Temurá (album)

Temurá (pol. przemiana) – trzeci album studyjny hiszpańskiego muzyka i kompozytora Javiera Paxariño, wydany w 1994 roku przez wytwórnię Nuba Records, a później dystrybuowany przez ACT Music w Europie, Stanach Zjednoczonych i Japonii. Stanowi fuzję muzyki średniowiecznej, andaluzyjskiej, sefardyjskiej i arabskiej. To dźwiękowa podróż przez kultury chrześcijańską, muzułmańską i żydowską, które współistniały na Półwyspie Iberyjskim. Oryginalna Temurá to kabalistyczna technika interpretacji tekstów świętych. Paxariño wykorzystuje tę koncepcję jako metaforę muzyczną, łącząc różnorodne tradycje i instrumenty w spójną całość.

Tytuł Temurá odnosi się do techniki kabalistycznej polegającej na permutacji liter w celu odkrycia ukrytych znaczeń w tekstach świętych. Paxariño wykorzystuje tę ideę jako metaforę muzyczną, łącząc różnorodne tradycje i instrumenty w spójną całość. Album został nagrany z udziałem wybitnych muzyków, w tym perkusisty Glena Véleza, znanego ze współpracy z Paulem Winterem i Steve’em Reichem^[1].

Album został wyprodukowany przez Suso Sáiza i nagrany w studiu Lanave przez José Luisa Crespo. Wydany został przez Nuba Records w 1994 roku^[2], a później dystrybuowany przez ACT Music^[3]. Łączy elementy world music, jazzu, muzyki średniowiecznej i tradycji śródziemnomorskiej. Wykorzystuje szeroką gamę instrumentów, takich jak ney, shakuhachi, flet basowy, saksofon sopranowy, klarnet basowy, tar, bendir, cajón, lutnia, vihuela, santur i bağlama. Kompozycje charakteryzują się bogatymi aranżacjami i różnorodnością rytmiczną, tworząc atmosferę przypominającą średniowieczne Toledo.

Album został dobrze przyjęty przez krytyków i uznany za jedno z najważniejszych dzieł hiszpańskiej sceny world music. W październiku 1994 roku magazyn Music & Media opublikował recenzję Temurá, opisując album jako "połączenie muzyki new age z andaluzyjską muzyką dawną", w którym "różnorodne instrumenty dęte są na pierwszym planie, czasami wspierane przez subtelną perkusję i klawisze". Recenzent podkreślił, że album tworzy "egzotyczną i przystępną mieszankę, w której żaden z elementów nie dominuje"^[4]. Portal Exposé Online zwrócił uwagę na unikalne połączenie wpływów prekolumbijskich, arabskich i renesansowej polifonii w kompozycjach Paxariño. Recenzent zauważył, że "instrumenty dęte i skrzypce odgrywają główną rolę", a całość tworzy "mistyczną i medytacyjną atmosferę"^[5].

Wydanie albumu zapewniło Paxariño rozpoznawalność, która już w 1995 roku zaskutkowała zaproszeniem na festiwal Popkomm w Niemczech^[6]. Album przyczynił się do popularyzacji muzyki fuzji kultur na Półwyspie Iberyjskim^[7]. Jest dostępny na platformach Spotify^[8] i Amazon^[9].

Każdy utwór albumu stanowi odrębną opowieść, a całość tworzy spójną narrację o duchowej podróży przez kultury i epoki. W skład albumu weszły utwory:

1. Conductus Mundi – 7:12. pol. Porządek świata. Utwór otwierający album, pełniący rolę muzycznego manifestu. Tytuł nawiązuje do średniowiecznego gatunku conductus, sugerując inspiracje muzyką sakralną. Kompozycja łączy elementy muzyki liturgicznej z rytmami Bliskiego Wschodu.
2. Cortesanos – 5:10. pol. Dworzanie – wskazuje na inspiracje twórcy renesansową muzyką dworską. Charakteryzuje się eleganckimi melodiami i subtelnymi ornamentami, nawiązującymi do tańców dworskich z tego okresu.
3. Preludio y Danza – 5:48. Kompozycja składa się z dwóch części: preludio (wstępu) i danza (części tanecznej). Pierwsza część wprowadza słuchacza w medytacyjny nastrój, druga rozwija się w rytmiczną sekwencję, łączącą elementy flamenco z rytmami arabskimi.
4. Canto del Viento – 5:40. pol. Pieśń wiatru – to utwór o eterycznym charakterze, z dominującymi partiami fletów i saksofonu sopranowego, z płynącą swobodnie melodią imitując ruch wiatru.
5. Suspiro del Moro – 2:52. pol. Westchnienie Maura. Kompozycja odnosząca się do legendy o ostatnim mauretańskim władcy Granady. „Suspiro del Moro” to tradycyjna nazwa punktu widokowego w Hiszpanii, z którego – według legendy – Boabdil, ostatni emir Granady, spojrzał po raz ostatni na Alhambrę, opuszczając ją po kapitulacji w 1492 roku.
6. Rueda de Juglar – 6:28. pol. Koło minstrela – utwór inspirowany tradycją wędrownych muzyków. Ma żywe tempo i rytmiczną strukturę, z elementami improwizacji i dialogu między instrumentami.
7. Tierra Baja – 6:19. pol. Świat nizin. Kompozycja o spokojnym charakterze, odzwierciedlająca krajobrazy nizin. Tytuł nawiązuje do znanego katalońskiego dramatu Àngela Guimerà z 1896 roku opowiadającego o namiętnościach, władzy i wolności.
8. Reyes y Reinas – 6:45. pol. Królowie i królowe – utwór o majestatycznym charakterze, z bogatą aranżacją smyczkową i wyraźnym rytmem. Ceremonialna melodia przywodzi na myśl dworskie uroczystości.
9. Temurá – 7:45. pol. Przemiana – tytułowy utwór albumu, będący jego kulminacją. Jego kompozycja łączy różnorodne elementy muzyczne, symbolizując ideę permutacji i transformacji.
10. Mater Aurea – 3:52​. pol. Złota Matka – finałowy utwór o medytacyjnym charakterze. Poprzez delikatne brzmienia fletów i subtelne harmonie odbiorca znajduje duchowe ukojenie.

W nagraniu albumu udział wzięli^[10][2][3]:

• Javier Paxariño – saksofon sopranowy, ney, flet, flet basowy, klarnet basowy, klarnet, shakuhachi, dizi,
• Chano Domínguez – fortepian,
• Pedro Estevan – bęben redoblante,
• Tino di Geraldo – cajón, darbuka, gitara hiszpańska, gitara basowa,
• Pablo Guerrero – wokal, recytacja,
• Christian Ifrim – altówka, skrzypce,
• Alberto Iglesias – aranżacje smyczkowe, sample,
• Eduardo Laguillo – fortepian, instrumenty klawiszowe, wokal,
• Baldo Martínez – kontrabas,
• José Carlos de Mulder – lutnia, vihuela,
• Andreas Prittwitz – flet prosty, klarnet,
• Dimitri Psonis – santur, bağlama, tzouras​,
• Suso Sáiz – gitara, instrumenty klawiszowe, efekty dźwiękowe,
• Rogerio de Souza – caxixis, dzwonki, surdo,
• Glen Vélez – tar, riq, bendir, shakery, caxixi, bodhrán, mizrab.