Wieża ciśnień w Oleśnicy
 Wieża w 2017 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Wojska Polskiego 57 |
| Typ budynku |
wieża wodna |
| Styl architektoniczny |
historyzm z odwołaniem do średniowiecza |
| Architekt |
Adolf Thiem |
| Wysokość całkowita |
45 m |
| Wysokość do dachu |
33,5 m |
| Powierzchnia użytkowa |
78 m2 |
| Rozpoczęcie budowy |
1896 |
| Ukończenie budowy |
1897 |
| Ważniejsze przebudowy |
1993/1994, 2020 |
Plan budynku | |
Położenie na mapie Oleśnicy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oleśnickiego  | |
 51°12′51″N 17°23′33″E/51,214167 17,392500 | |
Wieża ciśnień w Oleśnicy – wieża wodna w Oleśnicy zaprojektowana przez Adolfa Thiema, powstała w latach 1896–1897 w ramach budowy miejskiej sieci wodociągowej.
Zabytek nieruchomy w gminnej ewidencji poza rejestrem zabytków[1].
Historia
Do XIX wieku Oleśnica posiadała dwa otwarte ujęcia wody dla mieszkańców, do której sprowadzano wodę specjalnym kanałem z rzeki Oleśnica z okolic Spalic. Brak systemu wodociągowego i poleganie na otwartych źródłach wody doprowadziło do kilku epidemii cholery w mieście (lata 1830, 1837, 1849, 1850, 1866). Pierwsza próba głębinowego pozyskania wody miała miejsce na przełomie lat 1883–1884, ale bez zadowalających rezultatów[2].
Źródła nieskażonej wody zostały później odkryte w okolicach podmokłych łąk przy Parku Miejskim. Początkowo na tym obszarze wywiercono osiem studni (ich ostateczna liczba to 17 w wieku XX). Zakłady wodociągowe oraz niezbędną do utrzymania ciśnienia w sieci miejskiej wieżę zaprojektował inżynier Adolf Thiem. Zastosował on innowacyjną, jak na przełom XIX i XX wieku, technikę wykonania stropu z zespolonych blach grubościennych[3]. Z ujęć woda była dostarczana do zakładów wodociągowych, gdzie była filtrowana (m.in. z powodów dużej zawartości żelaza). Stąd przy pomocy pomp była transportowana do sieci miejskiej i ujęć ręcznych na ulicach, a także zbiornika i wieży ciśnień[2][3].
Kompletny system wodociągów z polami zalewowymi i kompletnym podłączeniem wszystkich domów ukończono w 1912 roku. Cztery lata wcześniej ukończono system kanalizacji miejskiej[2].
W 1993[3] lub 1994 roku[4] oraz w 2020 roku[3] zbiornik w wieży przeszedł prace konserwacyjne i remontowe. Wieża wchodzi w skład obiektów należących do Zakładu Wodociągów i Kanalizacji[5].
Architektura
Wieża zlokalizowana jest na działce przy ul. Wojska Polskiego 57 (ówczesna Wartenbergerstrasse). Składają się na nią ceglana, jednokondygnacyjna bryła trzonu wieży (częściowo podpiwniczona), stalowy zbiornik na wodę i osłona zbiornika przykryta ostrosłupowym dachem. Została wzniesiona w konwencji historyzmu z odwołaniem do epoki średniowiecza[4].
Wieża o wysokości 45 metrów zbudowana została na planie koła o średnicy (przy przyziemiu) 12,9 m, a na wysokości zbiornika 10,75 m[4]. Po II wojnie światowej (prawdopodobnie w 1967 roku) wokół trzonu zamontowano metalowe obejmy w celu powstrzymania pękania ścian[3]. Stalowy i nitowany zbiornik na wodę umieszczony jest na wysokości 22 m. Jego dno jest wklęsłe. Jego wymiary są następujące: średnica 10 m, wysokość 5,8 m. Jego pojemność to 350 m³[3] lub 500 m³[4]. Zbiornik obudowany jest stalową konstrukcją nośną[4].
Dojście do zbiornika umożliwiają spiralne schody poprowadzone przy ścianie wieży[4].
W miejscach przejścia cokołu w trzon i trzonu w głowicę znajdują się ozdobne gzymsy. W wieży są cztery rzędy okien zwieńczonych łukiem, rozmieszczonych osiowo i symetrycznie. Na trzech poziomach znajdują się po cztery okna, natomiast na czwartym poziomie jest osiowo osiem okien. Dach ma cztery symetrycznie rozmieszczone lukarny[4].
Galeria
Widok na wieżę od przyziemia
Zbliżenie na głowicę i dach
Okna trzonu wieży i metalowe obręcze
Przejście trzonu wieży w głowicę
Przypisy
- ↑ Uchwała rady miasta Oleśnicy z dnia 30 października 2007 r., „Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego”, 30 października 2007 [dostęp 2024-09-18].
- 1 2 3 Mrozowicz i Wiszewski 2006 ↓, s. 148.
- 1 2 3 4 5 6 Marek Nienałtowski, Wieża ciśnień w Oleśnicy [online], 14 lipca 2009 [dostęp 2024-09-18].
- 1 2 3 4 5 6 7 Gubańska i Gubański 1994 ↓.
- ↑ Zakład Wodociągów i Kanalizacji [online], Miejska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. [dostęp 2024-09-18].
Bibliografia
- Renata Gubańska, Janusz Gubański, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa – wodociągowa wieża ciśnień [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 1994 [dostęp 2024-09-18].
- Wojciech Mrozowicz, Przemysław Wiszewski, Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, 2006, ISBN 978-83-7432-164-8.