom 15, 1983, s. 13.
  4. 1 2 Encyclopedia of Prehistory, s. 246.
  5. ↑ S. Campbell, The Burnt House at Arpachiyah: A Reexamination, w: Bulletin of the American Schools of Oriental Research, nr 318, maj 2000, s. 2-3.
  6. ↑ The Cambridge Ancient History. Part 1. Prolegomena and prehistory, Cambridge 1970, s. 398.
  7. ↑ Norman Yoffee, Jeffery J. Clark (red.), Early Stages in the Evolution of Mesopotamian Civilization: Soviet excavation in Northern Iraq, 1993, s. 207-208; Encyclopedia of Prehistory, s. 246.
  8. ↑ The Cambridge Ancient History, s. 279.
  9. ↑ Peter Roger, Stuart Moorey, Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence, Oxford 1994, s. 77.
  10. ↑ A dictionary of Archaeology, s. 249.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.