Ulica Kupa w Krakowie

ulica Kupa
Stare Miasto
Ilustracja
Widok z ul. Józefa. Perspektywę zamyka fasada synagogi Kupa od ul. Warszauera.
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków

Długość

163 m

Przebieg
ul. Warszauera
ul. Izaaka
ul. Józefa
Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Kupa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Kupa”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Kupa”
Ziemia50°03′06,0″N 19°56′46,0″E/50,051667 19,946111

Ulica Kupa – ulica w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto, na Kazimierzu.

Łączy ulicę Warszauera z ulicą Józefa. Jest jednojezdniowa.

Charakterystyka

Ulica Kupa jest drogą gminną o nr 602703K[1]. W systemie TERYT ulica widnieje pod numerem 10411[2], natomiast kod pocztowy dla wszystkich adresów wzdłuż ulicy Kupa to 31-057[3].

Na całej swojej długości ulica przebiega przez obszar historycznego Kazimierza, wchodzącego w skład krakowskiej dzielnicy I Stare Miasto[4][5]. Swój bieg rozpoczyna od skrzyżowania z ulicą Warszauera, skąd prowadzi prostolinijnie w kierunku południowym do skrzyżowania z ulicą Józefa. Południowa część ulicy, pomiędzy ulicami Izaaka i Józefa, objęta jest zakazem ruchu. Numeracja budynków rozpoczyna się od strony północnej[4].

Toponimia

Nazwa ulicy pochodzi od znajdującej się na jej północnym krańcu synagogi Kupa[6]. Słowo „kupat” w języku hebrajskim oznacza „skarb, kiesa kahału”[6].

Historia

Nieistniejąca obecnie zabudowa przy ulicy Kupa w pierwszych latach po II wojnie światowej

Południowa część ulicy, pomiędzy ulicami Izaaka i Józefa, została wytyczona w 1335 w momencie lokacji miasta Kazimierz na prawie magdeburskim[7]. Po wydzieleniu w 1495 dzielnicy żydowskiej, początkowo znalazła się w chrześcijańskiej części miasta; dopiero w 1608 włączono ją do rozbudowującego się osiedla żydowskiego[7]. W latach 1635–1643 przy północnym murze miejskim wzniesiono synagogę Kupa; przedłużono wówczas ulicę w kierunku północnym, aż do nowej synagogi[7]. W 1644 na rogu z ulicą Izaaka ukończono budowę synagogi Izaaka[7]. W XVIII wieku ulicę nazywano Wielki Plac, a na początku XIX wieku przemianowano ją na ulicę Szeroką[6].

W 1800, w wyniku inkorporacji Kazimierza, ulica znalazła się na terenie Krakowa. W połowie XIX wieku władze austriackie przystąpiły do porządkowania chaotycznej zabudowy[7]. W 1850 ulica została uregulowana oraz uzyskała brukowaną nawierzchnię[7]. Nazwę ulica Kupa nosiła wówczas tylko jej północna część; południowa nazywała się ulicą Małą[6]. W 1881 przeniesiono nazwę ulicy Kupa na całą długość drogi[6].

W II połowie XIX wieku ulica została zabudowana prostymi, murowanymi, jedno- i dwukondygnacyjnymi kamienicami, należącymi w większości do uboższych Żydów[8]. W 1898 na rogu z ulicą Warszauera wzniesiono trzypiętrową kamienicę czynszową projektu Nachmana Kopalda[9]. Po utworzeniu getta krakowskiego w Podgórzu i przesiedleniu do niego kazimierskich Żydów, zabudowa ulicy została w większej części opuszczona; Polacy zasiedlili tylko nieliczne kamienice o wyższym standardzie[7]. Niszczejące budynki rozebrano w latach 50. i 60. XX wieku[7]. U schyłku PRL okolice ulicy uchodziły za jeden z najbardziej zaniedbanych rejonów Krakowa[7].

W II połowie lat 80. pojawiły się pierwsze propozycje rewitalizacji ulicy[7]. W 1989 w Miejskim Biurze Projektów wykonano kompleksowy projekt zagospodarowania zachodniej pierzei pomiędzy ulicami Izaaka i Warszauera[7]. Projekt, wykonany w duchu retrowersji, uzyskał akceptację konserwatora zabytków, lecz ostatecznie został porzucony[7]. W kolejnych latach nieruchomości przy ulicy zostały reprywatyzowane, a nowi, prywatni właściciele przystąpili do indywidualnych inwestycji[7]. Przed 2000 oddano do użytku trzy budynki w pierzei zachodniej pod numerami: 1, 3 i 5[7]. W latach 2005–2009 we wschodniej pierzei wybudowano dwa budynki mieszkalno-usługowe pod numerami: 6 i 12, zaprojektowane przez spółkę GD&K Consulting; drugi z budynków został szeroko skrytykowany za ahistoryczną formę i zbyt duże gabaryty, przytłaczające sąsiednią synagogę Izaaka[10]. W 2018 wzniesiono plombę pod nr. 7, wypełniając ostatnią lukę w zachodniej pierzei ulicy[10].

Zabudowa

Opracowano na podstawie źródła:[9]

Galeria

Przypisy

  1. ↑ Zarząd Dróg Miasta Krakowa, Wykaz dróg publicznych [online] [dostęp 2023-11-26] (pol.).
  2. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-11-26]. (pol.).
  3. ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka kodów pocztowych (Pocztowych Numerów Adresowych). kody.poczta-polska.pl. [dostęp 2023-11-26]. (pol.).
  4. 1 2 Adamczewski 1996 ↓, s. 570.
  5. ↑ Encyklopedia Krakowa ↓, s. 846.
  6. 1 2 3 4 5 Supranowicz 1995 ↓, s. 88.
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Wróbel 2019 ↓, s. 18.
  8. ↑ Wróbel 2019 ↓, s. 18–19.
  9. 1 2 Gminna ewidencja zabytków – Kraków. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [on-line]. bip.krakow.pl. [dostęp 2023-11-22]. (pol.).
  10. 1 2 Wróbel 2019 ↓, s. 19.

Bibliografia

  • Jan Adamczewski: Mała encyklopedia Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Wanda, 1996. ISBN 83-918802-0-6.
  • Elżbieta Supranowicz: Nazwy ulic Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1995. ISBN 83-85579-48-6.
  • Piotr Wróbel. Revitalisation as a form of the cyclical process of urban structure reconstruction. The example of Kupa Street in the Kazimierz district of Krakow. „Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula”, s. 15–30, 2019. Warszawa: Akademia Finansów i Biznesu Vistula. 
  • Encyklopedia Krakowa. Jacek Purchla (red.). T. 1. Kraków: Biblioteka Kraków; Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2023. ISBN 978-83-66253-47-6.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.