Trzęsak listkowaty
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
trzęsak listkowaty |
| Nazwa systematyczna | |
| Phaeotremella foliacea (Pers.) Wedin, J.C. Zamora & Millanes Mycosphere 7(3): 296 (2016) | |
.jpg)
Trzęsak listkowaty (Phaeotremella foliacea (Pers.) Wedin, J.C. Zamora & Millanes) – gatunek grzybów należący do rodziny trzęsakowatych (Tremellaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phaeotremella, Tremellaceae, Tremellales, Incertae sedis, Tremellomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1800 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Tremella foliacea. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu Wedin, J.C. Zamora i Millanes w 2006 r.[1]
- Exidia foliacea (Pers.) P. Karst. 1889
- Gyraria foliacea (Pers.) Gray 1821
- Naematelia foliacea (Pers.) Bonord. 1864
- Tremella foliacea Pers. 1800
- Ulocolla foliacea (Pers.) Bref. 1888[2].
Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 1977 r., dawniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako kisielec frędzlowaty, trzęsidło kędzierzawe, móżdżak liściasty, trzęsidło strzępiaste, trzęsak strzępiasty[3]. Po przeniesieniu go do rodzaju Phaeotremella nazwy polskie stały się niespójne z nazwą naukową.
Morfologia
Średnica 3–15 cm. U młodych okazów jest mózgowato pofałdowany, potem staje się płatowaty. Tworzy nieregularne, pozrastane płaty i fałdy o zaokrąglonych brzegach. Kolor cynamonowobrązowy o cielistym odcieniu lub mniej lub silniej brązowy[4]. Czasami owocniki mogą osiągnąć nawet rozmiar głowy[5].
W stanie wilgotnym jest galaretowaty i sprężysty, podczas suchej pogody twardy, chrząstkowaty i niemal czarny[4].
Biały. Zarodniki okrągłe lub szerokoeliptyczne, o rozmiarach 9–12 × 9–6 μm[6]. Zarodniki wytwarzane są na całej powierzchni owocnika[7].
- Gatunki podobne
- uszak bzowy (Auricularia auricula-judae), kształtem przypomina ucho i rośnie najczęściej na bzach[4],
- uszak skórnikowaty (Auricularia mesenterica), też rośnie na drewnie liściastym, ale ma owocniki na górnej stronie wielobarwnie strefowane, na dolnej żyłkowane[4],
- kisielnica karmelowata (Exidia saccharina), występująca tylko na drzewach iglastych.
- Inne gatunki z rodzaju Phaeotremella, np. występujący na drzewach liściastych Phaeotremella frondosa[8].
Występowanie i siedlisko
Gatunek jest szeroko rozprzestrzeniony. Występuje w Ameryce Południowej i Północnej, w Azji, Europie, Afryce i w Nowej Zelandii[9]. W Polsce jest rzadki[10]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski stopień zagrożenia nieokreślony[11]. Wydzielenie kilku nowych gatunków z rodzaju Phaeotremella nie różniących się zbytnio morfologicznie, sprawia, że dane o występowaniu wymagają aktualizacji.
Rośnie na martwym drewnie drzew iglastych razem ze skórnikiem krwawiącym którego jest pasożytem[8]. Owocniki pojawiają się przez cały rok, najczęściej jednak jesienią i podczas łagodnej zimy (jeśli nie jest zbyt sucho)[5].
Znaczenie
Nadrzewny grzyb saprotroficzny. Jednak nie tylko rozkłada martwe drewno, ale również pasożytuje na grzybni skórników, rosnących na tym samym drewnie[6]. Nie jest trujący, jednak jest bez smaku, ma znikomą wartość odżywczą i w Europie uważany jest zazwyczaj za grzyb niejadalny[10], jednak w Chinach jest grzybem jadalnym[12].
Grzyb leczniczy. Prowadzono badania naukowe nad wykorzystaniem tego gatunku w medycynie i stwierdzono jego właściwości lecznicze. Ekstrahowane z grzybni polisacharydy w dawce 300 mg/kg wagi ciała, po dootrzewnowym wstrzyknięciu myszom, hamowały wzrost złośliwego nowotworu – mięsaka[7].
Przypisy
- 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2018-04-11] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2018-04-11] (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 655, ISBN 83-89648-09-1.
- 1 2 3 4 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 290, ISBN 978-83-245-9550-1.
- 1 2 Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 228, ISBN 83-85444-65-3.
- 1 2 Tremella foliacea [online], MushroomExpert [dostęp 2012-11-18].
- 1 2 Medicinal Expert [online] [dostęp 2012-11-18].
- 1 2 Viacheslav Spirin i inni, Studies in the Phaeotremella foliacea group (Tremellomycetes, Basidiomycota), „Mycological Progress”, 17 (4), 2018, s. 451–466, DOI: 10.1007/s11557-017-1371-4, ISSN 1861-8952 [dostęp 2024-12-29] (ang.).
- ↑ C-J. Chen C-J., Morphological and molecular studies in the genus Tremella, Berlin: J. Cramer, 1998, s. 225, ISBN 3-443-59076-4.
- 1 2 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 178, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 70, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Eric Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7.