Wanda Czartoryska

Wanda Czartoryska
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 sierpnia 1862
Weinhaus

Data i miejsce śmierci

16 kwietnia 1920
Lwów

Narodowość

polska

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Obrony Lwowa Odznaka pamiątkowa „Orlęta”

Wanda Czartoryska h. Pogoń Litewska (ur. 20 sierpnia 1862 w Weinhaus k. Wiednia, zm. 16 kwietnia 1920[1] we Lwowie ) – działaczka społeczna i oświatowa, filantropka, przewodnicząca Towarzystwa Gospodarczego Wykształcenia Kobiet i Komitetu Opieki nad Żołnierzem Polskim, fundatorka żeńskiej szkoły gospodarczej w Snopkowie.

Pogrzeb Wandy Czartoryskiej

Życiorys

Córka Jerzego Konstantego Czartoryskiego i Marii Czermak, siostra Witolda Czartoryskiego[2].

Po zakończeniu edukacji zamieszkała w Wiązownicy, gdzie zaangażowała się w pomoc dla ludności wiejskiej. W 1892 założyła w Czerwonej Woli ochronkę dla dzieci, prowadzoną przez siostry służebniczki starowiejskie. Swoją działalność na rzecz rozwoju edukacji wiejskiej kontynuowała w ramach Związku Kół Ziemianek oraz Stowarzyszenie Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo. W 1899 wydawała własnym kosztem dzieła Adama Mickiewicza, które rozprowadziła w różnych środowiskach.

W 1906 przyczyniła się do powstania Towarzystwa Gospodarczego Wykształcenia Kobiet, którego została przewodniczącą. Rozpoczęła od organizowania w dobrach Czartoryskich kół włościanek. Szczególnie dobrze zostały przyjęte hafty wiązownickie[3].

Nawiązała współpracę z Janiną Karłowicz, organizatorką szkolnictwa żeńskiego, pod której wpływem przekazała 100 000 koron na zorganizowanie i budowę gospodarczej szkoły dla dziewcząt w Snopkowie k. Lwowa (początkowo pod nazwą Seminarium Gospodarcze, od maja 1923 Główna Szkoła Gospodarcza Żeńska, od czerwca 1935 Szkoła Gospodarcza Żeńska, od 1938 Prywatny Instytut Gospodarczego Kształcenia Kobiet[4][5]). W 1911 położono kamień węgielny pod nowy budynek szkolny i internat[a], a dwa lata później edukację rozpoczęły tu pierwsze uczennice.

W latach 1918−1919 Wanda Czartoryska czynnie zaangażowała się w pomoc dla oddziałów polskich broniących Lwowa. Objęła też funkcję przewodniczącej Komitetu Opieki nad Żołnierzem Polskim. Po zakończeniu działań wojennych przystąpiła do remontu uszkodzonego budynku szkoły w Snopkowie. Na potrzeby szkoły zakupiła też pobliski 25-hektarowy folwark Bielosko.

Zmarła bezpotomnie. Została pochowana w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim[7][8].

Ordery i odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Gmach szkoły był w 2007 siedzibą Instytutu Biologii Zwierząt Narodowej Akademii Nauk Rolniczych Ukrainy[6].

Przypisy

  1. ↑ Wanda X Czartoryska. „Słowo Polskie”. 183 (1920), s. 4, 1920-04-19. Spółka Wydawnicza „Słowa Polskiego”. (pol.).
  2. ↑ Wanda ks. Czartoryska na Klewaniu i Żukowie h. Pogoń Litewska [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-12-01].
  3. ↑ S.M. Kuczyński i inni, Czartoryscy trzydzieści sześć życiorysów, „Books Abroad”, 63 (6), 1938, s. 246, DOI: 10.18290/rt.2016.63.6-16, ISSN 2353-7272 [dostęp 2023-09-27].
  4. ↑ Edyta Wolter, Główna Szkoła Gospodarcza Żeńska w Snopkowie pod Lwowem (1913–1939), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” (3–4), 1997, s. 170, 174.
  5. ↑ Snopkowianka. Jednodniówka, wydana staraniem Kółka Koleżeńskiego w Snopkowie z okazji walnego zjazdu związku absolwentek Snopkowa w 25-tą rocznicę założenia szkoły, Lwów 1938.
  6. ↑ Snopków – Prywatny Instytut Gospodarczego Kształcenia Kobiet – kiedyś ulica Snopkowska, dziś Stusa Wasyla [online], polska-org.pl, 15 marca 2019.
  7. ↑ Beata Kost, Kobiety ze Lwowa, 2017, s. 273–279, ISBN 978-83-65780-66-9.
  8. ↑ Stanisław Nicieja, Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 329, ISBN 83-04-02817-4.
  9. ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi, położone na polu opieki społecznej”.
  10. 1 2 Pogrzeb znanej działaczki społecznej, „Nowości Illustrowane”, Nr 18, 1 maja 1920, s. 2.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.