Torbernit
 | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
Cu[UO2]2[PO4]2 • (8-12)H2O |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
2 – 2,5 |
| Przełam |
nierówny |
| Łupliwość |
doskonała |
| Pokrój kryształu |
cienko tabliczkowe, płytkowe lub blaszkowe |
| Układ krystalograficzny |
tetragonalny |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy |
| Gęstość |
3,22 – 3,30 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
intensywnie zielona |
| Rysa |
jasnozielona |
| Połysk |
diamentowy lub perłowy |
| Współczynnik załamania |
nω 1,592, nε 1,582 |
| Inne |
optycznie ujemny |
Torbernit (chalkolit[1]) – minerał z gromady fosforanów, a dokładniej fosforanów uranylu; łyszczyk uranowy. Jest to uwodniony fosforan uranylu i miedzi. Nazwa nadana na cześć szwedzkiego chemika i mineraloga Torberna Olafa Bergmana[2] (1735–1784).
Charakterystyka
Właściwości
Tworzy kryształy cienkotabliczkowe płytkowe bądź blaszkowe o kwadratowym pokroju. Występuje też w skupieniach ziemistych, łuskowych, oraz w formie szczotek krystalicznych. Jest minerałem kruchym, przeświecającym o intensywnym połysku na powierzchniach łupliwości, równoległych do podstawy płytek. Odznacza się intensywną trawiasto- lub szmaragdowozieloną barwą.
Jest minerałem promieniotwórczym i z tego względu powinien być przechowywany w ołowianym pojemniku, lub plastikowym owiniętym w folie ołowianą.
Geneza
Minerał wtórny w strefach utleniania pegmatytów, granitów, oraz niektórych utworów hydrotermalnych zawierających uraninit UO2 i związki miedzi Cu. Powstaje wtórnie w procesie wietrzenia uraninitu i blendy smolistej.
Asocjacje: współwystępuje przeważnie wraz z autunitem, fluorytem oraz barytem.
Chemizm
Teoretycznie odmiana z 12H2O zawiera 56,65% UO2, 7,88% CuO, 14,06% P2O5 i 12,41% H2O. Niektóre odmiany zawierają do 3% PbO oraz kilka procent As2O4. Rozpuszcza się w HNO3. Zadanie uzyskanego roztworu nadaje mu niebieska barwę i wytrąca żółty osad.
Odmiana z 8H2O nazywana jest meta-torbernitem.
Występowanie
Na świecie: USA (Marysvale, Colorado Mineral Belt), Kongo (Wyżyna Katanga), Wielka Brytania, Czechy, Niemcy.
W Polsce: Na Dolnym Śląsku – Pogórze Izerskie, Góry Sokole, Karkonosze, Rudawy Janowickie (m.in. w okolicach Ogorzelca), Góry Sowie, Masyw Śnieżnika.
Zastosowanie
- Stanowi ważną rudę uranu (56-61% UO3)
- Znaczenie naukowe oraz kolekcjonerskie
Zobacz też
Przypisy
- ↑ [http://mineraly.pg.gda.pl/promieniotworczosc/minprom.html Minerały uranu z czeskiego Zalesia
- ↑ Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN
Bibliografia
- Encyklopedia Techniki: Energia jądrowa. Jan Zienkowicz. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1970.