Tsukushi

Tsukushi

Klasa	krążownik → kanonierka
Historia
Stocznia	Armstrong Mitchell, Newcastle upon Tyne
Położenie stępki	2 października 1879[1]
Wodowanie	11 sierpnia 1880[1]
Zamówiony dla  Armada de Chile
Nazwa	Arturo Prat
Dai-Nippon Teikoku Kaigun
Nazwa	Tsukushi
Wejście do służby	1885
Wycofanie ze służby	1906
Los okrętu	skasowany ok. 1910
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	1350 ton normalna 1542 ton pełna[2]
Długość	64 m między pionami 67 m całkowita[3]
Szerokość	9,7 m
Zanurzenie	4,4 m
Napęd
2 maszyny parowe, moc indykowana 2887 KM, 6 kotłów parowych, 2 śruby[1]
Prędkość	16,5 węzłów[1]
Zasięg	2887 Mm przy prędkości 16,5 w 5000 Mm przy prędkości 8 w[2]
Uzbrojenie
2 działa 254 mm L/26 (2xI) 4 działa 120 mm L/35 (4xI), 2 działa 9-funtowe 4 działka wielolufowe 1-funtowe Hotchkiss 2 wyrzutnie torped 381 mm[3]
Załoga	177-186[2]

Tsukushi (jap. 筑紫) – nieopancerzony krążownik Marynarki Wojennej Imperium Japońskiego z przełomu XIX i XX wieku, później przeklasyfikowany na kanonierkę. Budowany dla Chile jako „Arturo Prat”, został zakupiony przez Japonię.

Okręt został skonstruowany w brytyjskich zakładach Armstrong Mitchell na zamówienie marynarki Chile; początkowo miał nosić nazwę „Arturo Prat” na cześć Arturo Prata. Głównym projektantem był George Rendel^[a]. Okręt miał nowatorską konstrukcję, stanowiąc rozwinięcie koncepcji kanonierek Rendela, jako szybki okręt stosunkowo małych rozmiarów, uzbrojony w działa dużego kalibru^[4].

Stępkę pod budowę okrętu położono 2 października 1879, kadłub wodowano 11 sierpnia 1880, a budowę ukończono 11 listopada 1880^[b][5]. Chile jednak w międzyczasie zrezygnowało z tego okrętu z powodu zakończenia wojny z Peru i już 16 czerwca tego roku został on zakupiony dla Japonii^[c][5]. Dwie bardzo zbliżone jednostki zostały następnie zamówione przez Chiny („Chaoyong” i „Yangwei”), a budowę ukończono w podobnym czasie (w 1881 roku)^[4].

„Tsukushi” miał gładkopokładowy kadłub i niską wolną burtę. Na dziobie i rufie były dwie duże nieruchome cylindryczne wieże dział, połączone jednopoziomową nadbudówką ciągnącą się przez całe śródokręcie, której ściany stanowiły przedłużenie burt. Okręt miał jeden pochyły komin i dwa pochylone maszty, na których mogło być rozpięte pomocnicze ożaglowanie. Okręt był konstrukcji stalowej, praktycznie nieopancerzony – grubość burt wynosiła 3/4 cala (19 mm). Prawdopodobnie posiadał on, jak krążowniki chińskie, jedynie cienki pokład pancerny grubości 9 mm (3/8 cala) pod linią wodną, chroniący siłownię i magazyny amunicji^[d]. Dodatkową ochronę stanowiły zasobnie węglowe nad pokładem. Wieże armatnie miały grubość pancerza 9 mm, a wieża dowodzenia umieszczona za kominem – 16 mm^[d].

Główne uzbrojenie stanowiły dwie gwintowane armaty odtylcowe kalibru 254 mm (10-calowe) konstrukcji Armstronga, o długości lufy prawdopodobnie 26 kalibrów^[d] (według niektórych źródeł, 32 kalibry^[3]). Działa strzelały pociskami o wadze 400 funtów^[d], umieszczone były pojedynczo na dziobie i rufie w nieruchomych wieżach, z szerokimi klapami z trzech stron, otwieranymi do góry i kładzionymi na dachu wieży. Ze względu na konstrukcję wież, pole ostrzału było ograniczone podporami dachu i wynosiło 44° na wprost i po 70° na każdą z burt. Zapas pocisków wynosił 100 na działo^[d]. Uzbrojenie średnie stanowiły 4 odtylcowe armaty Armstronga kal. 120 mm, po dwa na burcie, w odkrytych stanowiskach w ścianach nadbudówki, również zamykanych podnoszonymi klapami (zapas 200 pocisków na działo)^[d].

Ogółem, projekt okrętu (podobnie jak i krążowników chińskich) nie był udany – z powodu małych rozmiarów i braku pancerza miał słabą dzielność morską i był wrażliwy na ostrzał. Jakkolwiek w chwili konstrukcji jego uzbrojenie ustępowało tylko najsilniejszym pancernikom, to ujemną cechą była mała szybkostrzelność dział – jeden strzał na ok. 2⅛ minuty^[1], przy czym jego użycie zależne było od stanu morza^[d]. Z powodu małych rozmiarów, artyleria średniego kalibru była mało liczna, a przewaga w prędkości została szybko zniwelowana przez nowsze krążowniki^[d].

Po zakupie okręt został wysłany do Japonii. W celu polepszenia dzielności morskiej, na czas podróży zabudowano nadburcia, podwyższające niskie burty na dziobie^[1]. Prawdopodobnie wykonano to jeszcze w momencie, gdy docelowym klientem było Chile^[5].

Podczas wojny chińsko-japońskiej należał do 4. Lotnej Eskadry, ale nie brał specjalnie aktywnego udziału w walkach^[6]. We wrześniu 1894, „Tsukushi” razem z kanonierkami „Banjō”, „Chōkai” i „Maya” operował na Taedong-gang, wspierając działania wojsk lądowych w bitwie pod Pjongjangiem^[7] Był obecny podczas bezkrwawego dla marynarki zdobycia Port Artura^[5], a 7 lutego 1895 jego eskadra atakowała forty Weihaiwei. W starciu tym krążownik odniósł lekkie uszkodzenia, tracąc trzech zabitych i pięciu rannych członków załogi^[6].

W 1898 roku okręt został częściowo zmodernizowany. Jego lekką artylerię w postaci 2 dział 9-funtowych i 4 dział wielolufowych 1-funtowych Hotchkiss zamieniono na 1 działo 76 mm QF, 2 działa 47 mm QF i 2 karabiny maszynowe^[2]. Zamieniono też dwie wyrzutnie torped 381 mm na kalibru 450 mm (18-calowe)^[2][e]. Po tym, okręt przeklasyfikowano na kanonierkę^[2].

Podczas wojny rosyjsko-japońskiej „Tsukushi”, uznawany za jednostkę mało wartościową, służył do ochrony wybrzeża^[3]. Bojowo wykorzystany został raz, gdy z trzema innymi kanonierkami wspierał wojska lądowe ostrzeliwując rosyjskie pozycje w czasie bitwy pod Jinzhou 26 maja 1904 roku^[8]. Po walkach przez jakiś czas pełnił służbę dozorową pod Niuzhuang. W czasie bitwy pod Cuszimą należał do 3. dywizjonu 7. eskadry adm. Yamady, ale ze względu na pozycję swej flotylli nie wziął udziału w walce^[5].

Już 25 maja 1906 roku został wycofany ze służby i służył następnie do celów szkolnych. Ostatecznie został skasowany około 1910^[2][1][5].

• Roger Chesneau, Eugène Kolesnik (red): Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1860-1905. Londyn: Conway Maritime Press, 1979, ISBN 0-85177-133-5, (ang.)
• Hansgeorg Jentschura, Dieter Jung, Peter Mickel: Warships of the Imperial Japanese Navy, 1869-1945. Dieter Jung; Peter Mickel. Annapolis: Naval Institute Press, 1977. ISBN 0-87021-893-X. OCLC 3273325. (ang.).
• Siergiej Suliga: Japonskij fłot. Korabli Russko-Japonskoj wojny 1904-1905. Wypusk 2. Moskwa: Askold, 1993. ISBN 5-85259-077-0. (ros.).
• Richard N.J. Wright: The Chinese Steam Navy, 1862-1945. London: Chatham Publishing, 2000. ISBN 1-86176-144-9.