Tenreczek

Tenreczek
	Microgale
	O. Thomas, 1882
	; Tenreczek smużkowany (M. drouhardi) na ilustracji z czasopisma „Bulletin of the Natural History Museum Zoology”
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	afrosorkowce
Podrząd	tenrekokształtne
Rodzina	tenrekowate
Podrodzina	ryżorki
Rodzaj	tenreczek
	Typ nomenklatoryczny
	Microgale longicaudata O. Thomas, 1882
Synonimy
	Limnogale Forsyth Major, 1896; Leptogale O. Thomas, 1918; Paramicrogale G. Grandidier & Petit, 1931;
	Limnogale Forsyth Major, 1896; Leptogale O. Thomas, 1918; Paramicrogale G. Grandidier & Petit, 1931;
Gatunki
	22 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	22 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Tenreczek^[5], tenrecznik^[5] (Microgale) – rodzaj ssaków z podrodziny ryżorków (Oryzorictinae) w obrębie rodziny tenrekowatych (Tenrecidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie na Madagaskarze^[6]^[7]^[8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 45–170 mm, długość ogona 30–171 mm, długość ucha 7–20 mm, długość tylnej stopy 9–36 mm; masa ciała 2–110 g^[8]^[9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1882 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule zatytułowanym Opis nowego rodzaju i dwóch nowych gatunków owadożernych z Madagaskaru, opublikowanym w czasopiśmie „The Journal of the Linnean Society of London”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) tenreczek długoogonowy (M. longicaudata).

Etymologia

Microgale: gr. μικρος mikros ‘mały’; γαλεή galeē lub γαλή galē ‘łasica’^[10].
Limnogale: gr. λιμνη limnē ‘bagno’; γαλεή galeē lub γαλή galē ‘łasica’^[11]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Limnogale mergulus Forsyth Major, 1896.
Leptogale: gr. λεπτος leptos ‘delikatny, drobny’^[12]; γαλεή galeē lub γαλή galē ‘łasica’^[13]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Oryzoryctes gracilis Forsyth Major, 1896.
Paramicrogale: gr. παρα para ‘blisko’^[14]; rodzaj Microgale Thomas, 1882^[4]. Gatunek typowy: Autorzy wymienili dwa gatunki – Paramicrogale occidentalis G. Grandidier & Petit, 1931 (= Microgale brevicaudata G. Grandidier, 1899) i Paramicrogale Decaryi G. Grandidier & Petit, 1931 (= Microgale principula O. Thomas, 1926) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[15] Paramicrogale occidentalis G. Grandidier & Petit, 1931 (= Microgale brevicaudata G. Grandidier, 1899).

Podział systematyczny

Badania molekularne i morfologiczne wykazały, że Limnogale (z jednym gatunkiem L. mergulus) nie tworzy kladu, do którego nie należałoby również Microgale, wobec czego L. mergulus został włączony do Microgale^[16]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[17]^[9]^[6]^[5]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[5]	Podgatunki^[8]^[6]^[9]	Rozmieszczenie geograficzne^[8]^[6]^[9]	Podstawowe wymiary^[8]^[9]^[a]	Status IUCN^[18]
Microgale gracilis	(Forsyth Major, 1896)	tenreczek smukły	gatunek monotypowy	północna, centralne wyżyny, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 900–2000 m n.p.m.	DC: 8,5–10,5 cm DO: 7,5–8,8 cm MC: 20–33 g	LC
Microgale thomasi	Forsyth Major, 1896	tenreczek zwinny	gatunek monotypowy	północne (Tsaratanana i Marojejy) i centralne wyżyny, od środkowo-wschodniej do południowo-wschodniej części wyspy; zakres wysokości: 800–2000 m n.p.m.	DC: 7,5–11,2 cm DO: 5,9–8 cm MC: 20–26 g	LC
Microgale jobihely	Goodman, Raxworthy, Maminirina & L.E. Olson, 2006	tenreczek stokowy	gatunek monotypowy	północno-zachodnia (2 miejsca na południowo-zachodnich zbaczach Tsaratanany) i wschodnia (lasy Analamay i Ambatovy) część wyspy; zakres wysokości: 1000–1680 m n.p.m.	DC: 5,3–8 cm DO: 4,4–5,7 cm MC: 7–10 g	EN
Microgale cowani	O. Thomas, 1882	tenreczek myszaty	gatunek monotypowy	północna, centralne wyżyny, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 530–2525 m n.p.m.	DC: 6,8–8,7 cm DO: 5,4–8,7 cm MC: 12–17 g	LC
Microgale dryas	Jenkins, 1992	tenreczek drzewny	gatunek monotypowy	północno-wschodnia i wschodnia (rezerwaty Anjanaharibe-Sud, Marotandrano i Ambatovaky, płaskowyż Makira; i An’ala, na wschód od rzeki Mangoro) część wyspy; zakres wysokości: 540–1260 m n.p.m.	DC: 10,6–11,4 cm DO: 6,8–7,1 cm MC: 30–49 g	VU
Microgale gymnorhyncha	Jenkins, Goodman & Raxworthy, 1996	tenreczek gołonosy	gatunek monotypowy	północna, centralne wyżyny, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 595–2525 m n.p.m.	DC: 7,5–10,1 cm DO: 5,9–7,5 cm MC: 14–26 g	LC
Microgale nasoloi	Jenkins & Goodman, 1999	tenreczek delikatny	gatunek monotypowy	zachodnia (lasy Amboropotsy i Lambokely) i południowo-zachodnia (lasy Vohibasia i Analvelona) część wyspy; zakres wysokości: 80–1050 m n.p.m.	DC: 7–8,1 cm DO: 5–6,2 cm MC: 6–14 g	VU
Microgale fotsifotsy	Jenkins, Raxworthy & Nussbaum, 1997	tenreczek blady	gatunek monotypowy	północna, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 600–2500 m n.p.m.	DC: 5,9–8,1 cm DO: 6,9–9,4 cm MC: 7–15 g	LC
Microgale soricoides	Jenkins, 1993	tenreczek ryjówkowaty	gatunek monotypowy	północna, północne i centralne wyżyny, wschodnia i południowo-wschodnia częśćw wyspy; zakres wysokości: 675–2525 m n.p.m.	DC: 6,6–10,3 cm DO: 8,1–11,2 cm MC: 14–22 g	LC
Microgale brevicaudata	G. Grandidier, 1899	tenreczek krótkoogonowy	gatunek monotypowy	północno-zachodnia, północna, północne wyżyny, północno-wschodnia i środkowo-zachodnia część wyspy; zakres wysokości: 20–1150 m n.p.m.	DC: 6,6–8,8 cm DO: 3–4,5 cm MC: 9–13 g	LC
Microgale grandidieri	L.E. Olson, Rakotomalala, Hildebrandt, Lanier, Raxworthy & Goodman, 2009	tenreczek bezdeszczowy	gatunek monotypowy	zachodnia i południowo-zachodnia (od masywu Namoroka na południe do rzeki Onilahy) część wyspy; zakres wysokości: 50–430 m n.p.m.	DC: 6–8 cm DO: 3,3–4,3 cm MC: 8–10 g	LC
Microgale drouhardi	G. Grandidier, 1934	tenreczek smużkowany	gatunek monotypowy	północna, wschodnia i południowo wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 530–2500 m n.p.m.	DC: 6,3–8,3 cm DO: 5,3–8,3 cm MC: 8–14 g	LC
Microgale monticola	Goodman & Jenkins, 1998	tenreczek górski	gatunek monotypowy	północne wyżyny (Marojejy i Anjanaharibe-Sud) i północna (Makira Sud) część wyspy; zakres wysokości: 500–1950 m n.p.m.	DC: 7,2–9 cm DO: 9,8–11,7 cm MC: 12–18 g	VU
Microgale taiva	Forsyth Major, 1896	tenreczek dżunglowy	gatunek monotypowy	północna, północne i centralne wyżyny, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 530–2500 m n.p.m.	DC: 6,1–8,9 cm DO: 6,6–9,5 cm MC: 10–16 g	LC
Microgale mergulus	(Forsyth Major, 1896)	tenrecznik wodny	gatunek monotypowy	centralne wyżyny i wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 450–2000 m n.p.m.	DC: 11,6–17 cm DO: 12,8–16,1 cm MC: 60–110 g	VU
Microgale parvula	G. Grandidier, 1934	tenreczek karłowaty	gatunek monotypowy	północna, północne i centralne wyżyny, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 450–2050 m n.p.m.	DC: 4,5–6,5 cm DO: 4,7–6,6 cm MC: 2–5 g	LC
Microgale majori	O. Thomas, 1918	tenreczek malgaski	gatunek monotypowy	północne i centralne wyżyny, zachodnia, południowo-zachodnia, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 800–2500 m n.p.m.	DC: 5,2–6,6 cm DO: 10,2–13,4 cm MC: 5–8 g	LC
Microgale longicaudata	O. Thomas, 1882	tenreczek długoogonowy	gatunek monotypowy	północna, centralne wyżyny, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 530–2500 m n.p.m.	DC: 5,9–8 cm DO: 13,6–15,8 cm MC: 6–11 g	LC
Microgale jenkinsae	Goodman & Soarimalala, 2004	tenreczek leśny	gatunek monotypowy	południowo-zachodnia (las Mikea) część wyspy; zakres wysokości: około 80 m n.p.m.	DC: 6,2–7,6 cm DO: 7,1–8,1 cm MC: około 5 g	EN
Microgale principula	O. Thomas, 1926	tenreczek większy	gatunek monotypowy	północno-wschodnia, centralne wyżyny, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 500–1875 m n.p.m.	DC: 6,9–8,9 cm DO: 14,4–17,1 cm MC: 9–14 g	LC
Microgale pusilla	Forsyth Major, 1896	tenreczek maleńki	gatunek monotypowy	centralne wyżyny, wschodnia i południowo-wschodnia część wyspy; zakres wysokości: 530–1670 m n.p.m.	DC: 5,1–6,3 cm DO: 6,2–8,5 cm MC: 3–5 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony.

Opisano również gatunek wymarły znany z jaskiń południowo-wschodniego Madagaskaru^[19]:

Microgale macpheei Goodman, Vasey & Burney, 2007

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 O. Thomas. Description of a new genus and two new species of Insectivora from Madagascar. „The Journal of the Linnean Society of London”. Zoology. 16, s. 319, 1882. (ang.).
↑ Ch.I. Forsyth Major. Diagnoses of new Mammals from Madagascar. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 18, s. 318, 1896. (ang.).
↑ O. Thomas. On the arrangement of the small Tenrecidae hitherto referred to as Oryzorictes and Microgale. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 1, s. 306, 1918. (ang.).
1 2 G. Grandidier & G. Petit. Un type nouveau centécidé Malgache Paramicrogale occidentalis. „Bulletin de la Société zoologique de France”. 56, s. 127, 1931. (fr.).
1 2 3 4 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 19. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 106–108. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Microgale. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-28].
1 2 3 4 5 P. Jenkins: Family Tenrecidae (Tenrecs). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 167–172. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 70–71. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 421.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 376.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 122.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 94.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 161.
↑ G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 83 (4), s. 27, 1939. (ang.).
↑ K.M. Everson, V. Soarimalala, S.M. Goodman & L.E Olson. Multiple Loci and Complete Taxonomic Sampling Resolve the Phylogeny and Biogeographic History of Tenrecs (Mammalia: Tenrecidae) and Reveal Higher Speciation Rates in Madagascar's Humid Forests. „Systematic Biology”. 65 (5), s. 890–909, 2016. DOI: 10.1093/sysbio/syw034. (ang.).
↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.0) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-16]. (ang.).
↑ Taxonomy: Microgale – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-16]. (ang.).
↑ S.M. Goodman, N. Vasey & D.A. Burney. Description of a new species of subfossil shrew tenrec (Afrosoricida: Tenrecidae: Microgale) from cave deposits in southeastern Madagascar. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 120 (4), s. 370, 2007. DOI: 10.2988/0006-324X(2007)120[367:DOANSO]2.0.CO;2. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[18] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Thomas-1] 1 2 O. Thomas. Description of a new genus and two new species of Insectivora from Madagascar. „The Journal of the Linnean Society of London”. Zoology. 16, s. 319, 1882. (ang.).

[Major-2] Ch.I. Forsyth Major. Diagnoses of new Mammals from Madagascar. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 18, s. 318, 1896. (ang.).

[Thomas1918-3] O. Thomas. On the arrangement of the small Tenrecidae hitherto referred to as Oryzorictes and Microgale. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 1, s. 306, 1918. (ang.).

[Grandidier&Petit-4] 1 2 G. Grandidier & G. Petit. Un type nouveau centécidé Malgache Paramicrogale occidentalis. „Bulletin de la Société zoologique de France”. 56, s. 127, 1931. (fr.).

[Cichocki&inni-5] 1 2 3 4 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 19. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-6] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 106–108. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Microgale. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-28].

[Jenkins-8] 1 2 3 4 5 P. Jenkins: Family Tenrecidae (Tenrecs). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 167–172. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[amw-9] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 70–71. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792168_421]-10] Palmer 1904 ↓, s. 421.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792123_376]-11] Palmer 1904 ↓, s. 376.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=152_122]-12] Jaeger 1944 ↓, s. 122.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=124_94]-13] Jaeger 1944 ↓, s. 94.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=191_161]-14] Jaeger 1944 ↓, s. 161.

[all-15] G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 83 (4), s. 27, 1939. (ang.).

[Everson&inni-16] K.M. Everson, V. Soarimalala, S.M. Goodman & L.E Olson. Multiple Loci and Complete Taxonomic Sampling Resolve the Phylogeny and Biogeographic History of Tenrecs (Mammalia: Tenrecidae) and Reveal Higher Speciation Rates in Madagascar's Humid Forests. „Systematic Biology”. 65 (5), s. 890–909, 2016. DOI: 10.1093/sysbio/syw034. (ang.).

[mdd-17] C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.0) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-16]. (ang.).

[19] Taxonomy: Microgale – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-16]. (ang.).

[goo&inni-20] S.M. Goodman, N. Vasey & D.A. Burney. Description of a new species of subfossil shrew tenrec (Afrosoricida: Tenrecidae: Microgale) from cave deposits in southeastern Madagascar. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 120 (4), s. 370, 2007. DOI: 10.2988/0006-324X(2007)120[367:DOANSO]2.0.CO;2. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[a]

[18]

[19]