Wielki Przysłop
 Widok z Wielkiej Raczy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
1037 m n.p.m. |
Położenie na mapie gminy Rajcza _location_map.png) | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
 49°25′49″N 18°59′20″E/49,430278 18,988889 | |
Wielki Przysłop (słow. Veľký Príslop, 1037 m)[1] lub Przysłop[2] – szczyt w Grupie Wielkiej Raczy w Beskidzie Żywiecko-Kisuckim. Znajduje się w głównym grzbiecie, przez który biegnie granica polsko-słowacka oraz Wielki Europejski Dział Wodny. Przysłop znajduje się w tym grzbiecie pomiędzy Małym Przysłopem (966 m) a Obłazem[2]. Zachodnie stoki Przysłopu są słowackie i opadają do doliny Oszczadnicy[3], w kierunku wschodnim, na polską stronę opada z niego krótki grzbiet oddzielający dwa dopływy potoku Rycerskiego[4].
Nazwa przysłop jest pochodzenia wołoskiego, często występuje w topograficznym nazewnictwie w całych Karpatach, zarówno polskich, jak i słowackich i rumuńskich i oznacza najczęściej przełęcz lub miejsce na grzbiecie górskim, rzadko szczyt[5].
Wielki Przysłop jest porośnięty lasem, ale dawniej był bardziej bezleśny. Na mapie Geoportalu zaznaczone są jeszcze duże polany na jego wschodnim grzbiecie, a na zdjęciach lotniczych tej mapy widoczne są trawiaste i zarastające lasem dawne halizny[6]. Ludomir Sawicki, prowadząc w 1914 r. badania nad szałaśnictwem na Żywiecczyźnie, zanotował Na Przysłopie w Rycerce (...) szałas, usytuowany na wschodnich stokach góry na wysokości ok. 900 m n.p.m., w którym 5 wspólników wypasało 97 owiec i 35 krów[7].
Polskie stoki Wielkiego Przysłopu znajdują się w granicach miejscowości Rycerka Górna w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Rajcza[2]. W regionalizacji fizycznogeograficznej Polski według Jerzego Kondrackiego Grupa Wielkiej Raczy zaliczana jest do Beskidu Żywieckiego[8], w nowszej polskiej regionalizacji z 2018 roku do Beskidu Żywiecko-Kisuckiego[9], na Słowacji do Beskidu Kisuckiego[10]. W dolnej części wspomnianego wyżej grzbietu znajdują się pola i zabudowania osiedla Ziajówka należącego do Rycerki Górnej[2]. Na słowackich stokach wielki huragan w 2004 r. wyłamał znaczną część lasu. Przez Przysłop Wielki biegnie czerwony szlak, nie prowadzi jednak przez jego wierzchołek, omijając go po wschodniej, polskiej stronie[1].
Szlaki turystyczne
Zwardoń – Kikula – Magura – Mały Przysłop – Wielki Przysłop – Wielka Racza. 4:45 godz, z powrotem 4:15 godz.[4]
Przypisy
- 1 2 Stanisław Figiel, Urszula Janicka-Krzywda, Wojciech W. Wiśniewski Piotr Krzywda, Beskid Żywiecki: przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2012, s. 129, ISBN 978-83-62460-30-4.
- 1 2 3 4 Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2025-02-20].
- ↑ FreemapSlovakia (słowacka mapa turystyczna) [online] [dostęp 2025-02-17].
- 1 2 Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50 000, Kraków: Compass, 2011, s. 2, ISBN 978-83-7605-084-3.
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna 1:10 000 [online] [dostęp 2025-02-20].
- ↑ Ludomir Sawicki, Szałaśnictwo w Górach Żywieckich (Wędrówki pasterskie w Karpatach IV), „Materiały antropologiczno-archeologiczne i etnograficzne”, 14 (3), Akademia Umiejętności, Kraków, 1919, s. 184–195 (pol.).
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 318, 330–333, ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Balon J., Jodłowski M., Krąż P., Beskidy Zachodnie (513.4–5), [w:] Richling A. i inni red., Regionalna geografia fizyczna Polski, Poznań 2021, s. 481, 494.
- ↑ Dušan Kočický, Boris Ivanič, Geomorfologické členenie Slovenska, Bratislava: Štátny geologický ústav Dionýza Štúra, 2011 [dostęp 2025-02-22].
