Towarzystwo Rolnicze dla Księstwa Cieszyńskiego

Towarzystwo Rolnicze dla Księstwa Cieszyńskiego – polskie towarzystwo rolnicze założone w 1868 w Cieszynie na Śląsku Cieszyńskim^[1] .

Pierwsze zebranie poświęcone sprawie założenia Towarzystwa Rolniczego odbyło się na 6 lat przed formalnym założeniem 15 lutego 1862 w nowo założonej czytelni ludowej w Cieszynie. W ze­braniu tym wzięło udział 40 znaczniejszych gospodarzy z okolicy, którzy zamierzali powołać do życia Towarzy­stwo Rolnicze. Wybrano komitet, który miał ułożyć statut i poczynić wszelkie wstępne kroki. W jego skład weszli: Jan Goszek z Żukowa, ks. Andrzej Źlik z Cieszyna, dr Klucki, ówczesny burmistrz Cie­szyna, Jan Matuszek, rolnik z Olbrachcic oraz dr Andrzej Cinciała, notariusz w Cieszynie^[2].

Już na tym pierwszym spotkaniu problemem okazał się język polski uczestników. Ksiądz Andrzej Źlik postulował aby obrady prowadzono w języku niemieckim czemu sprzeciwił się Jerzy Cienciała. Incydent opisał w pamiętnikach:

Ks. Źlik zastępował bardzo uparcie stronę nie­miecką. Wreszcie zgodzono się na taką redakcję § 8 statutu. Każdemu członkowi wolno używać przy obra­dach języków krajowych. Gdy jednak Towarzystwo głównie ma na celu podniesienie gospodarstwa wiejskiego i szerzenie nauk w związku z niem będących, co z korzyścią jedynie w języku narodowym nastąpić może, lud zaś wiejski przeważnie jest polski, dlatego te okolicz­ności przy obradach uwzględnione a wszelkie czynności Towarzystwa w polskim języku prowadzone i ogłaszane być mają.^[3] [2]

.

Oprócz miejscowych germanofilów tendencje germanizacyjne okazała administracja. Po przesłaniu statutów towarzystwa Rząd krajowy w Opawie odmówił ich zatwierdzenia, po­dając jako powód, że równocześnie ma zostać utworzone w Opawie Towarzystwo rolnicze, które obejmie swoją działalnością cały Śląsk, a więc oddzielne Towa­rzystwo w Cieszynie nie ma racji bytu^[4].

Procedury założenia organizacji przedłużały się i przyspieszyły dopiero 5. lat później po wydaniu w Monarchii Austro-Węgierskiej 15 listopada 1867 nowej ustawy o stowarzyszeniach liberalizującej formalności. Powstanie polskiej organizacji rolniczej na Śląsku Cieszyńskim oficjalnie ogłosił Jerzy Cieńciała w 28 numerze Gwiazdki Cieszyńskiej z 1868. Ze względów politycznych proces jej legalizacji trwał 6 lat od zainicjowania w 1862^[5].

W dniu 25. lipca 1868 na skutek powyższej odezwy w lokalu Czytelni ludowej w Cieszynie odbyło się kolejne zebranie organizacyjne, na którym było obec­ne ponad 70 osób. Mowę wstępną wygłosił Andrzej Kotula notariusz z Cieszyna, którego wybrano sekretarzem organizacji^[6].

Statut towarzy­stwa rolniczego zatwierdzony został przez Cesarsko królewski rząd krajowy w Opawie 25 czerwca 1869. Pierwsze walne zebranie Towarzystwa Rolniczego dla Księstwa Cieszyńskiego odbyło się 7. sierpnia 1869^[6].

Na pierwszym zebraniu w 1868 wybrano zarząd. Przewodniczącym został Paweł Wałach z Rakowca, a później Ludwik Klucki. W skład pierwszego komitetu weszli również^[6]:

• Jerzy Cieńciała z Mistrzowic,
• Paweł Wałach z Rakowca,
• Andrzej Kotula, notariusz z Cieszyna,
• Jan Śliwka, nauczyciel z Cieszyna,
• Jan Górniak, dzierżawca dóbr z Hażlacha,
• Franciszek Obtułowicz, hutmistrz z Trzyńca,
• Jan Glajcar z Sibicy,
• Jan Stonawski młodszy z Lesznej,
• Jan Gaszek z Żukowa,
• Dr Ludwik Klucki, adwokat i burmistrz Cieszyna,
• Józef Dostał, buchalter z Suchej,
• Adam Cichy, nauczyciel z Ligotki,
• Andrzej Tomanek, burmistrz z Sibicy,
• Ferdynand Biederman, rządca dóbr w Stanisławicach.

• Jan Bystroń: Z pamiętnika dr. Andrzeja Cieńciały. Cieszyn: Nakładem Po­litycznego Towarzystwa Ludowego w Cieszynie, 1900.
• Jan Heczko: 70 lat Towarzystwa Rolniczego na Śląsku Cieszyńskim. Cieszyn: Nakładem Towarzystwa Rolniczego w Czeskim Cieszynie, Druk Kutzer i ska, 1938.