Władysław Padlewski

Władysław Ludwik Skorupka-Padlewski herbu Ślepowron (ur. 1814, zm. 21 listopada 1863 w Kijowie^[1]) – polski ziemianin, powstaniec listopadowy i styczniowy na Ukrainie, uczestnik spisku Szymona Konarskiego. Ojciec gen. Zygmunta Padlewskiego.

Syn Ludwika i Anny z Zapolskich^[1]. Kształcił się w Liceum Krzemienieckim. Oddziedziczył majątek ziemski ze stadniną koni w Czerniawce Małej w powiecie berdyczowskim guberni kijowskiej. Historia hodowli sięgała stadniny będącej własnością Jakuba Sobieskiego^[2]. Wbrew protestom rodziny przyłączył się w 1831 do oddziału powstańczego dowodzonego przez braci matki, Jana i Stefana Zapolskich. Był raniony i uwięziony. Został zwolniony z więzienia po kilku miesiącach, ponieważ był nieletni, a uczestników powstania listopadowego na „ziemiach zabranych” władze carskie traktowały dość łagodnie^[3].

W Berdyczowie odbywały się sławne jarmarki, na których na sprzedaż wystawiano tysiące koni. Tu powstał spontaniczny ruch społeczny skupiający młodzież ziemiańską demonstracyjnie przeciwstawiającą się przyjętym formom towarzyskim, bałagulszczyzna^[4]. Władysław Padlewski stał się gorliwym wyznawcą ruchu i wodził w nim rej, tak że obwołany został wicekrólem^[2]. Dekadencka postawa młodzieży była interpretowany jako protest przeciw koniunkturalizmowi ojców, ale okazała się również przykrywką dla działalności spiskowej^[5]. Potwierdziło to aresztowanie w 1839 Władysława Padlewskiego oskarżonego o udział w spisku Szymona Konarskiego. Podczas przeprowadzonego przeszukania posiadłości jego matka została śmiertelnie pobita^[6]. Padlewski został aresztowany, zakuty w kajdany i wtrącony na 10 miesięcy do więzienia w Kijowie. Wersja o śmierci matki w wyniku pobicia przez Kozaków podczas udziału Padlewskiego w powstaniu listopadowym^[3] nie wydaje się słuszna wobec potwierdzonej daty śmierci Anny Padlewskiej w 1839^[7].

Zwolniony z więzienia zajął się zarządzaniem posiadłością, hodowlą koni i wołów. Nie zaprzestał działań patriotycznych i spiskowych. W czasie wojny krymskiej opowiadał się za podjęciem powstania zbrojnego. W maju 1861 zorganizował nabożeństwo patriotyczne w Berdyczowie. Choć szukał porozumienia z władzą agitując za zwróceniem się do cesarza z żądaniami narodowymi, to był zwolennikiem powstania zbrojnego^[8].

Powstańcy wyruszyli spod wsi Błażejówka w powiecie berdyczowskim dowodzeni przez Leona Czekońskiego – naczelnika wojennego powiatu berdyczowskiego, Tadeusza Rakowskiego, Platona Krzyżanowskiego - doświadczonego weterana powstania listopadowego i Władysława Padlewskiego, jako dowódcy szwadronu jazdy. Zbierali ochotników i przekonywali społeczeństwo do wsparcia powstania głosząc „Złotą Hramotę”będącą rodzajem manifestu Rządu Narodowego. Przez Owsianiki dotarli do Białej, gdzie 12 maja 1963 pokonali patrol kozacki i zmusili do ucieczki oddział huzarów. W Rotmistrzówce (obecnie Werbiwka^[9]) oddział zaatakował stację pocztową. Uznany za szpiega poczmistrz został powieszony. Oddział złożony z 200 konnych i 36 pieszych powstańców wyruszył z Białej do wsi Bułhaje. 15 maja 1863 między Czeremosznem a Bułhajami zbliżyła się do powstańców piechota rosyjska w sile dwóch kompanii. Gdy oddział począł szykować się do boju, nadciągnęły jeszcze dwa szwadrony dragonów, a za nimi tłumy uzbrojonego chłopstwa. W bitwie powstańcy stracili 27 zabitych, 43 było rannych. Dragoni rosyjscy mieli 49 zabitych. Ustępujący przed przewagą nieprzyjaciela powstańcy przemieszczali się do Pohrebyszcz. Za nimi podążały tłumy chłopstwa, rabując konie i znęcając się nad rannymi. Platon Krzyżanowski oddał się w ręce władz rosyjskich. Władysława Padlewskiego pochwycili chłopi w Pohrebyszczach. Leon Czekoński rozpuścił resztę oddziału^[10].

Więzieniem dla uczestników powstania stała się Twierdza Kijowska. Przywódców powstańczych osadzono w Skośnej Kaponierze, nazwanej tak z powodu asymetrycznego rozplanowania^[11]. Władysław Padlewski, Tadeusz Rakowski i Platon Krzyżanowski zostali oskarżeni o czynny udział w powstaniu oraz bezpośrednie uczestnictwo w wydaniu wyroku śmierci na donoszącym władzom carskim poczmistrzu stacji w Rotmistrzówce Taksie vel Taksowie^[8]. 21 listopada 1863 Władysław Padlewski i pozostali oskarżeni zostali rozstrzelani pod murem Skośnej Kaponiery z wyroku sądu Kijowskiego Okręgu Wojennego. Majątek Mała Czerniawka został skonfiskowany^[12].

Żoną była Judyta Fox-Potocka h. Lubicz (1817 – 1889). Ślub 1835^[1][13]. Mieli synów: Zygmunta (1836 –1863) generała powstania styczniowego, Romana (1843 – 1913) uczestnika powstania styczniowego^[14], pracownika Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej^[8], zmarłego w Kotiużanach^[15], Władysława Wacława, który zmarł w dzieciństwie i córki: Ludwikę (1840 – 1920), żonę Oktawiana ks. Podhorskiego, Antoninę (1856 – 1918), żonę Michała ks. Podhorskiego oraz Annę Rakowską (1840 – 1923)^[1].

• Na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie jest kwatera, na której znajdują się groby uczestników powstania styczniowego. W 1909 na grobie Szymona Wizunasa Szydłowskiego powstał pomnik z postacią powstańca. Na płycie Polegli i Straceni w r. 1863/4 wymieniony jest Władysław Padlewski^[16][17][18].
• Tablica upamiętniająca bohaterów powstania 1863, Władysława Padlewskiego i jego syna Zygmunta, została umieszczona na murze Skośnej Kaponiery w 2018^[19].