Włodzimierz Dąbrowski (1881–1958)

Włodzimierz Dąbrowski

Data i miejsce urodzenia	21 października 1881 Morusy
Data śmierci	1 lutego 1958
Pierwszy sekretarz Komitetu Warszawskiego PPR
Okres	od stycznia 1942 do lutego 1942
Przynależność polityczna	Polska Partia Robotnicza
Następca	Franciszek Wawrzyniak
Odznaczenia

Włodzimierz Dąbrowski ps. Wujek, Bezimienny, Dziadek, Douglas, Mieczysław Morus^[1] (ur. 21 października 1881 w Morusach^[2], zm. 1 lutego 1958 w Warszawie^[1]) - działacz PPS, PPS-Lewicy, SDKPiL, KPP, ZWW, PPR i PZPR, zastępca członka KC KPP, kierownik Centralnego Wydziału Wiejskiego KC KPP, współzałożyciel i członek kierownictwa ZWW, współzałożyciel PPR, pełnomocnik KC PPR, sekretarz lubelskiego Komitetu Obwodowego PPR.

Syn Wincentego^[1], urodził się w rodzinie małorolnych chłopów^[2]. Po ukończeniu szkoły elementarnej przeniósł się do Łomży, gdzie współtworzył organizację „Orzeł Biały” związaną z ruchem narodowym. W 1903 przeprowadził się do Pułtuska, a w 1904 wstąpił do PPS^[1]. W 1905 współorganizował strajk szkolny w pułtuskim gimnazjum i uczestniczył w demonstracjach. Po rozłamie PPS od 1906 działał w PPS-Lewicy. Prowadził działalność społeczno-oświatową na wsi, wydawał dwutygodnik polityczno-literacki „Zarzewie”^[1]. W 1906 i 1909 aresztowany. W 1913 przeniósł się do Warszawy i podjął pracę u notariusza Henryka Dąbrowskiego (kancelaria działała w latach 1913–1926)^[1][3]. W 1915 współtworzył Związek Pracowników Notariatu i Hipotek (był członkiem jego zarządu). Od 1916 w SDKPiL, został członkiem Komitetu Warszawskiego tej partii. W listopadzie tego roku został aresztowany przez władze niemieckie i osadzony w Cytadeli Warszawskiej, następnie w Szczypiornie i Havelbergu^[1]. Zwolniony w listopadzie 1917, powrócił do Warszawy.

16 grudnia 1918 brał udział w I Zjeździe KPRP (zjeździe zjednoczeniowym PPS-Lewicy i SDKPiL), na którym wybrano go do Komitetu Centralnego jako zastępcę członka; został także kierownikiem Wydziału Rolnego Komitetu Centralnego partii. Prowadził działalność partyjną wśród ludności chłopskiej w województwach kieleckim, lubelskim, warszawskim i łódzkim^[1].

W latach 1919–1920 trzykrotnie aresztowany i więziony^[1]. W kwietniu 1922 uczestniczył w III Konferencji KPRP w Gdańsku, gdzie poddał ostrej krytyce Tezy agrarne Marii Koszutskiej^[4], za co odsunięto go od pracy w Wydziale Rolnym^[1]. W czerwcu 1922 zamieszkał w Białymstoku, gdzie do 1927 był zatrudniony na stanowisku zastępcy notariusza. W tym czasie współtworzył struktury i działał w Niezależnej Partii Chłopskiej. Ponadto kupił gospodarstwo rolne powstałe z parcelacji^[1]. W 1929 został aresztowany i skazany za działalność komunistyczną na 5 lat pozbawienia wolności, po apelacji zwolniony z braku dowodów^[1].

Na początku lat 30. przebywał w Przedborzu, a następnie od 1933 w ponownie w Warszawie, gdzie do wybuchu II wojny światowej pracował w notariacie i nie udzielał się politycznie^[1].

Po klęsce wrześniowej przedostał się w grudniu do okupowanego przez ZSRR Białegostoku. Po zajęciu miasta przez III Rzeszę w 1941 powrócił do stolicy, gdzie przystąpił do konspiracyjnej organizacji „Biuletynowców”, a następnie należał do organizatorów i członków kierownictwa ZWW. Z ramienia tej organizacji 5 stycznia 1942 w mieszkaniu Juliusza Rydygiera wziął udział w zebraniu założycielskim PPR; wówczas został I sekretarzem Komitetu Warszawskiego PPR^[5]. Od lutego 1942 pracował w redakcji „Trybuny Chłopskiej”. Został pełnomocnikiem Komitetu Centralnego PPR z zadaniem nawiązywania kontaktów z byłymi kapepowcami w terenie i zakładania z ich pomocą instytucji partyjnych i wojskowych. Przyczynił się do utworzenia Komitetu Okręgowego PPR na Lubelszczyźnie, a następnie w Siedleckiem. W kwietniu 1942 został sekretarzem Komitetu Obwodowego PPR na Lubelszczyźnie. Był współredaktorem „Trybuny Lubelskiej”^[6].

Pod koniec września 1942 został aresztowany w Warszawie przez Gestapo^[1] podczas masowej akcji hitlerowskiej wymierzonej w działaczy PPR. Po ciężkim śledztwie w siedzibie Gestapo przy al. Szucha przewieziony na Pawiak, potem do obozu koncentracyjnego na Majdanku^[1], a stamtąd w kwietniu 1943 do obozu w Buchenwaldzie. Brał udział w organizowaniu obozowej organizacji PPR. W lipcu 1945 powrócił do kraju.

Po zakończeniu wojny piastował liczne stanowiska w rządzie. Od 1948 w PZPR. W latach 50. starszy inspektor w Zespole Wojskowym Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego, a następnie kierownik Centralnego Archiwum Wojskowego^[1].

Był odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1955) i Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy. Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera 2B-12-16)^[7].

Jego wspomnienia zostały opublikowane we fragmentach w kwartalniku Z Pola Walki (1958, nr 2).

• Tych, Feliks (red.). Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego. T. 1, A-D, wyd. 2, Książka i Wiedza, 1985.
• Bortnowska, Hanna (oprac.). Czas wielkiej próby: wspomnienia bojowników o ojczyznę ludową 1939–1945, Książka i Wiedza, 1969.
• Tomicki, Jan. Wizje socjalizmu w Polsce do roku 1948, Książka i Wiedza, 1987.
• Auderska, Halina (red.). Encyklopedia Warszawy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2010.
• Hirsz, Zbigniew Jerzy. Lubelska prasa konspiracyjna: 1939-1944, Wydawnictwo Lubelskie, 1968.