Toro (gryzoń)

Toro
	Isothrix
	J.A. Wagner, 1845
	; Toro żółtociemieniowy (I. bistriata)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
Nadrodzina	Octodontoidea
Rodzina	kolczakowate
Podrodzina	kolczaki
Plemię	Echimyini
Rodzaj	toro
	Typ nomenklatoryczny
	Isothrix bistriata J.A. Wagner, 1845
Synonimy
	Lasiuromys Deville, 1852;
	Lasiuromys Deville, 1852;
Gatunki
	6 gatunków – zobacz opis w tekście
	6 gatunków – zobacz opis w tekście

Toro^[3] (Isothrix) – rodzaj ssaków z podrodziny kolczaków (Echimyinae) w obrębie rodziny kolczakowatych (Echimyidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ekwadorze, Kolumbii, Wenezueli, Gujanie Francuskiej, Surinamie, Gujanie, Brazylii i Peru^[4]^[5]^[6].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 170–292 mm, długość ogona 168–271 mm; masa ciała 300–530 g^[5]^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1845 roku niemiecki paleontolog i zoolog Johann Andreas Wagner w artykule zatytułowanym Diagnozy niektórych nowych gatunków gryzoni i nietoperzy, opublikowanym w czasopiśmie „Archiv für Naturgeschichte”^[1]. Wagner wymienił trzy gatunki – Isothrix bistriata J.A. Wagner, 1845, Isothrix pagurus J.A. Wagner, 1845 i Isothrix pachyura J.A. Wagner, 1845 – nie wskazując gatunku typowego; gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[8] Isothrix bistriata J.A. Wagner, 1845 (toro żółtociemieniowy).

Etymologia

Isothrix: gr. ισος isos ‘równy, podobny’; θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’^[9].
Lasiuromys: gr. λασιος lasios ‘włochaty, kudłaty’; ουρα oura ‘ogon’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[10]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lasiuromys villosus Deville, 1852 (= Isothrix bistriata J.A. Wagner, 1845).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[11]^[7]^[4]^[3]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[3]	Podgatunki^[5]^[4]^[7]	Rozmieszczenie geograficzne^[5]^[4]^[7]	Podstawowe wymiary^[5]^[7]^[a]	Status IUCN^[12]
Isothrix barbarabrownae	B.D. Patterson & Velazco, 2006	toro barwnoogonowy	gatunek monotypowy	endemit Peru: strefa kulturalna w Parku Narodowym Manú; zakres wysokości: około 1850 m n.p.m.	DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych	DD
Isothrix orinoci	O. Thomas, 1899	toro orinocki	gatunek monotypowy	górne biegi rzek Orinoko i Casiquiare od skrajnie wschodniej Kolumbii i południowej Wenezueli; zakres wysokości: 100–1600 m n.p.m.	DC: 21–26 cm DO: 16,8–28 cm MC: brak danych	DD
Isothrix negrensis	O. Thomas, 1920	toro nadrzeczny	gatunek monotypowy	wschodnia Kolumbia i północno-zachodnia Brazylia przez obszar dorzecza rzeki Rio Negro, na południe od rzeki Amazonka od dolnego biegu rzeki Juruá na wschód do pobliża rzeki Madeira; zakres wysokości: 0–200 m n.p.m.	DC: 20–29 cm DO: 18,2–27 cm MC: brak danych	LC
Isothrix bistriata	J.A. Wagner, 1845	toro żółtociemieniowy	gatunek monotypowy	zachodnia część Niziny Amazonki we wschodniej Ekwadorze, wschodnim Peru, zachodniej Brazylii i północnej Boliwii; prawdopodobnie północno-wschodnia Kolumbia; zakres wysokości: 100–250 m n.p.m.	DC: 21–27 cm DO: 21–27 cm MC: 300–530 g	LC
Isothrix pagurus	J.A. Wagner, 1845	toro gładki	gatunek monotypowy	endemit Brazylii: od lewego brzegu dolnego biegu rzeki Rio Negro do ujścia rzeki Pitinga i od dolengo biegu rzeki Madeira do dlonego biegu rzeki Tapajós; zakres wysokości: 0–115 m n.p.m.	DC: 17–23 cm DO: 17–23 cm MC: brak danych	LC
Isothrix sinnamariensis	Vié, Volobouev, J.L. Patton & Granjon, 1996	toro szczotkoogonowy	gatunek monotypowy	Gujana Francuska na południowy zachód do południowego Surinamu i Gujany; zakres wysokości: 0–270 m n.p.m.	DC: – cm DO: – cm MC: – g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 J.A. Wagner. Diagnosen einiger neuen Arten von Nagern und Handflüglern. „Archiv für Naturgeschichte”. 11 (1), s. 145, 1845. (niem.).
↑ Ch.J.S.-C. Deville. Notice sur le genre Dactylomys, et établissement d’un genre nouveau, le Lasiuromys, provenant de l’expédition de M. de Castelnau. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e Série. 4, s. 357, 1852. (fr.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 293–294. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 576. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 P.-H. Fabre, J. Patton & Y. Leite: Family Echimyidae (Hutias, Coypu South and American Spiny-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 621–622. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Isothrix. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-23].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 371. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ E.A. Goldman. Notes on the genera Isothrix Wagner and Phyllomys Lund. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 29, s. 125–126, 1916. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 354.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 365.
↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-05-09]. (ang.).
↑ Taxonomy: Isothrix – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-05-09]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[12] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Wagner-1] 1 2 J.A. Wagner. Diagnosen einiger neuen Arten von Nagern und Handflüglern. „Archiv für Naturgeschichte”. 11 (1), s. 145, 1845. (niem.).

[Deville-2] Ch.J.S.-C. Deville. Notice sur le genre Dactylomys, et établissement d’un genre nouveau, le Lasiuromys, provenant de l’expédition de M. de Castelnau. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e Série. 4, s. 357, 1852. (fr.).

[Cichocki&inni-3] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 293–294. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-4] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 576. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Fabre&inni-5] 1 2 3 4 5 P.-H. Fabre, J. Patton & Y. Leite: Family Echimyidae (Hutias, Coypu South and American Spiny-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 621–622. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Isothrix. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-23].

[amw-7] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 371. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[gol-8] E.A. Goldman. Notes on the genera Isothrix Wagner and Phyllomys Lund. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 29, s. 125–126, 1916. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792101_354]-9] Palmer 1904 ↓, s. 354.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792112_365]-10] Palmer 1904 ↓, s. 365.

[mdd-11] C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-05-09]. (ang.).

[13] Taxonomy: Isothrix – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-05-09]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[a]

[12]