Tlenek cynku

Tlenek cynku
	sproszkowany tlenek cynku
	; struktura krystaliczna
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	tlenek cynku
	Inne nazwy i oznaczenia
farm.	Zincum oxydatum
inne	biel cynkowa (nazwa techniczna), biel chińska, łac. oxidium zinci, nihil album
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	ZnO
Masa molowa	81,41 g/mol
Wygląd	biały proszek
	Identyfikacja
Numer CAS	1314-13-2
PubChem	14806
DrugBank	DB09321
SMILES
	Zn=O
InChI
	InChI=1S/O.Zn
	InChIKey
	XLOMVQKBTHCTTD-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	5,6 g/cm³; ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	nierozpuszczalny
	w innych rozpuszczalnikach
	rozcieńczone kwasy
Temperatura topnienia	1974 °C
Budowa
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2015-03-19]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Uwaga
Zwroty H	H410
Zwroty P	P273, P501
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
	Groźny dla; środowiska; (N)
Zwroty R	R50/53
Zwroty S	S60, S61
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 0 0
Numer RTECS	ZH4810000
	Podobne związki
Inne aniony	ZnS, ZnTe
Inne kationy	HgO
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Tlenek cynku (biel cynkowa), ZnO – związek chemiczny z grupy tlenków, połączenie tlenu z cynkiem na II stopniu utlenienia. Jest to materiał wielofunkcyjny stosowany m.in. jako pigment do farb^[6].

Związek ten jest otrzymywany w wyniku prażenia rudy cynkowej: siarczku cynku (ZnS) lub węglanu cynku (ZnCO
3) w obecności powietrza. Stosowany jest jako dodatek do farb i lakierów, w kosmetyce i ceramice oraz jako wypełniacz i stabilizator gumy, kauczuku i tworzyw sztucznych, do produkcji mas izolacyjnych, zasypek, środków do impregnacji drewna. Pierwotnie, jako pigment, został wprowadzony w 1779 roku, od 1834 roku jako „biel chińska” stosowany w gwaszu, w farbach olejnych od ok. 1850 roku. W oleju biel cynkowa jest słabiej kryjąca niż biel ołowiowa, nie działa sykatywowo, w grubszych warstwach pęka. Obecnie sproszkowaną biel cynkową stosuje się powszechnie (obok innych proszków, jak: grafit, sadza angielska, argentorat, tkanol) w kryminalistyce, w badaniu daktyloskopijnym metodą mechaniczną (obok metody chemicznej i metody optyczno-fotograficznej). Tlenek cynku ma lekkie działanie antybakteryjne i przyspiesza gojenie ran. Z tego powodu jest używany jako składnik maści i zasypek leczących rozmaite choroby skóry. Jest też używany w stomatologii do tymczasowych wypełnień. Przy głębokich odwiertach stosuje się aktywny tlenek cynku RC, który z racji na rozbudowaną cząsteczkę, pozwala na skuteczną eliminację wydobywającego się siarkowodoru^[7].

Właściwości

barwa biała (dotyczy sproszkowanego ZnO, kryształ ZnO bez zanieczyszczeń jest bezbarwny)
ciało stałe,
trudno rozpuszczalne w wodzie
ma własności amfoteryczne:
- w reakcji z kwasami tworzy sole cynku(II), np. chlorek cynku, siarczan cynku.
- z mocnymi zasadami tworzy sole, które nazywa się cynkanami(II), np. cynkan(II) sodu.
- w wodnym roztworze amoniaku związek ten tworzy jon kompleksowy: [Zn(NH₃)₄]²⁺ (kation tetraaminacynku(II)).

Przypisy

↑ Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 55, ISBN 83-7183-240-0 .
1 2 3 4 5 6 David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-100, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
1 2 Tlenek cynku, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-19] (ang.).
↑ Tlenek cynku (nr 96479) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2015-03-19]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Tlenek cynku (nr 96479) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2015-03-19]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ JacekJ. Wojnarowicz JacekJ., TadeuszT. Chudoba TadeuszT., WitoldW. Lojkowski WitoldW., A Review of Microwave Synthesis of Zinc Oxide Nanomaterials: Reactants, Process Parameters and Morphologies, „Nanomaterials”, 10 (6), 2020, s. 1086, DOI: 10.3390/nano10061086, PMID: 32486522, PMCID: PMC7353225 [dostęp 2024-07-17] (ang.).
↑ Aktywny Tlenek Cynku RC - Producent | Zastosowanie [online], Producent Chemii Cynkowej | Recycling, Odbiór Odpadów Cynkowych [dostęp 2021-02-10] (pol.).

Linki zewnętrzne

Henryk Różański: Tlenek cynku – Zincum oxydatum w medycynie XVIII i XIX wieku. [w:] Medycyna dawna i współczesna [on-line]. rozanski.li. [dostęp 2016-07-27].

[psc-1] Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 55, ISBN 83-7183-240-0 .

[Lide-2] 1 2 3 4 5 6 David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-100, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[CLI-3] 1 2 Tlenek cynku, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-19] (ang.).

[SIAL-P-4] Tlenek cynku (nr 96479) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2015-03-19]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[SIAL-5] Tlenek cynku (nr 96479) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2015-03-19]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[Wojnarowicz-6] JacekJ. Wojnarowicz JacekJ., TadeuszT. Chudoba TadeuszT., WitoldW. Lojkowski WitoldW., A Review of Microwave Synthesis of Zinc Oxide Nanomaterials: Reactants, Process Parameters and Morphologies, „Nanomaterials”, 10 (6), 2020, s. 1086, DOI: 10.3390/nano10061086, PMID: 32486522, PMCID: PMC7353225 [dostęp 2024-07-17] (ang.).

[7] Aktywny Tlenek Cynku RC - Producent | Zastosowanie [online], Producent Chemii Cynkowej | Recycling, Odbiór Odpadów Cynkowych [dostęp 2021-02-10] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]