Wacław Iwaszkiewicz (oficer)
 | |
 podpułkownik piechoty | |
| Data i miejsce urodzenia |
3 grudnia 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9–11 kwietnia 1940 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1915–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
41 Suwalski Pułk Piechoty |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
 _4r_BAR.svg.png){kind=small} _BAR.svg.png){kind=small}    | |
Wacław Iwaszkiewicz[a] (ur. 3 grudnia 1894 w Wilnie[1], zm. 9–11 kwietnia 1940 w Katyniu) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Syn Jana i Marii z Leszczewskich, urodzony 3 grudnia 1894 w Wilnie[2][3]. Absolwent gimnazjum w Wilnie, gdzie uzyskał również świadectwo dojrzałości[4]. Naukę kontynuował na Uniwersytecie Stefana Batorego, gdzie rozpoczął studia prawnicze, jednak ze względu na wybuch I wojny światowej, zmuszony był przerwać edukację[5]. W 1915 powołany do armii rosyjskiej[5]. Walczył na froncie, awansował do stopnia podkapitana[5]. W 1917 służył w polskim pułku strzeleckim im. Bartosza Głowackiego[5]. Pułk ten zabezpieczał skarby narodu polskiego, m.in. obraz Bitwa pod Grunwaldem[5]. Był żołnierzem I Korpusu Polskiego w Rosji[2]. Śledzony przez WCzK w kwietniu 1918 został aresztowany i uwięziony na Łubiance[4][5]. Po powrocie do Wilna w grudniu 1918, nawiązał kontakt z Polską Organizacją Wojskową[5], a kwietniu 1919 wstąpił do Wojska Polskiego[4][5] i w szeregach 41 pułku piechoty[2][5] walczył z bolszewikami m.in. pod Suwałkami, Sejnami, Lidą, Mińskiem, na Wołyniu i pod Kijowem[4][5]. W 1921 został odznaczony orderem „Virtuti Militari” V klasy[6], a we wniosku o jego nadanie, napisano m.in.[5][7]:
W walkach o Skorodnoje 22 czerwca 1920 r., dowodząc dwoma kompaniami, umiejętnie bronił mostów w tej miejscowości. Będąc oskrzydlonym i mając zagrożony odwrót, pod silnym flankowym ogniem wycofał się w najzupełniejszym porządku, zabierając rannych i niszcząc palące się mosty. Wybrał odpowiedni moment i samorzutnie przeszedł do kontrataku, sam osobiście z karabinem w ręku, prowadząc dwie kompanie, wyparł silniejszego przeciwnika z zajętego przez niego Skorodnoje, biorąc jeńców. Skutecznie prześladował bolszewików i ostatecznie rozproszył całą brygadę po lasach wzdłuż traktu Owrusz-Skorodnoje.
3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[2]. W 1924 zajmował 1052. lokatę w korpusie oficerów piechoty. W tym samym roku pełnił służbę w Komendzie Obszaru Warownego „Wilno”[5] na stanowisku oficera sztabowego, pozostając oficerem nadetatowym 41 pp w Suwałkach[8]. Ukończył, rozpoczęte przed wojną, studia na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego[5]. 18 lutego 1928 awansował do stopnia majora[5] ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928[2] i 115. lokatą w korpusie oficerów piechoty[9]. 26 kwietnia 1928 został przeniesiony do 17 pułku piechoty w Rzeszowie na stanowisko oficera sztabowego pułku[10][11][12]. W grudniu 1932 został przeniesiony do 13 pułku piechoty w Pułtusku na stanowisko kwatermistrza[13][5]. 19 marca 1939 awansował do stopnia podpułkownika[2].
Podczas kampanii wrześniowej 1939 dowodził III batalionem 3 pułku Strzelców Podhalańskich[14]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 w nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej[5]. Przebywał w obozie jenieckim w Kozielsku[14][5]. Między 7 a 9 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[14] – lista wywózkowa 015/2 z 5 kwietnia 1940[14][2]. Między 9 a 11 kwietnia 1940 został zamordowany w Katyniu[14][2][5] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[15][16]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[17][18]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w mundurze[19] w toku ekshumacji nadzorowanych przez Niemców[20] pod numerem 467[21][22][14][2] – dosłownie opisany jako Iwaszkiewicz Waclaw[21] (raport dzienny z 24 kwietnia 1943)[14]. Przy jego szczątkach znaleziono karty pocztowe i notatnik[23][19]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 0467, wskazany jako wojskowy[23].
Był żonaty[24].
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika[25][26][27]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4862 – 1921[3][6][5]
- Krzyż Walecznych czterokrotnie[28][2]
- Złoty Krzyż Zasługi – 19 marca 1936[29]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[28]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[28]
- Krzyż Oficerski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)[28]
Upamiętnienie
13 kwietnia 2016, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w ogrodzie Pałacu Prezydenckiego został zasadzony Dąb Pamięci poświęconego wszystkim Ofiarom Zbrodni Katyńskiej, certyfikat z numerem 1[30][31][32].
Zobacz też
Uwagi
- ↑ W ewidencji wojskowej był określany jako „Wacław Iwaszkiewicz II” dla odróżnienia od innego oficera, którym był „Wacław Iwaszkiewicz I”, ur. 14 marca 1893.
Przypisy
- ↑ W Roczniku Oficerskim z 1924 r. podano, że urodził się 20 listopada 1894 r.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 214.
- 1 2 Kolekcja VM ↓, s. 1.
- 1 2 3 4 Kolekcja VM ↓, s. 4.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 108.
- 1 2 Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 41 z 6 grudnia 1921 roku, s. 1607.
- ↑ Wacław Iwaszkiewicz - ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy [online], www.ogrodywspomnien.pl [dostęp 2025-05-26].
- ↑ Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 227, 363, 1323.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty., obc.opole.pl, Warszawa, 5 czerwca 1935, s. 24 [dostęp 2025-05-26] (pol.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 136.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 33, 184.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 33, 547.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 415.
- 1 2 3 4 5 6 7 Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 354.
- ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-05-26] (pol.).
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
- ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2025-05-26] (pol.).
- ↑ Pierwsze ekshumacje w Katyniu. "Wszystko było przesiąknięte zapachem śmierci" - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-05-26] (pol.).
- 1 2 Lista imienna zaginionych w ZSRR polskich jeńców wojennych z obozów Kozielsk - Ostaszków - Starobielsk, „Orzeł Biały. Polska walcząca o wolność.” (47 (333)), pbc.uw.edu.pl, 13 listopada 1948, s. 3 [dostęp 2025-05-26] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej - Kraków, Niemcy w Katyniu w 1943 roku, „Instytut Pamięci Narodowej - Kraków” [dostęp 2025-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06] (pol.).
- 1 2 Auswärtiges Amt, „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“, 1943, s. 178 [dostęp 2025-05-26] (niem.).
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2025-05-26].
- 1 2 Mariusz Olczak (red.), Katyń. Listy ekshumacyjne i dokumenty Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża 1943–1944., koszalin.ap.gov.pl, s. 180, ISBN 83-89986-91-4 [dostęp 2025-05-26] (pol.).
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 2.
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2025-05-26] (pol.).
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 5 [dostęp 2025-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- 1 2 3 4 Kolekcja VM ↓, s. 3.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 131 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Dąb pamięci w ogrodach Pałacu Prezydeckiego - Polska Prowincja Zakonu Pijarów [online], pijarzy.pl [dostęp 2025-05-26].
- ↑ Katyń… Ocalić od zapomnienia. [online], katyn-pamietam.pl [dostęp 2025-05-26].
- ↑ Obchody Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej [online], dzieje.pl [dostęp 2025-05-26].
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Iwaszkiewicz Wacław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari 16, 17, 18 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-05-26].