Waryscyt
 Waryscyt polerowany | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
uwodniony fosforan glinu (Al(PO |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
4-5 |
| Przełam |
muszlowy, zadziorowaty[1] |
| Łupliwość |
wyraźna wg {010} |
| Pokrój kryształu |
izometryczny, krótkosłupkowy, igiełkowy, tabliczkowy[1] |
| Układ krystalograficzny |
rombowy |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy[1] |
| Gęstość |
2,52- 2,6 g/cm³[1] |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
biały, zielony w odcieniach, bezbarwny, jasnobrązowy[1] |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty, woskowy, tłusty[1], matowy |
| Współczynnik załamania |
nα = 1.563 nβ = 1.588 nγ = 1.594 (dwuosiowy)[2] |
| Inne |
dwójłomność: 0.031[2] |
Waryscyt, Variscit – minerał z gromady fosforanów. Należy do grupy minerałów bardzo rzadkich. Nazwa pochodzi od dawnej krainy Variscia (obecnie w Niemczech), gdzie minerał ten został po raz pierwszy stwierdzony i opisany[1].
Bardzo rzadko tworzy kryształy (wrosłe i narosłe) najczęściej izometryczne o postaci zbliżonej do ośmiościanu, o pokroju krótkosłupkowym, igiełkowym, tabliczkowym. Występuje w skupieniach masywnych, ziarnistych, nerkowatych, promienistych, sferolitycznych, włóknistych. Tworzy nacieki, naskorupienia, sekrecje i konkrecje. Jest przezroczysty do przeświecającego, rozpuszcza się w kwasach, nie jest topliwy. Tworzy kryształy mieszane ze strengitem[1]. Waryscyt tworzy zrosty i przerosty z kwarcem, chalcedonem i wardytem – ten kamień ozdobny nazwano amatrix (Utah, Nevada – USA).
Występowanie
Jest produktem procesów hipergenicznych i hydrotermalnych zachodzących w niskich temperaturach. Tworzy się w roztworach zawierających fosforany. Występuje też w pustkach i szczelinach skał bogatych w glin. Czasami tworzy druzy. Najczęściej występuje z wavellitem, goethytem, metawaryscytem, kwarcem, strengitem oraz klinowaryscytem[3][4].
Miejsca występowania: USA – (najbardziej wartościowy surowiec gemmologiczny) Utah (jajowate, drobnoziarniste skupienia osiągające ok. 10 -30 cm; waryscyt zielony – utahlit, waryscyt niebieski – lucinit), Arkansas, Nevada, Boliwia, Australia – Queensland, Austria – Styria, Niemcy – Saksonia, Oberpfal, Czechy, Szwecja, Hiszpania[1].
W Polsce stwierdzony został w Górach Świętokrzyskich: Wiśniówka, Podwiśniówka oraz Bukówka k. Kielc. Występuje także na Dolnym Śląsku w Grabinie k. Strzegomia, Brodziszowie k. Ząbkowic Śląskich oraz Pustkowa Wilczkowskiego k. Sobótki[4].
Zastosowanie
- bardzo poszukiwany, wyjątkowo rzadki kamień kolekcjonerski.
- stosowany jako kamień ozdobny i dekoracyjny – do wyrobu drobnej galanterii, ozdobnych przedmiotów użytkowych
- Materiał rzeźbiarski
- stosowany jako imitacja turkusu
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 478. ISBN 978-83-8293-231-7.
- 1 2 Variscite.
- ↑ Rupert Hochleitner, Minerały, kamienie szlachetne, skały, Multico Oficyna Wydawnicza, 15 kwietnia 2022, s. 230, ISBN 978-83-7073-816-7.
- 1 2 Eligiusz Szełęg, Minerały i skały Polski, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 176, ISBN 978-83-7763-668-8.
Bibliografia
- J. Parafiniuk – Minerały systematyczny katalog 2004 – TG ”Spirifer” W-wa 2005
- A. Bolewski, A. Manecki – Mineralogia szczegółowa – Wyd. PAE W-wa 1993
- A. Bolewski – Mineralogia szczegółowa – Wyd. Geologiczne W-wa 1965
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma – Press” 2003
- Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne –„Horyzont” 2002