Teodor Karsch
| Data i miejsce urodzenia |
30 września 1843 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 stycznia 1903 |
| Zawód, zajęcie |
przemysłowiec |
| Wyznanie |
ewangelickie |
| Rodzice |
Ludwik Karsch (ojciec), Józefa z Nowakowskich (matka) |
| Małżeństwo |
Wilhelmina z Kraussów |
Teodor Karsch (ur. 30 września 1843 w Radomiu, zm. 10 stycznia 1903 tamże) – przemysłowiec, właściciel garbarni, cegielni i huty szkła w Radomiu, prezes Kasy Przemysłowców[1]. Odegrał kluczową rolę w rozwoju przemysłu w Radomiu pod koniec XIX wieku.[2]
Życiorys
Teodor Karsch urodził się jako syn Ludwika Karscha, ewangelika pochodzącego z Monzingen w Nadrenii, oraz polskiej szlachcianki Józefy z Nowakowskich. Ludwik Karsch przybył do Radomia około 1830 roku i założył w mieście garbarnię, kontynuując rodzinne tradycje w branży garbarskiej.[3]
W 1868 roku Teodor uruchomił własną garbarnię przy ul. Stare Miasto 4/5, naprzeciwko kościoła św. Wacława. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii, takich jak maszyna parowa do mielenia kory dębowej, jego zakład stał się największą garbarnią w Radomiu, zatrudniającą około 70 pracowników.[4]
Oprócz garbarni, Teodor Karsch był właścicielem cegielni i huty szkła, co czyniło go jednym z najbogatszych mieszkańców Radomia. Mimo ewangelickiego wyznania, aktywnie wspierał finansowo budowę Kościoła Mariackiego w Radomiu oraz budynków Towarzystwa Dobroczynności przy dzisiejszej ul. Kelles-Krauza.[3]
W latach 1881–1882, wspólnie z Franciszkiem Wickenhagenem, Teodor Karsch wzniósł monumentalny pałac przy placu Konstytucji 3 Maja 5 w Radomiu, wzorowany na pałacu Kronenberga w Warszawie. Budynek ten pełnił funkcje mieszkalne i usługowe, mieszcząc m.in. Aptekę Łagodzińskich, cukiernię Przybytniewskiego oraz biura Sądu Okręgowego.[2]
Po śmierci Teodora w 1903 roku, jego przedsiębiorstwa były kontynuowane przez rodzinę, w tym syna Edwarda Karscha (1873–1958), który był właścicielem Browaru Parowego, Fabryki Słodu oraz Fabryki Wódek.[3]
Rodzina
Ojciec Karscha, Ludwik (1806–1859), był garbarzem. Matka Teodora, Józefa z Nowakowskich, pochodziła z polskiej rodziny szlacheckiej. Jej brat, Jan Nepomucen Nowakowski, po powstaniu styczniowym został zesłany przez Rosjan na Syberię, a po powrocie zamieszkał w dworku w Iłży. Żoną Teodora była Wilhelmina z domu Krausse, córka właścicieli młynów parowych w Lublinie. Para miała czterech synów i cztery córki.[2]
Upamiętnienie
10 sierpnia 2024 roku w Radomiu odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Teodorowi Karschowi przy ul. Dębowej 4, upamiętniając jego wkład w rozwój przemysłu i miasta. Tablica znajduje się przed budynkiem firmy AMGS Group[5], która zrewitalizowała obiekt dawnej garbarni Karscha, uruchomionej przez niego w 1891 roku. W trakcie prac rewitalizacyjnych firma szczególnie zadbała, aby zachować jak najwięcej pierwotnych elementów budynku[6]. W odrestaurowanym historycznym budynku o powierzchni 1 600 m kw. umieszczono nowoczesny park maszynowy, gdzie aktualnie odbywa się produkcja materiałów tekstylnych, takich jak smycze reklamowe i opaski na rękę[7].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Teodor Karsch w Polskim Słowniku Biograficznym. sejm-wielki.pl.
- 1 2 3 Pałac Karschów i Wickenhagenów w Radomiu – MIASTA RYTM. miastarytm.pl, 2022-09-02.
- 1 2 3 Radom zapomniany – historia na skórze. cozadzien.pl, 2015-07-12.
- ↑ Spacerkiem po mieście: Garbarnia Teodora Karscha. cozadzien.pl, 2021-05-15.
- ↑ W Radomiu otwarto zakład produkcyjny firmy AMGS Group z Gdańska. Było przecięcie wstęgi i zwiedzanie. echodnia.eu, 2024-08-10.
- ↑ Dawna garbarnia Karscha przy Dębowej to świetny przykład rewitalizacji. mojradom.pl, 2024-08-15.
- ↑ AMGS Group świętuje otwarcie nowego zakładu produkcyjnego. oohmagazine.pl, 2024-08-22.