Torboszczury

Torboszczury
	Peroryctinae
	Groves & Flannery, 1990
	; Torboszczur ciemny (P. raffrayana) na ilustracji z 1878 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	australotorbowe
Rząd	jamrajokształtne
Rodzina	jamrajowate
Podrodzina	torboszczury
	Typ nomenklatoryczny
	Perameles raffrayana Milne-Edwards, 1878
Synonimy
	Rodziny: Peroryctidae Groves & Flannery, 1990; Peroryctidae M. Archer, Godthelp, Hand & Megirian, 1989; Peroryctinae McKenna & Bell, 1997; Rodzaju: Lemdubuoryctes Kear, Aplin & Westerman, 2016;
	Rodziny: Peroryctidae Groves & Flannery, 1990; Peroryctidae M. Archer, Godthelp, Hand & Megirian, 1989; Peroryctinae McKenna & Bell, 1997; Rodzaju: Lemdubuoryctes Kear, Aplin & Westerman, 2016;
Rodzaje i Gatunki
	Peroryctes O. Thomas, 1906 – torboszczur; 3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Peroryctes O. Thomas, 1906 – torboszczur; 3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Torboszczury^[6] (Peroryctinae) – monotypowa podrodzina ssaków z rodziny jamrajowatych (Peramelidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Podrodzina obejmuje gatunki występujące na Nowej Gwinei^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Długość ciała 27,5–55,8 cm, długość ogona 9,5–22,9 cm; masa ciała 0,65–4,9 kg; samce są większe i cięższe od samic^[8]^[10].

Systematyka

Podrodzinę (w randze rodziny) wyodrębnili w 1990 roku australijscy teriolodzy Colin Peter Groves i Tim Flannery, w rozdziale o tytule Ponowne omówienie rodzin i rodzajów jamrajów opublikowanym w publikacji zatytułowanej Jamraja i wielkouchy^[1]. Rodzaj Peroryctes zdefiniował w 1906 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule zatytułowanym O ssakach zebranych w południowo-zachodniej Australii dla pana W.E. Balstona, opublikowanym w czasopiśmie „Proceedings of the Zoological Society of London”^[5]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) torboszczur ciemny (P. raffrayana).

Etymologia

Peroryctes: gr. πηρα pēra ‘kieszeń, torba’^[11]; oρυκτης oruktēs ‘kopacz’, od ορυσσω orussō ‘kopać’^[12].
Lemdubuoryctes: Lemdubu, Wyspy Aru, Indonezja; gr. ορυκτης oruktēs ‘kopacz’^[4]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Lemdubuoryctes aruensis Kear, Aplin & Westerman, 2016.

Podział systematyczny

Do podrodziny należy jeden rodzaj torboszczur^[6] z następującymi występującymi współcześnie gatunkami^[13]^[7]^[6]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[6]	Podgatunki^[8]^[7]^[10]	Rozmieszczenie geograficzne^[8]^[7]^[10]	Podstawowe wymiary^[8]^[10]^[b]	Status IUCN^[14]
	Peroryctes broadbentii	(E.P. Ramsay, 1879)	torboszczur większy	gatunek monotypowy	endemit Papui- Nowej Gwinei: południowo-wschodnia półwyspowa część; zakres wysokości: 50–1000 m n.p.m.	DC: 34–56 cm DO: 9,5–23 cm MC: 0,9–4,9 kg	EN
	Peroryctes raffrayana	(A. Milne-Edwards, 1878)	torboszczur ciemny	gatunek monotypowy	Indonezja i Papua-Nowa Gwinea: większość Nowej Gwinei oraz wyspa Yapen; zakres wysokości: 50–3900 m n.p.m.	DC: 27–39 cm DO: 13,2–17,9 cm MC: 0,6–1,1 kg	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, EN – gatunek zagrożony.

Opisano również wymarły gatunek z plejstocenu–holocenu indonezyjskiej wyspy Kobroor^[4]^[15]:

Peroryctes aruensis (Kear, Aplin & Westerman, 2016)

Uwagi

↑ Nomen nudum.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 3 C.P. Groves & T. Flannery: Revision of the families and genera of bandicoots. W: J.H. Seebeck, R.L. Wallis, P.R. Brown & C.M. Kemper: Bandicoots and bilbies. Sydney: Surrey Beatty and Sons, 1990, s. 2. ISBN 978-0-949324-33-7. (ang.).
↑ M. Archer, H. Godthelp, S.J. Hand & D. Megirian. Fossil mammals of Riversleigh, northwestern Queensland: Preliminary overview of biostratigraphy, correlation and environmental change. „Australian Zoologist”. 25 (2), s. 32, 1989. DOI: 10.7882/AZ.1989.001. (ang.).
↑ M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 57. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).
1 2 3 B.P. Kear, K.P. Aplin & M. Westerman. Bandicoot fossils and DNA elucidate lineage antiquity amongst xeric-adapted Australasian marsupials. „Scientific Reports”. 6 (37537), s. 3, 2016. DOI: 10.1038/srep37537. (ang.).
1 2 O. Thomas. On mammals collected in south-west Australia for Mr. W.E. Balston. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 76 (3–4), s. 476, 1906. (ang.).
1 2 3 4 5 W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 10. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 72. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 Ch. Dickman: Family Peramelidae (Bandicoots and Echymiperas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 393. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Peroryctes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-24].
1 2 3 4 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 50–51. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 188.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 178.
↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.0) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-20]. (ang.).
↑ Taxonomy: Peroryctes – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-20]. (ang.).
↑ K.J. Travouillon & M.J. Phillips. Total evidence analysis of the phylogenetic relationships of bandicoots and bilbies (Marsupialia: Peramelemorphia): reassessment of two species and description of a new species. „Zootaxa”. 4378 (2), s. 224–256, 2018. DOI: 10.11646/zootaxa.4378.2.3. (ang.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[2] Nomen nudum.

[15] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Groves&Flannery-1] 1 2 3 C.P. Groves & T. Flannery: Revision of the families and genera of bandicoots. W: J.H. Seebeck, R.L. Wallis, P.R. Brown & C.M. Kemper: Bandicoots and bilbies. Sydney: Surrey Beatty and Sons, 1990, s. 2. ISBN 978-0-949324-33-7. (ang.).

[arch&inni-3] M. Archer, H. Godthelp, S.J. Hand & D. Megirian. Fossil mammals of Riversleigh, northwestern Queensland: Preliminary overview of biostratigraphy, correlation and environmental change. „Australian Zoologist”. 25 (2), s. 32, 1989. DOI: 10.7882/AZ.1989.001. (ang.).

[mck&bell-4] M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 57. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).

[kear&inni-5] 1 2 3 B.P. Kear, K.P. Aplin & M. Westerman. Bandicoot fossils and DNA elucidate lineage antiquity amongst xeric-adapted Australasian marsupials. „Scientific Reports”. 6 (37537), s. 3, 2016. DOI: 10.1038/srep37537. (ang.).

[Thomas-6] 1 2 O. Thomas. On mammals collected in south-west Australia for Mr. W.E. Balston. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 76 (3–4), s. 476, 1906. (ang.).

[Cichocki&inni-7] 1 2 3 4 5 W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 10. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-8] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 72. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Dickman-9] 1 2 3 4 5 Ch. Dickman: Family Peramelidae (Bandicoots and Echymiperas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 393. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Peroryctes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-24].

[amw-11] 1 2 3 4 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 50–51. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=228_188]-12] Jaeger 1959 ↓, s. 188.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=218_178]-13] Jaeger 1959 ↓, s. 178.

[mdd-14] C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.0) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-20]. (ang.).

[16] Taxonomy: Peroryctes – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-20]. (ang.).

[Travouillon&Phillips-17] K.J. Travouillon & M.J. Phillips. Total evidence analysis of the phylogenetic relationships of bandicoots and bilbies (Marsupialia: Peramelemorphia): reassessment of two species and description of a new species. „Zootaxa”. 4378 (2), s. 224–256, 2018. DOI: 10.11646/zootaxa.4378.2.3. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[b]

[14]

[15]