Wąsoliczek

Wąsoliczek
	Pteronotus
	J.E. Gray, 1838
	; Wąsoliczek lejkowargi (P. parnellii)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	mroczkokształtne
Nadrodzina	Noctilionoidea
Rodzina	straszakowate
Rodzaj	wąsoliczek
	Typ nomenklatoryczny
	Pteronotus davyi J.E. Gray, 1838
Synonimy
	Chilonycteris J.E. Gray, 1839; Lobostoma Gundlach, 1840; Phyllodia J.E. Gray, 1843; Dermonotus Gill, 1901;
	Chilonycteris J.E. Gray, 1839; Lobostoma Gundlach, 1840; Phyllodia J.E. Gray, 1843; Dermonotus Gill, 1901;
Gatunki
	18 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	18 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Wąsoliczek^[6] (Pteronotus) – rodzaj ssaków z rodziny straszakowatych (Mormoopidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 40–79 mm, długość ogona 13–31 mm, długość ucha 9–25 mm, długość tylnej stopy 8–16 mm, długość przedramienia 35–67 mm; masa ciała 3–27 g^[8]^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1838 roku angielski zoolog John Edward Gray w artykule zatytułowanym Przegląd rodzajów nietoperzy (Vespertilionidae) i opis kilku nowych rodzajów i gatunków, opublikowanym w czasopiśmie „Magazine of zoology and botany”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) wąsoliczek płowy (P. davyi).

Etymologia

Pteronotus: gr. πτερον pteron ‘skrzydło’; -νωτος -nōtos „-grzbiety”, od νωτον nōton ‘tył, grzbiet’^[11].
Chilonycteris: gr. χειλος kheilos, χειλεος kheileos ‘warga’; νυκτερις nukteris, νυκτεριδος nukteridos ‘nietoperz’^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Chilonycteris macleayii J.E. Gray, 1839.
Lobostoma: gr. λοβος lobos ‘płatek’; στομα stoma, στοματος stomatos ‘usta’^[13]. Gatunek typowy: Gundlach wymienił dwa gatunki – Lobostoma cinnamomeum Gundlach, 1840 (= Mormoops blainvillei Leach, 1821) i Lobostoma quadridens Gundlach, 1840 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) jest Lobostoma quadridens Gundlach, 1840.
Phyllodia: gr. φυλλώδης phyllōdes ‘jak liście, bogaty w liście’, od φυλλον phullon ‘liść’ – w aluzji do liściopodobnego nosa^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Phyllodia parnellii J.E. Gray, 1843.
Dermonotus: gr. δερμα derma, δερματος dermatos ‘skóra’; -νωτος -nōtos ‘-tyły, -grzbiety’, od νωτον nōton ‘tył, grzbiet’^[15].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[16]^[10]^[7]^[6]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[6]	Podgatunki^[8]^[7]^[10]	Rozmieszczenie geograficzne^[8]^[7]^[10]	Podstawowe wymiary^[8]^[10]^[c]	Status IUCN^[17]
Pteronotus davyi	J.E. Gray, 1838	wąsoliczek płowy	2 podgatunki	Nikaragua, Kostaryka, północna Kolumbia, północna Wenezuela i północno-zachodnie Peru oraz Małe Antyle (od wyspy Marie-Galante na południe do wyspy Trynidad i Curaçao); zakres wysokości: do 2700 m n.p.m.	DC: 5–5,7 cm DO: 1,8–2,5 cm DP: 4,6–5 cm MC: 8–11 g	LC
Pteronotus fulvus	(O. Thomas, 1892)		gatunek monotypowy	Meksyk (od stanów Sonora i Tamaulipas) na południe do Salwadoru i zachodniego Hondurasu; zakres wysokości: poniżej 600 m n.p.m.	DC: 4,8–5,2 cm DO: 2–2,3 cm DP: 4–4,7 cm MC: 7–8,7 g	NE
Pteronotus gymnonotus	(J.A. Wagner, 1843)	wąsoliczek nagogrzbiety	gatunek monotypowy	południowy Meksyk na południe wzdłuż Ameryki Centralnej, karaibskiego wybrzeża Ameryki Południowej i regionu Gujana do środkowej i północno-wschodniej Brazylii, wschodniego Peru i północno-wschodniej Boliwii; zakres wysokości: do 1000 m n.p.m.	DC: 5,1–6,9 cm DO: 1,7–2,7 cm DP: 5–5,6 cm MC: 12–18 g	LC
Pteronotus macleayii	(J.E. Gray, 1839)	wąsoliczek kubański	g2 podgatunki	Kuba (wraz z Isla de la Juventud) oraz Jamajka	DC: 4,1–5,3 cm DO: 2–2,5 cm DP: 4,1–4,5 cm MC: 4–8 g	LC
Pteronotus quadridens	(Gundlach, 1840)	wąsoliczek okopcony	2 podgatunki	Kuba, Jamajka, Haiti, Dominikana i Portoryko	DC: 4–4,4 cm DO: 1,6–2,2 cm DP: 3,5–4 cm MC: 3–6 g	LC
Pteronotus personatus	(J.A. Wagner, 1843)	wąsoliczek chrabąszczowy	gatunek monotypowy	południowo-zachodnia Nikaragua na południe przez Kostarykę i Panamę do północno-wschodniej i środkowej Brazylii, wschodniego Peru i północno-wschodniej Boliwii, także Trynidad i Tobago (Trynidad); zakres wysokości: do 400 m n.p.m.	DC: 4,5–5,5 cm DO: 1,6–2,1 cm DP: 4,3–4,8 cm MC: 6,5–10 g	LC
Pteronotus psilotis	(Dobson, 1878)		gatunek monotypowy	Meksyk (os stanów Sonora i Tamaulipas) na południe do Salwadoru i zachodniego Hondurasu	DC: 4,5–5,4 cm DO: 1,5–1,8 cm DP: 4,1–4,5 cm MC: 6,5–7,4 g	NE
Pteronotus parnellii	(J.E. Gray, 1843)	wąsoliczek lejkowargi	gatunek monotypowy	Kuba i Jamajka; zakres wysokości: 0–1300 m n.p.m.	DC: około 5,9 cm DO: 1,8–2,2 cm DP: 5–5,4 cm MC: 10,5–16 g	LC
Pteronotus pusillus	G.M. Allen, 1917		gatunek monotypowy	Haiti i Dominikana	DC: około 5,3 cm DO: około 2 cm DP: 4,9–5,3 cm MC: brak danych	NE
Pteronotus portoricensis	(G.S. Miller, 1902)		gatunek monotypowy	endemit Portoryko: włącznie z wyspą Mona	DC: 5,8–6,9 cm DO: 1,3–2,2 cm DP: 5–5,4 cm MC: 11,3–14,3 g	NE
Pteronotus mexicanus	(G.S. Miller, 1902)		gatunek monotypowy	endemit Meksyku: niziny wzdłuż wybrzeżu Oceanu Spokojnego od stanu Sonora do stanu Guerrero, na wschód do stanu Puebla; zakres wysokości: do 1600 m n.p.m.	DC: 6,4–7 cm DO: 1,9–2,4 cm DP: 5,3–5,8 cm MC: około 13,5 g	NE
Pteronotus mesoamericanus	J.D. Smith, 1972		gatunek monotypowy	Meksyk (od wzdłuż Zatoki Meksykańskiej i przesmyku Tehuantepec) na południe do Strefy Kanału Panamskiego (Panama); zakres wysokości: 0–2200 m n.p.m.	DC: 7–7,2 cm DO: 2,3–2,7 cm DP: 5,5–6,3 cm MC: 16–19,5 g	LC
Pteronotus fuscus	(J.A. Allen, 1911)		gatunek monotypowy	Kolumbia, Wenezuela, północno-zachodnia Gujana oraz Male Antyle (Saint Vincent, Trynidad i Margarita)	DC: 6,3–7,2 cm DO: 2–2,7 cm DP: 5,6–6,2 cm MC: 13,4–22 g	NE
Pteronotus paraguanensis	Linares & Ojasti, 1974	wąsoliczek półwyspowy	gatunek monotypowy	endemit Wenezueli: półwysep Paraguaná (stan Falcón); zakres wysokości: 0–120 m n.p.m.	DC: 6,1–6,4 cm DO: 1,7–2,6 cm DP: 5,3–5,6 cm MC: 12–17 g	EN
Pteronotus rubiginosus	(J.A. Wagner, 1843)		gatunek monotypowy	południowa Wenezuela i region Gujana na południe do środkowej i północno-wschodniej Brazylii, wschodniego Peru i północno-wschodniej Boliwii; zakres wysokości: 65–2200 m n.p.m.	DC: 5,3–7,9 cm DO: 2,4–3,1 cm DP: 6,1–6,7 cm MC: 20–27 g	LC
Pteronotus alitonus	A.C. Pavan, Bobrowiec & Percequillo, 2018		gatunek monotypowy	region Gujana i północna Brazylia	DC: 6,5–7 cm DO: 2,4–3,1 cm DP: 5,9–6,4 cm MC: 18–26 g	NE

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, EN – gatunek zagrożony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe z późnego plejstocenu:

Pteronotus pristinus Silva Taboada, 1974^[18] – wąsoliczek jaskiniowy (Kuba)
Pteronotus trevorjacksoni Van den Hoek Ostende, Oijen & Donovan, 2018^[19] (Jamajka).

Uwagi

↑ Młodszy homonim Lobostoma Berthold, 1827 (Trematoda).
↑ Nowa nazwa dla Pteronotus J.E. Gray, 1838 przy założeniu że jest homonimem Pteronotus Rafinesque, 1815 (nomen nudum; Pteropodidae).
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; DP – długość przedramienia; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 J.E. Gray. A Revision of the Genera of Bats (Vespertilionidæ), and the Description of some new Genera and Species. „Magazine of zoology and botany”. 2, s. 500, 1838. (ang.).
↑ J.E. Gray. Descriptions of some Mammalia discovered in Cuba by W.S. MacLeay, Esq. „Annals of Natural History”. 4, s. 4, 1840. (ang.).
↑ J.C. Gundlach. Beschreibung von vier auf Cuba gefangenen Fledermäusen. „Archiv für Naturgeschichte”. 6 (1), s. 357, 1840. (niem.).
↑ J.E. Gray. Some species of Bats from Jamaica. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 11, s. 50, 1843. (ang.).
↑ T.N. Gill. The bat genus Pteronotus renamed Dermonotus. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 14, s. 177, 1901. (ang.).
1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 109. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 158–160. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
1 2 3 4 5 A. Pavan: Family Mormoopidae (Ghost-faced Bats, Naked-backed Bats and Mustached Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 438–443. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Pteronotus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-28]. (ang.).
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 492–493. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 596.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 181.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 380.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 534.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 222.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-10]. (ang.).
↑ Taxonomy: Pteronotus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-10]. (ang.).
↑ G. Silva Taboada. Fossil Chiroptera from cave deposits in central Cuba, with description of two new species (genera Pteronotus and Mormoops) and the first West Indian record of Mormoops megalophylla. „Acta Zoologica Cracoviensia”. 19 (3), s. 49, 1974. (ang.).
↑ L.W. van den Hoek Ostende, D. van Oijen & S.K. Donovan. A new bat record for the late Pleistocene of Jamaica: Pteronotus trevorjacksoni from the Red Hills Road Cave. „Caribbean Journal of Earth Science”. 50, s. 32, 2018. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[3] Młodszy homonim Lobostoma Berthold, 1827 (Trematoda).

[6] Nowa nazwa dla Pteronotus J.E. Gray, 1838 przy założeniu że jest homonimem Pteronotus Rafinesque, 1815 (nomen nudum; Pteropodidae).

[19] DC – długość ciała; DO – długość ogona; DP – długość przedramienia; MC – masa ciała

[Graya-1] 1 2 J.E. Gray. A Revision of the Genera of Bats (Vespertilionidæ), and the Description of some new Genera and Species. „Magazine of zoology and botany”. 2, s. 500, 1838. (ang.).

[Grayb-2] J.E. Gray. Descriptions of some Mammalia discovered in Cuba by W.S. MacLeay, Esq. „Annals of Natural History”. 4, s. 4, 1840. (ang.).

[Gundlach-4] J.C. Gundlach. Beschreibung von vier auf Cuba gefangenen Fledermäusen. „Archiv für Naturgeschichte”. 6 (1), s. 357, 1840. (niem.).

[Grayc-5] J.E. Gray. Some species of Bats from Jamaica. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 11, s. 50, 1843. (ang.).

[Gill-7] T.N. Gill. The bat genus Pteronotus renamed Dermonotus. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 14, s. 177, 1901. (ang.).

[Cichocki&inni-8] 1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 109. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-9] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 158–160. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Pavan-10] 1 2 3 4 5 A. Pavan: Family Mormoopidae (Ghost-faced Bats, Naked-backed Bats and Mustached Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 438–443. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Pteronotus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-28]. (ang.).

[amw-12] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 492–493. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792343_596]-13] Palmer 1904 ↓, s. 596.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791928_181]-14] Palmer 1904 ↓, s. 181.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655536_380]-15] Palmer 1904 ↓, s. 380.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792281_534]-16] Palmer 1904 ↓, s. 534.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655378_222]-17] Palmer 1904 ↓, s. 222.

[mdd-18] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-10]. (ang.).

[20] Taxonomy: Pteronotus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-10]. (ang.).

[Taboada-21] G. Silva Taboada. Fossil Chiroptera from cave deposits in central Cuba, with description of two new species (genera Pteronotus and Mormoops) and the first West Indian record of Mormoops megalophylla. „Acta Zoologica Cracoviensia”. 19 (3), s. 49, 1974. (ang.).

[Ostende&inni-22] L.W. van den Hoek Ostende, D. van Oijen & S.K. Donovan. A new bat record for the late Pleistocene of Jamaica: Pteronotus trevorjacksoni from the Red Hills Road Cave. „Caribbean Journal of Earth Science”. 50, s. 32, 2018. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[b]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[c]

[17]

[18]

[19]