Walenty Wisz

Walenty Wisz (ur. 7 października 1847 w Krasnem, zm. 27 grudnia 1930 w Krakowie) – polski snycerz, rzeźbiarz. Zajmował się rzeźbieniem ołtarzy, ambon oraz postaci, dekoracji w ołtarzach, ambonach, pomników nagrobnych, a także pracował przy konserwacji dzieł innych autorów. Swoje prace sygnował skrótem Wit Wisz lub W.Wisz. Na ołtarzu głównym w kościele św. Jakuba w Myślenicach wyryty jest napis: Naśladownictwo zastrzega sobie autor tych ołtarzy W.W. Sam siebie określał jako artysta-snycerz^[1] .

Urodził się 7 października 1847 r. w Krasnem, był synem Wojciecha i Zofii z domu Mazur. Z domu rodzinnego wyjechał do Żytna w guberni piotrkowskiej, a następnie wrócił do Galicji. Pracował i mieszkał w Myślenicach, Krakowie, Podgórzu, Mogilanach, aż osiadł w Radziszowie, gdzie założył rodzinę. 25 grudnia 1883 r. ożenił się z mieszkanką Radziszowa, Małgorzatą Góralik. Wiszowie mieli trzech synów – Stanisława, Marcina i Bolesława. Zmarł 27 grudnia 1930 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Radziszowie^[1] . Stowarzyszenie „Nasz Radziszów” przyczyniło się do odnowienia jego grobu i ufundowało tablicę upamiętniającą artystę i jego dzieła^[2] .

Wykonywał rzeźby w drewnie i kamieniu głównie do obiektów sakralnych. Materiały, które stosował, to przede wszystkim miękkie drewno – lipa lub miękki kamień – piaskowiec. Najczęściej projektował swoje prace według życzeń zleceniodawców, dostosowując ich styl do wystroju i architektury obiektu. Jego dzieła wykonywane były w stylu neogotyckim, neorenesansowym i neoklasycystycznym, eklektycznym z elementami neobarokowymi. Wszystkie jego dzieła cechuje dekoracyjna, stylizowana ornamentyka, bogata kolorystycznie polichromia oraz złocenia. Tworzył też prace monochromatyczne. Prace jego są przemyślane pod względem treści (symbolika, atrybuty) i precyzyjnie wykonane. Figury świętych przez niego wyrzeźbione występują w formie figur statycznych, ustawionych w lekkim kontrapoście, ubranych w płynnie drapowane szaty. Dostojne twarze z cechami klasycystycznymi często są podobne do konkretnych ludzi mu współczesnych. Wit Wisz nie miał własnej pracowni, nie miał stałych uczniów. Współpracował z innymi snycerzami i stolarzami^[1] .

Stowarzyszenie „Nasz Radziszów” urządziło w dworze Dzieduszyckich w Radziszowie stałą wystawę Wit Wisz, Radziszowianin z wyboru. Wystawa została przygotowana przez Małgorzatę Niechaj – kustosza Muzeum Historycznego Miasta Krakowa i jej męża Józefa^[3] .

Data	Miejscowość	Lokalizacja	Grafika	Opis
1879–1882, 1912	Radziszów	Kościół św. Wawrzyńca w Radziszowie		Rzeźby i dekoracje w odnawianym (po pożarze) ołtarzu głównym. W 1912 r. wykonał ołtarz w nawie północnej z rzeźbami: Matki Bożej Różańcowej z Dzieciątkiem na ręku, św. Katarzyny Sieneńskiej i św. Dominika. Ozdobił także dekoracjami snycerskimi chór muzyczny.
1884	Żytno	Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Żytnie		Eklektyczny trzypoziomowy ołtarz główny wykonany przez Henryka Olszewskiego. W środkowej kondygnacji figury św. Wojciecha i św Stanisława. Na cokołach widnieje sygnatura W. Wisz.
1886	Myślenice	Kościół św. Jakuba w Myślenicach		Eklektyczny, dwukondygnacyjny ołtarz główny. Ołtarz boczny (lewy) św Floriana, prawy św. Michała Archanioła. Eklektyczna ambona z 1895 r. fundacji Henryki Gumińskiej. Chór muzyczny z figurami 12 świętych na parapecie, wykonane z Wojciechem Samkiem.
1891	Myślenice	Cmentarz parafialny na Stradomiu		Płaskorzeźba anioła tulącego dziecko na grobie Eugenii Klakurkowej zm. w 1890 r. i jej córeczki Maniulki zm. w 1891 roku[1] .
1895, 1910	Kraków	Kościół św. Józefa w Krakowie (Podgórze)		Nastawa ołtarza Zwiastowania Najświętszej Marii Panny obecnie (2019) w prezbiterium. Ołtarze boczne: św. Antoniego, Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz Matki Bożej Częstochowskiej. Neogotycka ambona z 1910 r. wykonana z artystami: Maksymilianem Krzykiem i Janem Józefem Góreckim[4].
1898	Kraków	Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie		Neogotycka ambona z 1898 roku[5] . Sygnatura Walentego Wisza.
1899	Kraków	Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie (ul. Garncarska)		Dwa boczne ołtarze: Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Franciszka z Asyżu o jednakowej kompozycji z przewagą elementów neorenasansowych.
1901	Kraków	Bazylika Bożego Ciała w Krakowie		Posąg błogosławionego Stanisława Sołtysa zwanego Kazimierczykiem w korytarzu na terenie klasztoru.
1902	Kraków	Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie		Epitafium na zewnątrz kościoła poświęcone Władysławowi Łuszczkiewiczowi z medalionem wykonanym przez Alojzego Bunscha. Na palecie malarskiej po lewej stronie widoczna sygnatura Wita Wisza[5] .
1912–1915	Mogilany	Cmentarz parafialny		Trzy pomniki nagrobne: Wawrzyńca Syrka z figurą Chrystusa Miłosiernego na cokole, Anny Syrkowej z figura św. Anny (brak foto) oraz Tadeusza Ożoga z figura św Tadeusza Judy na cokole.
1886	Radziszów	Cmentarz parafialny		Pomnik grobowy rodziny Pająków w kształcie kapliczki słupowej z figurą Chrystusa Zmartwychwstałego na cokole. W niszach artysta wyrzeźbił Matkę Bożą z dzieciątkiem, św. Andrzeja i św. Józefa.
1885	Kraków	Kościół Świętej Trójcy w Krakowie (ul. Stolarska)		Rzeźby: Archanioła Michała, Matki Bożej i proroków (Izajasza i Ezechiela) w ołtarzu głównym, oraz mały ołtarz w zakrystii.

Za źródłem^[1] .

• Stowarzyszenie „Nasz Radziszów”. naszradziszow.com. [dostęp 2020-02-13]. (pol.).
• Od ambon do ołtarzy – twórczość rzeźbiarza Wita Wisza. „Krakowski Rocznik Archiwalny”, s. 39–63, 2013. 
• Adam Bochnak, Jan Samek: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce tom IV Miasto Kraków część II. 1971.
• Paweł Dettloff: Neogotyckie wyposażenie kościołów św. Józefa i OO. Redemptorystów w Podgórzu w Podgórze w dziejach wielkiego Krakowa. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 2000. ISBN 83-87345-91-1.
• Urząd Miasta i Gminy w Skawinie. gminaskawina.pl. [dostęp 2020-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-25)]. (pol.).

• Małgorzata Niechaj, Od ambon do ołtarzy – twórczość rzeźbiarza Wita Wisza w Krakowski Rocznik Archiwalny Tom 19, 2013
• Stowarzyszenie „Nasz Radziszów” - historia cmentarza
• Radziszowskim szlakiem Wita Wisza